De officiële leuze van Radio 1 is: ‘Altijd benieuwd’. Die staat op de VRT-website en hoor je verschillende malen per dag op de radio verkondigen. Ze is geheel in overeenstemming met de officiële opdracht voor de VRT: ‘De VRT zorgt voor een kwalitatief hoogstaand aanbod in de sectoren informatie, cultuur, educatie en ontspanning.’

Regelmatige luisteraars weten echter dat de leus eigenlijk ‘Altijd muziek’, of iets vriendelijker: ‘Teveel muziek’ zou moeten luiden.

In slaap sussen

Radio 1 draait namelijk enorm veel muziek voor een zender die dus ook informatie en educatie van een ‘kwalitatief hoogstaand aanbod’ moet bieden. Lezers kunnen zelf de test doen: stem op een willekeurig moment van de dag af op Radio 1 en je hoort bijna altijd muziek. En dan praten we nog niet over ‘s avonds en ‘s nachts, want dan hoor je uitsluitend muziek.

Om een misverstand te vermijden: zelf ben ik dol op muziek: gouwe ouwe, chansons, country, opera en Duitse ‘Lieder’. Dus ik heb er niets tegen veel muziek op de radio. Maar in vredesnaam niet op een publieke zender die ons zoveel interessants en relevants kan, en volgens de VRT ook moet, laten horen over belangrijke onderwerpen die in de samenleving spelen, en die we nodig hebben om de wereld om ons heen beter te begrijpen. Het lijkt wel alsof de Vlaamse overheid dat wil voorkomen en de luisteraar in slaap wil sussen.

Muziek en nog eens muziek

Kijk eens naar het programmaoverzicht van een willekeurige doordeweekse dag op Radio 1. Tussen 9 en 10: Bylo, bijna alle items betreffen muziek; tussen 13 en 16 uur: Ayco Duyster: alleen muziek; tussen 23 uur en middernacht: Belpop Late Night. Wat dacht u? Muziek! En dan vanaf middernacht tot zes uur de volgende ochtend: muziek!

En wat lees je wanneer je de eerste pagina van Radio 1 op het internet aanklikt (2 maart)? Als eerste: Podcast Classics Helden: Serge Gainsbourg, daarnaast: Podcast Daan, eronder weer iets over Gainsbourg, daarna enkele niet-muzikale items en vervolgens Bylo met weer muziek items. Bij vergelijkbare zenders in andere Europese landen laten die eerste websitepagina’s iets geheel anders zien.

Niet alleen zijn er op Radio 1 teveel programma’s met muziek, zelfs de weinige informatieve programma’s zijn van muziek vergeven. Letterlijk elk programma, ook die over de actualiteit ‘s ochtends en ‘s avonds, beginnen met een plaat en na elk gesprek of item volgt er weer een.

Een eenzame uitzondering

Bij zenders als La Première van de Waalse omroep en de Duitstalige Belgischer Rundfunk is de situatie praktisch het tegenovergestelde. Stem er op een willekeurig moment van de dag op af en je hoort in verschillende formats informatie over politiek, cultuur, economie, geschiedenis en andere onderwerpen die in de samenleving spelen. Ik ken Vlamingen die inmiddels regelmatig op die zenders afstemmen omdat ze de overdaad aan muziek op Radio 1 beu zijn.

Vlaanderen vormt hiermee in Europa echt een opmerkelijke en eenzame uitzondering. De publieke omroepen van bijvoorbeeld Nederland, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en de Scandinavische landen hebben allen tenminste één radiozender met iedere dag bijna uitsluitend informatieve programma’s. Politiek, economie, cultuur, geschiedenis, filosofie, al het mogelijke komt aan bod. En blijkbaar tot tevredenheid van de luisteraars. Naar de Franse zender France Info, die de hele dag alleen nieuws en achtergrondinformatie uitzendt, luistert maar liefst 9,5 procent van de luisteraars.

Een soort fetisjisme

Het lijkt bij Radio 1 een soort fetisjisme te zijn, een bezetenheid, om altijd maar muziek te willen, of te moeten draaien, een soort angst dat de luisteraar kwaad wordt of de knop omdraait als hij/zij eventjes geen muziek hoort. Je wordt op Radio 1 ook doodgegooid met muziekprogramma’s als De beste Vlaamse pophits ooit, de Top 2000 aller tijden. Vaak op uren wanneer zenders in andere landen op een vaste tijd scholieren uit het lager onderwijs vragen over actuele onderwerpen laten stellen aan deskundigen en programma’s uitzenden als Een dag in de geschiedenis, waarin een belangrijke gebeurtenis uit een ver of minder ver verleden op onderhoudende manier aan bod komt. Of journalisten van verschillende politieke pluimages een actueel onderwerp van dat moment bediscussiëren; of luisteraars laten meedoen aan een quiz over de actualiteit.

’s Avonds is de situatie helemaal te gek. Dan wordt er op Radio 1 en Radio 2 praktisch dezelfde, popmuziek gedraaid. Wat is daarvan in vredesnaam de meerwaarde? Het is wel heel opmerkelijk dat in andere geciviliseerde Europese landen de situatie fundamenteel anders is: meer informatieve programma’s en de informatieve programma’s die er zijn niet veelvuldig onderbroken door muziek.

Deficit

Zo is duidelijk dat de VRT met Radio 1 verzuimt de opdracht te vervullen die haar is opgelegd. Ontspanning komt meer dan voldoende aan bod op Radio 2, MNM en Studio Brussel. Cultuur heeft een fraaie outlet met Klara (hoewel daar wellicht wat meer andere cultuur dan klassieke muziek aan bod zou mogen komen).

Er bestaat daarentegen een zeer ernstig informatie- en educatiedeficit, waardoor actualiteit, achtergrond en duiding het kind van de rekening zijn geworden. Het is echt niet zo moeilijk het gat van dat deficit te dichten. Maar daarvoor moet wel de wil aanwezig zijn.

Belgischer Rundfunk

Radio 1: altijd muziek!