Het Amerikaanse hardwarebedrijf Intel heeft de boodschap begrepen. De Europese Unie wil meer chipproductie in Europa om onafhankelijker te zijn van China en Azië. De automobielindustrie kreeg dit erdoor als een EU-Chipwet. De Europese Chipwet zal tegen 2030 43 miljard euro aan private en publieke middelen mobiliseren. Bij de eerste ronde bijten Vlaanderen, Nederland en Frankrijk al in het stof. Knock-out bij de eerste slag.

Gemiste investering

Op 15 maart kondigde Pat Gelsinger, de topman van de Amerikaanse fabrikant van halfgeleiders Intel, aan dat zijn bedrijf 80 miljard euro gaat investeren in Europa. Vlaanderen, dat met het interuniversitair onderzoekscentrum Imec decennialang heeft samengewerkt met Intel (sedert 2010 zelfs met veel overheidsgeld voor supercomputers of high performance computing HPC), krijgt niks van die investeringen. De Duitsers, Ieren, Polen, Italianen en Spanjaarden gaan met het gros van de investeringen lopen.

Dit zit de Fransen bijzonder hoog. De Vlaamse excellenties halen zelfs hun schouders niet op. Dit laatste is een echte gotspe. ‘Brutal‘, zoals ze in het Engels zeggen. Intel heeft decennialang zijn voordeel gedaan met de bakken Europese, Belgische en vooral Vlaamse subsidies voor onderzoek. Is dit de prijs die ministers, zoals Fientje Moerman en haar opvolgers op Expansiesteun, Economische Zaken of Innovatie, bereid zijn te betalen om samen met de multinational persberichten te mogen uitsturen?

In de lift mogen staan met de baas van een multinational lijkt wel het hoogst haalbare voor een Vlaamse minister en dan nog enkel als hij trakteert met subsidies.

Gretigheid

Ik heb de afgelopen maanden zowel Pat Gelsinger, de pr-dienst van Intel, als Imec en haar topman Luc Van den Hove om interviews gevraagd. Zelfs geen reactie kreeg ik. Terwijl ik nota bene beide organisaties al ruim 25 jaar volg als beroepsjournalist. Ik heb in mijn carrière meerdere fabrieken van Intel in de Verenigde Staten bezocht. Ik heb Intel developer conferences verslagen als journalist en als hoofdredacteur. Steeds onderhield ik goede banden met Intel, Intel Europe Labs en het door hen overgenomen bedrijf Xircom. (Later werd Xircom omgedoopt tot Intel Europe in Kontich en nadien omwille van pr- en fiscale redenen naar Amsterdam verkast.)

Ook Imec en de bijhorende Stichting Roger Van Overstraeten volg ik al decennia. Op de opening van Imec R&D in Eindhoven was ik aanwezig en ook op evenementen op de Eindhovense High Tech Campus waar NXP, ASML en andere chipbedrijven actief zijn. De steeds weerkerende gretigheid, waarmee politici deze sites en projecten misbruiken om de krantenkolommen te halen en zich in het nieuws te werken, is stuitend. Bakken met subsidies werden al in dergelijke projecten gestoken. Horden van onderzoekers en werknemers bleven vrijgesteld van sociale bijdrage.

Dit betekent dat andere werkgevers mogen betalen voor de kosten van de sociale zekerheid van die kaste van veelverdieners, die uit techneuten, IP-juristen en verkopers bestaat. Belastingvoordelen zoals vrijstelling van roerende voorheffing, speciale regels voor coördinatiecentra… Bedrijven zoals Intel, maar ook andere bedrijven waar Imec mee samenwerkt, ontvingen allemaal miljoenen per jaar. Om van de gratis toegang tot het talentenbestand van onze universiteiten te zwijgen.

Verloren expertise

De Franse krant Le Monde pakte uit met twee volle pagina’s over dit ‘échec de la proposition française’. Wat was de Vlaamse of federale propositie? Gratis geld zonder tegeneisen?

Ooit, in 1992, beloofde Vlaanderen een DSP Valley te ontwikkelen en chipbedrijven aan te trekken en vooral zelf bedrijven te helpen opzetten. In die tijd had Alcatel-Bell met Mietec in Oudenaarde een fabriek. Na ettelijke overnames en bijhorende delokalisaties en ontslagronden is die fabriek sinds enkele maanden weer in de handen van ‘Vlaamse investeerders’. Na jaren onder de namen AMI Semiconductors of On Semiconductor te zijn doorgegaan, restte een opgewarmd lijk.

De schaarste in de chipindustrie zorgde ervoor dat een groep investeerders nu brood ziet en de zaak sedert februari nieuw leven inblaast als BelGaN. Hier gaat het om de vervaardiging van chips voor de automobielsector. Het woorddeel GaN staat trouwens voor galliumarsenide. Deze stof wordt gebruikt in een productiemethode van halfgeleiders waar in de jaren 1980 en begin 1990 Flanders Technology onze bedrijven internationaal mee promootte. De krant de Financieel Ekonomische Tijd wijdde daar destijds specials aan. Zelf heb ik als jonge journalist nog de artikels geschreven voor een brochure voor internationale investeerders.

Na enkele jaren van verwaarlozing rest eigenlijk in Vlaanderen nauwelijks nog een halfgeleiderindustrie. De succesverhalen van Imec zijn verkocht of verhuisd (denk aan Foveon met een CMOS voor fototoestellen en andere start-ups of spin-offs met hoofdzakelijk CMOS-chips). Alcatel-Bell is nu Nokia en Siemens-ATEA is Infineon of Siemens. Maar de research, de ontwikkeling en al zeker productie liggen niet meer in Vlaanderen. Wat rest zijn enkel fabless (fabriekloze) bedrijven die misschien wel winst maken, maar hun productie en ontwikkeling in Oostenrijk, Frankrijk of elders hebben. Melexis bijvoorbeeld is zo’n fabless bedrijf.

Voorwaarden stellen

Dat het anders kan weet iedereen. Een succesverhaal zoals de Sparc-chip of de ARM-chip (in zowat alle producten van Apple) waren ooit projecten gefinancierd door de Europese Economische Gemeenschap (EEG) via het Esprit-programma. Een programma dat enkel subsidies gaf aan Europese bedrijven uit lidstaten en initieel productie in de EEG afdwong. Esprit en RARE leverden de gsm en de simkaart op. In Vlaanderen, bij Atea en Bell, leverde men bijvoorbeeld ADSL en ATM (een heel snel optisch netwerksysteem). Allemaal dominante informatietechnologie van bij ons.

Door de EU-projecten open te stellen laafden vooral Amerikaanse bedrijven zich aan de subsidiefontein terwijl de opbrengsten weggesmokkeld werden via belastingconstructies. Investeren in industriële productie doen ze zelden of nooit. De vraag is nu: wat doet de Vlaamse regering? Gaat ze verder met geld en voordelen uitdelen? Of gaat ze voorwaarden stellen?

BelGaN

Intel schoffeert grote geldschieters Frankrijk en Vlaanderen