De wapenleveringen aan Oekraïne doe heel wat stof opwaaien. Ook stof dat rustig lag te vergaren op door het Belgische leger (ABL) afgedankte pantserhouwitzers M109A4 BE op rupsen. Hoewel, afgedankt is niet het juiste woord. Want 64 M109’s kregen voor ze van de hand werden gedaan een kostelijke upgrade, zonder ooit terug door het Belgisch leger in gebruik te worden genomen.

Die upgrade naar type A4 BE kostte tussen 2001 en 2006 meer dan 21,5 miljoen euro. De investering was volgens toenmalig minister van Defensie André Flahaut (PS) noodzakelijk om de stukken verkoopsklaar te maken voor de internationale markt. Ondertussen werden er al 2 keer 18 pantserhouwitzers verkocht aan Indonesië. De overige 28 waren in handen van een handelaar. De regering wou die nu terugkopen om naar Oekraïne te sturen. Maar: te duur, zo blijkt nu. Dit dossier roept vragen op.

Dure upgrade

Toen de Vivaldi-regering liet uitschijnen dat ze de oude M109’s wou terugkopen werden we herinnerd aan een facebookpost van Belgian Military Interests uit 2019 waarin die toestellen ter sprake kwamen. In 2001 beslist de regering 64 M109’s een Midlife Update (MLU) te geven, ondanks dat ze werden afgedankt wegens te duur om operationeel te houden.

In 2005 antwoordt Flahaut op een parlementaire vraag dat de upgrade iets meer dan 21,5 miljoen euro gaat kosten. Strikt noodzakelijk, volgens Flahaut, want anders zijn ze niet interessant genoeg om kopers voor te vinden. Je zou dan mogen verwachten dat die investering rendeert.

Defensie verliest miljoenen

Maar wat blijkt nu? Dat de M109’s met serieus verlies gedumpt werden. Alleen is niet duidelijk hoe groot dat verlies wel is. Gisteren antwoordde minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) dat de toestellen in 2015 voor € 1,75 miljoen werden verkocht aan FTS, een handelaar uit Tisselt. Uit documenten van de overheid blijkt dat er in 2017 en 2018 telkens 18 stuks werden verkocht aan Indonesië, in totaal voor zo’n € 9 miljoen.

Wat niet duidelijk is – en waar de minister ook niet op kon antwoorden – is of die toestellen door handelaar FTS werden verkocht of door het Belgisch leger. Meer bepaald: betaalde FTS in 2015 1,75 miljoen euro voor 64 of voor 28 M109’s? In het eerste geval werd Defensie voor een slordige 20 miljoen euro in het zak gezet door de politici. In het tweede geval gaat het om zo’n 20 miljoen euro. Zonder de oorspronkelijke waarde van het materieel, dus zonder update, mee te rekenen.

Geen M109’s voor Oekraïne

In elk geval bleven er 28 M109’s over die in Tisselt bij FTS stonden opgeslagen. Tot voor kort, want enkele maanden geleden verhuisden ze naar het bedrijf OIP in Doornik. OIP is een defensiebedrijf gespecialiseerd in sensoren en optische instrumenten. In 2019 kocht OIP het Doornikse Sabiex International op. Zo kon het zich oriënteren op de markt van de tweedehands legervoertuigen.

Daar hoopte de regering De Croo de overgebleven pantserhouwitzers terug te kopen om ze naar Oekraïne te sturen. Die koop ging niet door, wegens te duur. Voor verdere uitleg blijft het stil op de kabinetten. Over strategische zaken en wapenleveringen wordt volgens het kabinet van premier De Croo om veiligheidsredenen niet gecommuniceerd. Bij OIP is niemand bereikbaar voor commentaar.

Open vragen

De vraag is wat er eigenlijk in het verleden allemaal gebeurd is met dit legermateriaal. Hoe kan het dat een departement dat al decennia met budgettaire problemen kampt zo’n grote sommen geld over de balk gooide? En wie is hier beter van geworden? In elk geval niet het Belgisch leger.

Deze zaak doet denken aan de verkoop van Mirages aan Chili. Die toestellen kregen voor verkoop ook een dure upgrade om vervolgens voor een appel en een ei te worden verpatst. Chili kreeg goedkope straaljagers, het Belgisch leger een bijkomend gat in de begroting.

Belgian Military Interests

Wat gebeurde er met de M109’s van het Belgisch leger?