Azerbeidzjan probeert een einde te maken aan een Armeense enclave met Turkse steun. Dankzij het in juli afgesloten contract met de Europese Unie (EU) voor gas en olie, acht Bakoe de tijd rijp om gebied in te pikken en een etnische zuivering door te voeren.

Armenië en de onafhankelijke Armeense enclave Artsach/Nagorno-Karabach, die enkel steun krijgen van Moskou en Teheran, dreigen de nevenschade van de oorlog in Oekraïne te worden.

Turkse drones

Afgelopen woensdag doodden Azerbeidjaanse militairen met Turkse Bayraktar-drones, die Oekraïne inzet tegen de Russische invasie, Armeense soldaten. Het hervatten van de vijandelijkheden saboteert het prille vredesproces dat de Europese Unie onlangs tot stand bracht. Op 22 mei kondigde Charles Michel, als voorzitter van de Europese Raad, nog trots aan dat de Unie de beide partijen (Armenië en Azerbeidzjan, maar niet de republiek Artsach) rond de tafel had gekregen en dat de vredesbesprekingen vlot verliepen.

De president Ilham Aliyev van Azerbeidzjan en de Armeense premier Nikol Pashinyan zakten zelfs naar Brussel af en de EU stuurde delegaties naar Bakoe en Jerevan. Op 25 mei luidde de boodschap dat de Russische ‘vredestroepen’ in Artsach mochten blijven. Eén bizar detail viel de waarnemers op. De Europese Unie sprak in alle documenten van ‘Karabach’ in plaats van ‘Nagorno-Karabach’ of ‘Artsach’. Karabach is naam voor de enclave, die in de propaganda van de regering in Bakoe wordt gebruikt.

Samenwerkingsakkoorden

Hoewel de NAVO en vooral de EU afgelopen maanden aangaven betere relaties met Armenië na te streven, blijkt toch een nogal tweeslachtige of zelfs huichelachtige houding op te vallen.

Op 18 juli bezocht een EU-delegatie, onder leiding van Ursula von der Leyen, als voorzitster van de Europese Commissie, Bakoe en de Europese afgevaardigden sloten nadien verregaande samenwerkingsakkoorden met Azerbeidzjan. Niet in het minst over het leveren van gas en olie. Ongeveer tegelijkertijd sloot Oekraïne een akkoord met Bakoe over een gaspijplijn en de levering van gas. Amper twee dagen later stelde de Europese Commissie haar EU-gasplan voor en pakte daar uitgebreid uit met gas uit Azerbeidzjan, als alternatief voor Russisch gas.

Oorlog dreigt

Het conflict speelt zich af in de Armeense enclave Nagorno-Karabach en dreigt te escaleren tot een oorlog. Nagorno-Karabach – ze noemen zichzelf ‘Artsach’ – is een regio binnen Azerbeidzjan. De Azeri spreken dan weer liever van ‘Karabach’. Dat is Turks voor ‘zwarte tuin’. Terwijl het land Azerbeidzjan hoofdzakelijk bewoond wordt door islamitische Azeri (een Turks volk), wonen in de enclave Artsach christelijke Armenen.

Het conflict is dus zowel een etnisch – als een religieus conflict. De oorsprong van de problemen gaat terug tot de Sovjet-Unie. Zowel Armenië als Azerbeidzjan waren ‘socialistische Sovjetrepublieken’. De regering van Azerbeidzjan werd sinds de val van het communisme regelmatig beschuldigd van ‘etnisch zuiveren’ of genocide in de Armeense gebieden.

NAVO doet oogje toe

Een eerste oorlog wonnen de Armeniërs in 1994 na bijna zes jaar strijd. De internationale gemeenschap, inclusief Moskou, weigerde echter de vereniging van Artsach en Armenië te erkennen omwille van twee redenen. Ten eerste is Azerbeidzjan een grote producent van gas en olie. Ten tweede steunt Turkije de ‘broeders’ en aangezien Turkije een NAVO-lidstaat is, knijpen de andere NAVO-landen een oogje toe.

Het gevolg was dat Armenië gedwongen was steun te zoeken bij Moskou. Armenië vormde dan ook een militair bondgenootschap met Rusland. Via de Lachin-corridor (Լաչինի միջանցք) bestond tot twee jaar geleden een verbinding tussen de Republiek Artsach en Armenië via een zwaar bewaakte bergweg. De korte oorlog in 2020 zorgde dan weer voor een pyrrusoverwinning door Azerbeidzjan. De casus belli voor die tweede oorlog zou het verdrijven van ‘honderdduizenden’ Azeri’s uit Artsach. Sindsdien controleren de Russen de Lachin-corridor.

Lastig parket

De Armeniërs zitten momenteel in een lastig parket. De Turkse inmenging gaat van het leveren van drones in ruil voor olie, tot het open en bloot leveren van Turkse elitetroepen door de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan. De Turkse genocide op de Armeniërs uit 1915 speelt daarbij een niet onbelangrijke propagandarol in Ankara.

Erdoğan weigert steevast de Armeense genocide te erkennen (net als die op Grieken en andere niet-islamitische minderheden aan het einde van het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog). 33 landen erkenden reeds de Armeense genocide waarbij miljoenen christelijke Armeniërs gruwelijk werden vermoord en vrouwen en kinderen gedwongen geïslamiseerd.

De huidige Armeense geallieerden zijn Rusland en Iran. Dat laatste land heeft een heel lange grens met Azerbeidzjan. Langs die grens woont een Azeri-minderheid (een Turks-Mongools volk met een Turkse taal). Iran is een hoofdzakelijk ‘Perzisch’ land. De taal is hoofdzakelijk farsi en de Iraniërs zijn een Indo-Europees volk. De echte motieven voor de Iraanse steun zijn heel moeilijk te doorgronden.

Agressieve oorlog

In 2020 bezette Azerbeidzjan bijna geheel Artsach in een zeer agressieve oorlog. De Russen hebben een ‘vredesmacht’ van ongeveer 2000 soldaten in Artsach om de complete vernietiging te voorkomen. Die 1400 tot 2000 ongemotiveerde Russische soldaten maken na de prestaties van de Russen in Oekraïne geen indruk op Bakoe dat zich van Turkse, Israëlische en Amerikaanse steun zeker weet.

Nadat Azerbeidzjan woensdag beweerde dat één van haar soldaten gedood zou zijn door Armeense separatisten, zette het Bayraktar-drones in tegen Armeense troepen en daarbij vielen minstens twee Armeense doden. De president van Artsach kondigde de algehele mobilisatie af en Iran stuurde troepen naar de grens. De Azeri zijn overtuigd dat ze de Russen en de Armeniërs kunnen verdrijven uit Artsach. Bovendien denkt de regering dat door haar aardgasdeal vorige week met Oekraïne en de Europese Unie dat het vrij spel heeft tegen een door Rusland gesteund ministaatje.

De christelijke Armenen in Artsach/Nagorno-Karabach dreigen het slachtoffer te worden van een Turks irredentisme (Groot-Turkije) gecombineerd met islamitische veroveringsdrang en geopolitiek cynisme omwille van olie en gas uit Azerbeidzjan. De veroveringsdrang van de Azeri zou zich wel eens niet kunnen beperken tot Artsach, zodat alle Armeens gebied tussen Azerbeidzjan en de exclave Nakichevan (een autonoom Azeri-gebied tussen Iran en Armenië) bedreigd wordt.

Bayraktar

Azerbeidzjan doodt Armeense soldaten met Turkse drones