Een leraar zegt tegen een eigenwijze leerling: ‘Hou je kop! Anders ga ik bij je moeder langs om broertjes voor je te maken.’ Iedere Fransman weet meteen uit welke hoek dit soort ‘humor’ komt. De scène zit in Les Segpa au Ski, een speelfilm van de broers Ali en Hakim Boughéraba, die recent in driehonderd Franse bioscopen uitkwam. Aanvankelijk met succes: in de eerste week trok de film bijna een half miljoen bezoekers.

Toch kwam er op veel plekken geen tweede week, omdat de film daar werd afgevoerd. Er waren zoveel ongeregeldheden in de zalen dat sommige exploitanten er geen zin meer in hadden. bezoekers spuugden op de vloer en naar elkaar. Er werd geschreeuwd en gevochten, flessen en schoenen werden naar het scherm gegooid, en er waren extra schoonmakers nodig om puin te ruimen. De politie moest er zelfs een paar keer aan te pas komen om de orde te herstellen.

Zou dat de kritieken van bezoekers negatief hebben beïnvloed? De film kreeg van hen op de populaire site Allocine.fr gemiddeld 1,2 op een schaal van 0 tot 5. Verschillende bezoekers vonden Les Segpa au Ski een ‘purge’, een braakmiddel. Sommigen voelden zich niet veilig in de zaal: ‘Als je niet uitkeek had je zo een klap voor je kop te pakken.’

Uit de diversiteit

Zoals Nederland het ‘bijzonder lager onderwijs’ had — in de volksmond ‘de BLO’ — kent Frankrijk ‘Section d’enseignement général et professionel adapté’ of ‘Segpa’. Dat is aangepast algemeen onderwijs en beroepsonderwijs voor kinderen met een ernstige achterstand en schoolproblemen. BLO’er was bij ons een scheldwoord, wat ‘segpa’ in Frankrijk nog altijd is: ‘T’es un segpa (Je bent niet goed bij je hoofd).’

‘Les Segpa’ (vrij vertaald ‘de imbecielen’) is sinds een jaar of zeven een succesvolle mediafranchise, aanvankelijk in de vorm van een serie YouTube-films over een fictieve segpa-klas in Marseille. Bijna geheel gevuld met leerlingen ‘uit de diversiteit’ zoals dat in Frankrijk heet. Dat strookt ongetwijfeld met de werkelijkheid. De filmpjes zijn niet eens zo slecht gemaakt. De acteurs zijn eendimensionaal maar niet altijd onverdienstelijk en de humor is bij vlagen aardig. Wel erg vaak onderbroekenlol. In één aflevering wordt zelfs letterlijk eindeloos met een bruin besmeurde onderbroek gezwaaid.

Clichés

Na de serie kwam in 2022 een eerste speelfilm: Les Segpa. Medegefinancierd door mediapersoonlijkheid Cyril Hanouna, en ‘Du cinéma pour les nuls’ genoemd in de Dauphiné Liberé. Les Segpa au Ski is het vervolg. De voornamelijk uit jongens van Noord-Afrikaanse komaf bestaande klas zit in het eindexamenjaar en moet meedoen aan de Winterolympiade voor middelbare scholen. Veel mensen vinden dit op zich al een grappig gegeven: jongens uit de banlieue op het ijs en in de sneeuw.

Ieder denkbaar cliché over de bevolking van die banlieues komt voorbij. Behalve uiteraard het cliché dat je er als buitenstaander nauwelijks je leven zeker bent. En hoewel er soms best aardig de draak wordt gestoken met die clichés, heb je dat al snel gezien — als je tenminste niet tot die doelgroep of cultuur behoort. Volgens de Parisien was er maar wat op los gefilmd: ‘Een rommeltje!’ Een ander dagblad concludeerde: ