Vanaf september mag de 26-jarige Jordan Bardella zich interimvoorzitter van het Rassemblement National (RN) noemen. Dat is het voornaamste ‘nieuws’ dat we zondag uit Perpignan kregen, waar het RN in congres was en het feitelijke startschot gaf van de campagne voor de Franse presidentsverkiezingen volgend jaar. Marine Le Pen werd er zoals verwacht herverkozen als voorzitster, zonder tegenkandidaat en met een aan de 100 % grenzende score. Zodra de zomer voorbij is, zal ze echter tijdelijk afstand nemen van haar partij om zich volop te kunnen concentreren op haar kandidatuur voor het hoogste ambt.

Jordan Bardella heeft het voordeel van zijn leeftijd. Het RN trekt vandaag veel jeugdige kiezers aan en die kunnen gecharmeerd zijn door een jonge voorzitter, het weze tijdelijk. Hij mag ook het grote succes van de partij bij de laatste Europese verkiezingen op zijn naam schrijven. Als volslagen onbekende lijsttrekker haalde hij toen bijna 25 % van de stemmen.

Een ‘RN light’?

De RN-burgemeester van Perpignan, Louis Aliot, al jaren ondervoorzitter van de partij, maar tevens een oudgediende uit de tijd van vader Le Pen, was eveneens kandidaat. Maar hij moest de duimen leggen voor de politiek piepjonge Bardella. De keuze was een signaal dat de partij de weg van de ‘dédiabolisation’ niet zal verlaten, ook al denken heel wat leden en militanten dat de gestage ‘normalisering’ van de partij, om de term te gebruiken die vandaag steeds vaker in de kranten opduikt, voor een stuk verklaart waarom zoveel kiezers thuis bleven bij de voor het RN desastreuze regionale verkiezingen vorige maand. Alsof zijn kiezers een ‘RN light’ niet lusten en vinden dat Marine Le Pen te ver gaat in haar strategie om de partij aanvaardbaar te maken.

Nogal wat politieke waarnemers maken dezelfde analyse. Het Rassemblement National moet respectabel worden en mag de kiezers niet langer angst inboezemen, wil de partij van protestpartij evolueren naar beleidspartij. Maar tegelijk moet de partij ervoor zorgen dat ze een deel van haar radicalere achterban, die ze ook blijvend nodig heeft, wil ze blijven groeien, niet van zich vervreemdt door een te soft discours. Het is een moeilijke evenwichtsoefening.

Radicaal of geloofwaardig

Robert Ménard, de burgemeester van het Zuid-Franse Béziers, herverkozen als burgemeester in 2020 met steun van het RN, maar zonder lid te zijn van de partij, is het daar niet mee eens. Voor de gewezen medeoprichter van de ONG ‘Reporters sans frontières’, in zijn jeugd nog actief militant van de trotskistische Ligue communiste révolutionnaire (LCR), is het probleem van Marine Le Pen geen kwestie van ‘radicaal genoeg’ zijn, maar eerder een van geloofwaardigheid. Hij werd daar zondagavond, in de marge van het partijcongres, uitgebreid over geïnterviewd op de Franse nieuwszender LCI.

Kandidaat zijn voor de presidentsverkiezingen – en Marine Le Pen is dat nu officieel – is iets heel anders dan partijvoorzitter spelen. Een kandidaat moet voorstellen doen die zoveel mogelijk kiezers charmeren en mag daarom buiten de lijntjes van het eigen partijprogramma kleuren, meent Robert Ménard. Het is een troef die Marine Le Pen de volgende tien maanden kan uitspelen. Ze is daar trouwens al mee begonnen. In interviews verzacht ze sinds een tijdje programmatorisch haar toon. Meer nog, ze verandert het geweer van schouder, met name over de Europese Unie en het verlaten van de Europese eenheidsmunt, lange tijd onaantastbare dogma’s in het RN. Le Pen toont dat ze bereid is de partijorthodoxie te verlaten. L’Elysée vaut bien une messe.

‘Marine Le Pen liegt’

Maar dat zal niet volstaan, denkt Robert Ménard Met name op sociaaleconomisch vlak zal presidentskandidate Marine Le Pen klare wijn moeten schenken en daar wringt het schoentje bij het Rassemblement National. Laten we het met een boutade zeggen: de partij wil ‘de gele hesjes’ die twee weken geleden thuis zijn gebleven niet verliezen en zal om hen ter wille te zijn niet afwijken van haar uitgesproken links economisch discours. Een discours dat verrassend veel gelijkenissen vertoont met dat van het radicaal linkse La France insoumise (LFI) van Jean-Luc Mélenchon.

Ik geef een voorbeeld. Marine Le Pen heeft zondag nogmaals herhaald dat ze de pensioenleeftijd in Frankrijk opnieuw van 62 naar 60 jaar wil brengen. Is dat realistisch? ‘Als Marine Le Pen dat belooft, dan liegt ze en maakt ze de Fransen iets wijs’, klonk het scherp uit de mond van Ménard, ‘want geen enkele regering, ook geen linkse regering, kan of zal terugkomen op de huidige pensioenleeftijd van 62 jaar.’ Integendeel, Macron mag zijn plannen om voor de presidentsverkiezingen een grote pensioenhervorming door te voeren, dan wel voorlopig in de koelkast hebben gestoken, een verhoging van de pensioenleeftijd komt er vroeg of laat. De centrumrechtse Les Républicains (LR) en regeringspartij La République en Marche (LREM) zijn het op dat punt grosso modo met elkaar eens. Of het systeem wordt onbetaalbaar.

Onhaalbare beloftes

Frankrijk telt niet alleen ‘gele hesjes’, maar kent ook een electoraat van kaders, kleine zelfstandigen én gepensioneerden. Dat zijn mensen die bezorgd zijn over de criminaliteitscijfers, ongecontroleerde massa-immigratie en de plaats van de islam in de samenleving. Maar dat zijn ook mensen die niet moeten weten van loze en onhaalbare financiële beloftes. Mensen die niet van oordeel zijn dat Marine Le Pen ‘extreemrechts’ of ‘te radicaal’ is, maar wel dat ze politiek niet bekwaam is om het land te leiden. Wees maar gerust dat centrumrechts op domeinen zoals veiligheid en immigratie een voldoende ‘radicale’ toon zal aanslaan om zich te onderscheiden van Emmanuel Macron én te kunnen wedijveren met Marine Le Pen. Het verschil wordt elders gemaakt. Zeker als Les Républicains hun interne geschillen kunnen opzijzetten en een eenheidskandidaat naar voren schuiven.

Zal Marine Le Pen de verschillende categorieën kiezers die ze wil aanspreken, met elkaar kunnen verzoenen volgend jaar? Robert Ménard, een kritische sympathisant, hoopt van wel. Maar daarin slagen zal ontzettend veel politiek talent vergen. Of zal Marine Le Pen zich in de debatten over economie en de staatsfinanciën in dezelfde hoek laten duwen als Mélenchon en de andere linkse kandidaten die op het toneel zullen verschijnen? Met het risico de Fransen te herinneren aan haar catastrofaal optreden tijdens het debat tegen Macron tussen de eerste en de tweede ronde van de vorige presidentsverkiezingen.

Béziers

Slaagt Marine Le Pen erin geloofwaardig worden?