Antwoord: voorlopig niemand, simpelweg omdat de prijs niet bestaat. En daar moet misschien iets aan gedaan worden. Toegegeven, we worden tegenwoordig om de oren geslagen met prijsuitreikingen allerhande, Awards van zus of zo, de Oscars, de Bertjes, de Kastaars, allemaal uitgereikt met veel glitter en poeha, tot meerder glorie van het instituut zelf. Er is de Orde van de Vlaamse Leeuw, een uitreiking met een hoog institutiegehalte, en er is de Prijs van de Vrijheid van de donkerblauwe denktank Libera.

Pensée unique

Maar een onderscheiding voor een Vlaamse Uilenspiegelfiguur, iemand die opvalt door de moed waarmee hij/zij tegen de politiek correcte mainstream en de oprukkende woke-dictatuur ingaat? Vreemd genoeg is dat een gat in de prijzenmarkt. Ik wil bij deze een voorstel doen. We beleven een kantelpunt in de Vlaamse politieke ruimte. De culturele sector en de media blijven steken in een soft-Belgicistisch, in wezen reactionair discours, waarbij de zelfcensuur en de schrik om op zere tenen te trappen bijna lachwekkende proporties aanneemt.

Er is een gebrek aan moed, lef, durf om de waarheid te zeggen en daar ook naar te handelen. De media, geschreven en audiovisueel, stellen zich aan als een gedachtenpolitie. De krantenredacties worden in toenemende mate bevolkt door lieden die de censuur beheren, in plaats van er tegen in te gaan. De taal wordt in Orwelliaanse zin gebruikt om gedragsaanpassing te forceren. De zebrapaden worden in regenboogkleuren geschilderd om de diversiteit te bejubelen, maar tegelijk wordt de pensée unique steeds meer benadrukt en opgelegd, op straffe van sociale uitsluiting en zelfs beroepsverbod. Bij dit alles kijken we op tegen een totalitaire religie die nog steeds massaal wordt geïmporteerd en door de predikers van de tolerantie wordt omarmd.

Er is een beduidende Vlaamse onderstroom die zich daartegen verzet, maar dikwijls blijft het een onderstroom, geen concreet engagement of zichtbaar statement. We moeten eens stoppen met zaniken en onze volkshelden eren, liefst voor ze onder een zerk liggen. Het wordt dus zoeken naar een rebelse figuur die zijn/haar kop boven het politiek correcte maaiveld uitsteekt. Durf is een conditio sine qua non, een laagje humor is een plus. De Tijl Uilenspiegelprijs honoreert geen functie, geen instituut, maar een individu, eventueel een groep, een project of een persverschijnsel. Het hoeft geen grote mijnheer of madam te zijn, geen BV: we gaan niet mee in het opbod van media-figuren en TV-gezichten.

Vrijheidsheld

Kaftontwerp van Hippolyte Boulanger, 1869

Het historisch traject van Tijl Uilenspiegel is gekend: van oorsprong een Duitse stadslegende die rond 1500 opdook, een nar die de menselijke domheid een spiegel voorhield via tal van fratsen, werd hij door Charles De Coster omgesmeed tot een Vlaamse vrijheidsheld onder de Spaanse bezetting. Deze romantische transformatie, die zijn beslag kreeg in ‘La légende et les aventures héroiques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs’ (1867), plaatst hem meteen op het niveau van de oudere Reinaert-legende.

Uilenspiegel is vanaf dan een politieke figuur, een Geus, die zich tegen de inquisitie en de ‘paapsen’ keert, reden waarom het katholieke Vlaanderen hem nooit helemaal omarmde. Tegelijk moeten we ook de oudere, koldereske ‘Duitse’ laag in ere herstellen: rebellie zonder humor is onbestaande. De Coster verzon daartoe het personage van Lamme Goedzak, maar in feite is de moderne Tijl Uilenspiegel ondenkbaar zonder het register van de satire, de parodie, hekelschriften, spotprenten.

Nu hoor ik u denken: ‘Sanctorum vindt een onderscheiding uit die hem op het lijf geschreven is, in de hoop van zelf gelauwerd te worden’. Dat misverstand moet dadelijk de wereld uit: als initiatiefnemer en kandidaat-juryvoorzitter sluit ik mezelf formeel uit. En indien Doorbraak de organisatie op zich neemt, zullen vaste medewerkers sowieso uitgesloten zijn van nominatie. In dat geval lijkt het me een goed idee om de abonnees een kandidaat te laten voordragen, waaruit dan een shortlist wordt samengesteld. Kwestie van Chinese of Russische onderzeeërs te vermijden.

Blauwe maandag

Ook voor de alternatieve ‘Lamme Goedzak’-onderscheiding zijn er tal van kandidaten.

Een paar kandidaten voor de nominatie, voor de vuist weg? Ik denk aan Rik Torfs en tScheldt, om maar twee uitersten te noemen. Of, waarom niet, Jef Elbers, de donderpreker van de Aldi in Knokke, of brulboei/performer Jeff Hoeyberghs. Het mag natuurlijk ook een Nele zijn, persoonlijk heb ik een boontje voor dichteres Delphine Lecompte, om eens buiten de vijver van de usual suspects te gaan.

Tot de dames met ballen reken ik zeker ook Astrid Elbers, de docente die op haar eentje het verzet organiseerde tegen de woke-tirannie aan de Antwerpse universiteit. Of Nadine Van Der Linden, de HLN-journaliste die regelmatig buiten de politiek-correcte lijntjes kleurt. En dan is er natuurlijk nog de onvermijdelijke Urbanus, de ‘witte’, oudere mannelijke hetero met foute inzichten, door woke-Vlaanderen definitief gecanceld. Ik eindig met een joker: een postuum eerbetoon aan Yannick Verdyck, de libertaire activist die in september van vorig jaar door Special Forces koelbloedig in zijn woning werd afgemaakt.

Ziezo, dat zijn een tiental namen die me zo te binnen schieten, gewoon om het profiel te schetsen van het mogelijke feestvarken. Laat uw fantasie de vrije loop. Dat geldt ook voor de Lamme Goedzak-onderscheiding trouwens, die we, samen met de Uilenspiegelprijs, zouden uitreiken aan de Vlaming die excelleert in humorloosheid, lafheid, underdogattitudes, leugenachtigheid, graaizucht, of een combinatie van deze ondeugden. Hier is de keuze nog groter, dit wordt zeker een strijd op het scherp van de snee: van Siegfried Bracke tot Joël de Ceulaer, van UA-rector Van Goethem tot klaagzangfeministe Bieke Purnelle staan ze te dringen om deze prijs weg te kapen. Hem weigeren is geen optie.

De uitreiking zal Hollywood doen verbleken, dit wordt hét rendez-vous-moment van averechts Vlaanderen. Zo’n onderscheiding moet een aanmoediging zijn, een publiek statement, én uiteraard een PR-stunt voor diegene die hem uitreikt. Eens aankaarten bij Doorbraak. Het is momenteel nog maar een blauwe-maandag idee, maar meer dan één zondagskind is op maandag gemaakt. Mijn vrome wens is dat we dit najaar voor de eerste keer een winnaar hebben. U hoort er nog van, laat alvast de voorstellen maar komen.

Bertjes

Wie wint de Tijl Uilenspiegel Prijs 2023?