Na het korte intermezzo van Liz Truss als Brits eerste minister blijft de Britse Conservatieve Partij het moeilijk hebben. In de opiniepeilingen liggen de Tories maar liefst 24 procentpunten achter op de Labour-oppositie. De nieuwe premier, Rishi Sunak, en vijftien van zijn ministers dreigen zelfs hun zetel te verliezen bij de komende verkiezingen in 2024, waarbij voormalig premier Boris Johnson populairder is dan Sunak op de koop toe.

De Britse journalist Tom Harwood betreurt de verminderde steun voor de vrijemarkteconomie onder de Tory-partijleiding na de overname door Rishi Sunak. Hij merkt op: ‘Truss zou de belastingen verlagen, Rishi verhoogde ze. Zij legaliseerde onshore wind- en schaliewinning, Rishi verbood het. Zij wilde de woningbouw in investeringszones versnellen, Rishi schrapte het. Ze had plannen om transport, energie, communicatie infrastructuur te versnellen, Rishi schrapte het.’

Brexit

Ook op het brexit-front is er van alles aan de gang. In november zou de Britse regering zich hebben voorbereid om een ‘Zwitserse’ relatie tussen het VK en de Europese Unie voor te stellen. Voorname conservatieven, onder wie Rishi Sunak, hebben dit ontkend, maar er was duidelijk iets van aan. Brits minister van Financiën Jeremy Hunt verklaarde dat hij zou proberen ‘de overgrote meerderheid van de handelsbelemmeringen tussen ons en de EU weg te werken’. Er komt dus een heronderhandeling. Ook de Financial Times dringt aan op een heronderhandeld brexit-akkoord overeenkomst: ‘Groot-Brittannië moet zijn brexit-deal verbeteren. Grote delen van de industrie willen meer afstemming met de EU, niet minder.’

Ondertussen gaat de cultuurstrijd over brexit volop verder. Volgens een peiling voor The Independent is twee derde van de Britten voorstander van een referendum over de terugkeer naar de EU. Echter, slechts 22 procent vindt dat zo’n nieuwe stemming binnen de komende vijf jaar moet plaatsvinden, terwijl 24 procent zegt dat het binnen zes tot tien jaar moet gebeuren. De steun voor ‘opnieuw toetreden’ geniet daarbij ook een voorsprong van 13 procent, ook al kan dit snel dalen als de EU te streng zou zijn als het gaat om de voorwaarden voor toetreding van het VK. Men denke bijvoorbeeld aan een voorvereiste als toetreding tot de eurozone.

Eurosceptici

In de aanloop naar een eventueel nieuw EU-referendum zal de eurosceptische pers zeker uitkijken naar citaten van EU-commissarissen en leden van het Europees Parlement die zich er niet van kunnen weerhouden grootse verklaringen af te leggen over strenge voorwaarden waaraan een eventueel Brits verzoek om toetreding tot de EU moet voldoen. Dat zou uiteraard het brexit-kamp helpen.

Indien de EU aan de Britten zou aanbieden om bij een terugkeer al hun ‘opt-outs‘ terug te krijgen, met daarbovenop nog wat extra flexibiliteit, heeft een terugkeer daarentegen wel een kans. Dit zou echter veronderstellen dat de leidende politici binnen de Europese Unie erkennen dat ook zij schuld hebben aan de brexit, door jarenlang terechte Britse verzuchtingen te negeren.

Concurrentie op het gebied van regelgeving

Indien de Britse regering — misschien met Labour aan het hoofd — opnieuw over haar betrekkingen met de EU gaat onderhandelen, nadat zij de impasse in Noord-Ierland heeft opgelost – wat binnenkort misschien gebeurt — en haar regelgeving beter op elkaar heeft afgestemd, zou dit neerkomen op een relatie naar Zwitsers model.

