Nu het Europese migratiebeleid eindelijk in een stroomversnelling lijkt te komen, zetten een aantal academici en NGO’s alle zeilen bij om de verstrenging van de asiel- en migratieregels tegen te gaan. In een open brief aan de Europese Raad en het Europees Parlement klagen enkele honderden vertegenwoordigers van 66 Europese universiteiten aan dat het nieuwe asiel- en migratiepact tot massale opsluitingen en uitholling van de rechten van asielzoekers zal leiden.

Eerder deze week keurde de bevoegde commissie van het Europees Parlement de krachtlijnen van het fel bevochten Europese asiel- en migratiepact goed. Dat pact zal – na jaren van onderhandelen – in april eindelijk ter stemming worden voorgelegd in de plenaire vergadering van het Parlement.

Toeval of niet: deze week zette ook het Italiaanse parlement het licht op groen voor de overeenkomst met Albanië om daar twee detentiecentra te bouwen voor vluchtelingen die op zee worden opgepikt door de Italiaanse kustwacht of die door reddingsboten in Italiaanse havens worden afgezet. Enkel ‘kwetsbare vluchtelingen’ zouden voortaan nog in Italiaanse opvangcentra belanden. De anderen zullen in afwachting van de beoordeling van hun asielaanvraag meteen naar Albanië worden overgebracht. De regering-Meloni sloot die overeenkomst begin november vorig jaar, zonder medeweten van de Europese Commissie. Intussen gaf ook het Albanese grondwettelijk hof hiervoor zijn fiat.

Uitbesteding asielprocedures

Toen Italië in november 2023 het akkoord met Albanië bekendmaakte, reageerde de Europese Commissie aanvankelijk not amused. Het Italiaanse plan maakt immers – naar het Britse en Deense voorbeeld – de in EU-kringen fel gehekelde uitbesteding van asielprocedures aan derde landen buiten de EU plots heel concreet.

Ook de Raad van Europa – die niets te maken heeft met de EU – en tal van NGO’s bonden de kat meteen de bel aan. Intussen moest de socialistische Europese Commissaris voor Binnenlanse Aangelegenheden Ylva Johansson wel erkennen dat het Italiaanse plan niet tegen de EU-wetgeving indruist. De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula Von der Leyen, prees de overeenkomst zelfs aan als een “mooi voorbeeld van out-of-the box denken”.

Amnesty International

Volgens de plannen die nu voorliggen, moeten de asielzoekers die in de centra in Albanië belanden sowieso onderworpen worden aan de nieuwe Europese grensprocedure. In theorie moet zo’n procedure voortaan binnen maximaal zes maanden worden afgehandeld, maar volgens de Italiaanse wetgeving kunnen vluchtelingen die wachten op hun uitzetting zelfs tot 18 maanden worden vastgehouden.

Mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International zijn dan ook – niet geheel verrassend – bijzonder scherp voor de Albanië-deal. ‘Volgens het internationaal recht is automatische detentie inherent willekeurig en daarom onwettig. Bovendien zullen vluchtelingen hierdoor voortaan ook langer dan nodig op boten worden vastgehouden terwijl ze naar Albanië worden vervoerd. Dat kan mensenlevens in gevaar brengen,’ klinkt het. ‘Het is hoog tijd dat de Europese instellingen erkennen dat de overeenkomst tussen Italië en Albanië onwettig en schadelijk is’, concludeert Amnesty International.

Noodklok

Dat het Europese migratiebeleid nu plots, enkele maanden voor de Europese verkiezingen, een paar versnellingen hoger schakelt, is natuurlijk geen toeval. In zowat alle EU-lidstaten is migratie uitgegroeid tot een cruciaal verkiezingsthema. Nu de verstrenging van de asiel- en migratieregels echt heel concreet lijkt te worden, is het plots ook alle hens aan dek bij de NGO’s, academici en linkse activisten die voor een coulant migratiebeleid blijven pleiten.

Het meest recente voorbeeld daarvan is de open brief van een tweehonderdtal academici uit alle hoeken van Europa. Zij luidden begin deze week de noodklok over het nieuwe asiel- en migratiepact. Het initiatief hiertoe werd genomen door het Brusselse Interdisciplinair Onderzoekscentrum voor Migratie en Minderheden, dat verbonden is aan de VUB. Volgens de academici – die overigens toegeven dat veel van hun onderzoek net gefinancierd wordt vanuit de EU – zullen de nieuwe Europese asiel- en migratieregels leiden tot meer menselijk leed.

Het asiel- en migratiepact zal volgens hen ook niet effectief zijn om de instroom van vluchtelingen te beheersen, en het zal een zwaardere last leggen op de schouders van de grenslanden.

Hoe de EU de migratieproblematiek dan wél moet aanpakken, laten de protesterende academici overigens in het midden. En het lijkt hen ook te ontgaan dat het nieuwe Europese systeem wellicht de beste garantie is dat niet nog meer EU-lidstaten de vlucht vooruit nemen en buiten de EU om partnerschappen afsluiten met derde landen.

asielprocedures

Academici en NGO’s tegen strenger Europees migratiebeleid