De handel is voor Vlaanderen steeds een belangrijke bron van welvaart geweest. De linnenhandel in de middeleeuwen leidde tot de bloei van Brugge, Ieper en Gent. Later kwamen Brussel en Antwerpen erbij. Een bewijs hiervan zijn de Vlaamse primitieven en hun opvolgers, waarvan de schilderijen in de meeste topmusea van de wereld voorkomen, en soms zelfs een volledige zaal innemen. We voelen ons daar dan steeds opnieuw een beetje thuis. Maar die schilders konden enkel maar hun creativiteit botvieren door vermogende opdrachtgevers actief in de handel.

Andere producten zoals de petrochemische vervingen sindsdien de linnenhandel. Antwerpen is na Houston (USA) de tweede grootste chemiecluster in de wereld. Daaraan gekoppeld heeft de logistieke ontplooiing gekoppeld aan de havens ons ook geen windeieren gelegd. We verwijzen maar naar de expansie van Ravago en Katoennatie in de jaren 70-80.

Coronacrash

Half maart 2020 stortte de wereldhandel ineen als gevolg van de diverse lockdowns overal in de wereld. Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) viel het volume van de wereldhandel vorig jaar terug met 9,6 %, maar dit jaar zou ze opveren met 8,1 % gevolgd door plus 6,3 % in 2022. Een soortgelijke evolutie zien we in de groei van het bruto binnenlands product (BBP) in de wereld: na een daling met 3,5 % vorig jaar, komt er nu een sterke groei van 5,5 % dit jaar en 4,2 % in 2022. Voor België verwacht men een groei van 4.6 % in 2021, na een forse inkrimping van 6.9 % in 2020.

Men kan zich wel afvragen of het IMF niet te optimistisch is, vooral daar de geplande vaccinaties toch een ernstige vertraging oplopen. Het valt ook nog af te wachten hoe de Covid-19 variaties verder zullen evolueren, en of ze immuun zullen zijn tegen de vaccinaties.

Baltic dry index

Interessant is de evolutie van de Baltic Dry Index. Deze index is de belangrijkste graadmeter voor tarieven van de bulkscheepvaart. Hij wordt dagelijks gepubliceerd door de Londense Baltic Exchange. De koers is samengesteld op basis van de tarieven om grondstoffen te vervoeren op de 25 drukst bevaren scheepvaartroutes.

De index bereikte een dieptepunt op 11 mei 2020 rond 380, maar steeg daarna sterk tot 1900 eind juni, om na een tussentijdse daling in juli-augustus eind september weer 2000 te bereiken. Buiten de periode juli-september 2019, toen bijna 2500 gehaald werd, is het niveau van 2000 het hoogste in vijf jaar. Dit wijst reeds op een sterke remonte gedurende de tweede helft van 2020, en toont aan dat de koopkracht door de coronacrisis niet al te zeer werd aangetast.

Andere herstelsignalen

Ook op andere vlakken konden we zien dat de handel heropleefde:

De Belgische havens deden het in 2020 al bij al niet zo slecht. Het overslagverlies in Antwerpen bleef beperkt tot 3,1 %, wat vooral toe te schrijven is aan een sterke activiteit op de containerterminals in het najaar. Dit begon vanaf oktober: blijkbaar zijn er in het laatste kwartaal nog nooit zoveel containers gelost en geladen in de Antwerpse haven. De overslag van chemicaliën, staalproducten en ruwe olie ging wel fors achteruit, net zoals de autotrafiek die meer dan 20 % daalde. Desondanks ging Zeebrugge er met 2,7 % op vooruit, maar Gent viel terug met 11 %. De Gentse haven hangt vooral af van de lokale industrie (Volvo Cars, Arcelor Mittal,…) die met de lockdown serieuze klappen had gekregen.

De negatieve zijde van de medaille is wel dat de containerprijzen de hoogte in schoten. Terwijl men eind 2019 voor een container rond de 1.500 USD betaalde, was dit nu zelfs meer dan 10.000 USD. Gevolg is dat vooral Chinese producten gemiddeld 5 % duurder werden als gevolg van de hogere vrachtprijzen. Naast de hogere containerprijzen was er ook veel vertraging in de leveringen. Nu het Chinese Nieuwjaar bezig is zal dit niet direct verdwijnen. Pas als de westerse economieën weer aantrekken als gevolg van de vaccinatie, en de containercapaciteit weer opgetrokken wordt, kan dit keren.

Oorzaken

Het is paradoxaal dat de tweede golf met de nieuwe lockdowns de wereldhandel stimuleerde. Maar daar zijn enkele bijzondere factoren voor:

-door de lockdowns, het feit dat men thuis moest werken en de winkels niet open waren kende e-commerce een sterke opgang. Veel online-aankopen kwamen echter uit China. Voorts leverde dit land ook de mondkapjes aan de wereld (vanaf maart tot december 224 miljard mondmaskers voor een bedrag van 52 miljard USD!), alsook de elektronica voor ‘home working’. Onder dit laatste zijn er bv. de laptops, maar ook de huishoudtoestellen die men met thuiswerken meer gebruikt;

-het gevolg ervan is dat China een record handelsoverschot van 78 miljard USD behaalde in december 2020. Dit kwam natuurlijk ook de economische groei ten goede: in het vierde kwartaal steeg het Chinese BBP met 6.5 %, na een groei van respectievelijk 3.2 en 4.9 % in het tweede en derde kwartaal. Enkel in het eerste kwartaal was er een krimp van 6.8 %. Dit zijn cijfers waar we in Europa alleen maar kunnen van dromen. Het IMF voorspelt zelfs dat China reeds in 2028 de USA zal voorbij steken als de grootste economie ter wereld;

-de groei werd nog gestimuleerd door de eindejaarsperiode, gedurende dewelke de mensen veel geschenken kopen;

-de handelsoorlog van Trump met hogere importtarieven, en de brexit, leidden ook tot anticipatieve aankopen eind 2020 om de voorraden tijdelijk aan te vullen.