In het najaar lekte het bericht uit dat de Britse regering ernaar zou streven 80 procent van de controles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland te schrappen en de toegang tot de interne markt open te stellen. Dit, in ruil voor de aanpassing van het Verenigd Koninkrijk aan een aantal EU-voorschriften en de betaling van bijdragen aan de EU-begroting, zonder evenwel het vrije verkeer in te houden. Indien de EU hiermee zou instemmen, zou dit leiden tot een grotere openheid tussen de EU en de Britse markten. Maar voor Groot-Brittannië zou het een stap terug betekenen in termen van soevereiniteit, aangezien het een gedeeltelijke regelvolger zou worden.

Belangrijker voor Europa is dat een dergelijke heronderhandelde relatie tussen de EU en het VK minder concurrentie op het gebied van regelgeving zou betekenen. Een beter alternatief voor meer handel tussen de EU en het VK zou daarom zijn dat beide partijen elkaars regelgeving erkennen als van voldoende kwaliteit. De meeste Britse regelgeving is immers nog steeds dezelfde als die van de EU, en handel draait uiteindelijk om vertrouwen.

Bevordering van innovatie

Concurrentie op regelgevingsgebied is essentieel om innovatie te bevorderen, met name wanneer het gaat om de regulering van nieuwe economische sectoren, zoals de digitale sector. Daar kunnen jurisdicties van elkaar leren hoe ze met nieuwe fenomenen moeten omgaan. Het Verenigd Koninkrijk kan bijvoorbeeld beslissen op een gegeven moment niet meer mee te gaan met regelgeving als de algemene verordening gegevensbescherming (GVA), die getuigt van de innovatievijandige houding van de EU ten opzichte van de digitale sector.

De Duitse CDU-Europarlementariër Axel Voss omschreef het als volgt: ‘Europa’s obsessie met gegevensbescherming staat digitale innovatie in de weg.’ Als het Verenigd Koninkrijk dan de vruchten zou plukken van het niet langer meegaan met de EU-aanpak, zouden ook het EU-bedrijfsleven en zelfs de EU-regelgevers zich wellicht moeten herbezinnen op hun aanpak.

Een afwijkend Verenigd Koninkrijk

Er zijn nu al gebieden waarop we kunnen zien dat het Verenigd Koninkrijk voor een andere aanpak kiest dan de EU. Dit is bijvoorbeeld het geval met het voorstel van de EU-Commissie voor een ‘Corporate Sustainability Due Diligence‘-richtlijn. Die zou bepaalde bedrijven verplichten tot extra ‘due diligence‘ (gepaste zorgvuldigheid, nvdr) in hun waardeketens. Daarbij worden zij verantwoordelijk gehouden voor allerlei zaken die misgaan, met name op het gebied van duurzaamheid en mensenrechten. Hoewel het zinvol is te eisen dat zaken als dwangarbeid uit de toeleveringsketens worden geweerd, is het geen goed idee om bedrijven tot regelgevende toezichthouders om te vormen waarbij de keuzes van de EU op het gebied van arbeids- en milieubeleid aan handelspartners worden opgedrongen.

Bedrijven die producten als soja, palmolie en koffie importeren, zouden ernstig worden getroffen als deze verordening wordt aangenomen. Vooral omdat zij bovenop andere protectionistische EU-initiatieven komt, zoals de nieuwe EU-verordening tot invoering van verplichte zorgvuldigheidseisen om ontbossing in toeleveringsketens een halt toe te roepen.

Deze regelgeving vereist dat bedrijven controleren of in de EU verkochte goederen niet zijn geproduceerd op ontboste of aangetaste grond waar ook ter wereld. Echter, in werkelijkheid treft ze onevenredig de palmoliesector in Maleisië en Indonesië, terwijl de producenten daar net al grote vooruitgang hebben geboekt. Dat leidt trouwens tot steeds grotere handelsspanningen tussen de EU en dat deel van de wereld, dat als een ware groeimarkt te boek staat.

Duurzaamheid

De denktank Chain Reaction Research (CRR) concludeerde dat de ontbossing van palmolie in Indonesië, Maleisië en Papoea-Nieuw-Guinea is gedaald tot het laagste niveau sinds 2017. In Zuidoost-Azië is men gefrustreerd dat de EU die vooruitgang niet lijkt te erkennen. Ook hebben Maleisische bedrijven zoals Sime Darby, ’s werelds grootste producent van gecertificeerde duurzame palmolie, in het kader van een duurzaamheidsagenda die onder meer het bereiken van netto nul emissies in het jaar 2050 omvat, beloofd om in Sabah en Sarawak (twee Maleisische regio’s) om 400 hectare te herbebossen. Onlangs hieven de Verenigde Staten ook een importverbod op voor het bedrijf, wat toch aangeeft dat de regio er op vlak van zorg van duurzaamheid wel op vooruitgaat.

Palmolie helemaal verbieden zou ook contraproductief zijn, aldus een studie van onderzoekers van de Universiteit van Bath, gepubliceerd in Nature. De onderzoekers wijzen erop dat een dergelijk verbod de ontbossing kan verergeren, aangezien alternatieven als zonnebloem- of koolzaadolie meer land, water en meststoffen vergen.

Wederzijdse erkenning

Interessant is dat het VK voor een andere, meer verstandige aanpak kiest en duidelijk al profiteert van de beleidsvrijheid die het gevolg is van brexit. In plaats van handelspartners allerlei specifieke normen op te leggen, eist het VK gewoon dat producten in overeenstemming zijn met de plaatselijke voorschriften, waardoor het beginsel van wederzijdse erkenning effectief wordt toegepast.

Een dergelijke aanpak is niet alleen meer in overeenstemming met de geest van de vrijhandel, waarbij men vertrouwen stelt in de normen van handelspartners, maar is ook veel praktischer. Definiëren wat EU-normen, zoals ‘duurzaam’, betekenen in andere jurisdicties is erg lastig en zal ongetwijfeld leiden tot allerlei juridische geschillen. Natuurlijk zijn bepaalde arbeids- of milieustandaarden in Europa niet aanvaardbaar, maar in werkelijkheid wordt de situatie op vlak van arbeidsomstandigheden of milieu meestal beter als gevolg van meer handel. En niet als gevolg van dreigementen om handel te beëindigen als de eigen standaarden niet worden overgenomen.

Nog lange weg te gaan

Het is duidelijk dat er op dit moment nog maar weinig voorbeelden zijn waar het VK zijn beleidsvrijheid, verworven na brexit, al heeft gebruikt. De waarheid is dat het Britse electoraat niet zo happig is om liberalisering volledig te omarmen als soms wordt voorgesteld. Ook de ideologische ommekeer bij het conservatieve leiderschap helpt niet, na het vertrek van de klassiek-liberale Liz Truss — ook al was zij niet zo klassiek-liberaal op het vlak van verantwoord begrotingsbeleid, iets wat de markten hebben afgestraft. Rishi Sunak schoof de plannen van Liz Truss om fracking te legaliseren snel terzijde, al was hij er oorspronkelijk voorstander van, en ondanks het feit dat ook het VK momenteel een enorme energiecrisis doormaakt. Ook het klimaatbeleid van de EU, dat in het VK nog steeds van kracht is, zal, gezien het beleid van de Britse regering, niet snel worden geschrapt.

Voorlopig heeft de onderlinge handel tussen de EU en het VK vooral de slechte aspecten van brexit ervaren — de voorspelde verstoring als gevolg van de toename van de bureaucratie. De meeste voordelen van brexit zullen waarschijnlijk pas na verloop van tijd naar voren komen. Zij zullen wellicht niet het gevolg zijn van het schrappen door het VK van allerlei voorschriften uit het tijdperk van het Britse EU-lidmaatschap, maar gewoon volgen uit het niet langer overnemen van allerlei nieuwe regelneverij uit Brussel zoals GVA, REACH of MifiD. Deze weigering zal dan wel ten koste gaan van een verdere beperking van de markttoegang van het VK tot de EU, maar zal tegelijk het Brits concurrentievermogen versterken.

AVG

Het brexit-debat gaat gewoon door

Nieuwe petitie opgestart: ‘Stop de cancel culture aan Universiteit Antwerpen’