Specifieke oorzaken

Als gevolg van de coronacrisis hebben vele rederijen hun capaciteit afgebouwd in het voorjaar van 2020, en ook in China werden er minder containers geproduceerd. Door de hoge containertarieven konden ze goed geld verdienen en zijn ze nu niet erg gemotiveerd om hun capaciteit op te bouwen.

Toen de containerrederijen enkele jaren geleden een moeilijke periode hadden, stond de Europese Commissie toe dat de rederijen samenwerkingen konden beginnen, zolang het marktaandeel van een samenwerkingsverband onder de 30 % bleef. Maar momenteel nemen drie allianties van rederijen samen ongeveer een marktaandeel van 80 % in. Dit belemmert vanzelfsprekend de concurrentiewerking. Er gaan dan ook meer en meer stemmen op dat de Commissie een einde stelt aan deze allianties Het is immers een vorm van kartelvorming, wat ten strengste verboden is door de EU-verdragen.

Gebrekkige supply chain

De coronacrisis heeft reeds vroeg tot barsten geleid in de aanvoerketen vanuit Azië naar de westerse industrielanden. Door de containerschaarste werd een en ander nog op de spits gedreven. We hebben het zelf kunnen ondervinden in onze Albert Heyn supermarkt in Antwerpen: een defecte lift naar de parking werd pas recent hersteld na meer omdat men het nodige reserveonderdeel hier niet kon vinden en moest importeren uit Azië. Fietsen worden in coronatijden veel gekocht omdat de mensen behoefte aan beweging hebben, maar de hooggekwalificeerde fietskaders komen uit China en daar stokt het. Hetzelfde geldt voor de fitnesstoestellen. Als ze hier dan toch geraken, is het aan een duurdere prijs (tot plus 10 %).

Desondanks zeiden de deelnemers van een webinar, georganiseerd door kredietverzekeraar Atradius, dat de globalisatie zich zal doorzetten. Men moet de aanvoerketen diversifiëren, en niet laten afhangen van één leverancier. Klimaat, hernieuwbare energie en duurzaamheid vragen trouwens een globale oplossing. De groeiende inkomensgelijkheid in de wereld, oorzaak van populisme, vereist een aanpak op wereldvlak. Hetzelfde geldt voor de ‘cyber’ veiligheid: een erg kwaadaardig virus in de IT-systemen zou tot een verlies van massa’s data kunnen leiden, en in de wereldeconomie een schokgolf veroorzaken. Opvallend was dat 64 % van de deelnemers aan dit webinar dit jaar een groei verwachtte voor hun bedrijf. Slechts 13 % was negatief.

Zuidoost-Azië, China en de trage vaccinatie in Europa

China, en Zuidoost-Azië in het algemeen met o.a. Vietnam en Maleisië, slaagden erin om de pandemie snel onder controle te krijgen door een betere en kordate discipline aan de dag te leggen. In China werd de economie opnieuw gelanceerd door middel van grootschalige overheidsinvesteringen en monetaire steun van de centrale bank. Tegelijkertijd steeg de vraag naar industriegoederen. Deze regio wordt de volgende jaren de snelst groeiende in de wereld. Het is the place to be, ook voor de Vlaamse industrie!

De Europese Commissie wil tegen de zomer dat 70 % van de bevolking gevaccineerd is. Kredietverzekeraar Euler Hermes beweert dat de vaccinatiegraad zes keer hoger zou moeten liggen dan nu om deze doelstelling te behalen. Aan het huidige tempo bereikt men pas groepsimmuniteit tegen eind volgend jaar. De economen berekenden dat elke extra week dat er beperkingen gelden wegens corona, de economie op kwartaalbasis met 0,4 procent zal krimpen. Gelet op het feit dat er in de EU nu al een vaccinatieachterstand van 5 weken is, zou dit voor een heel jaar neerkomen op een krimp met 2 procent of zo’n 90 miljard euro. Specifiek voor België bedragen de economische kosten van een week beperkingen (lockdown) 600 miljoen euro. We moeten zulke cijfers wel altijd relativeren, maar anderzijds geven ze toch een signaal. Uitstel van vaccinatie is erg duur.

Het Verenigd Koninkrijk doet het veel beter, en Boris Johnson zal wel in zijn vuistje lachen na de brexit. Verlost van de Europese bureaucratie in Brussel doet hij het veel sneller. Ook Israël doet het zeer goed, met een derde van de bevolking dat reeds gevaccineerd is.

Baltic dry index

De internationale handel veert sterk op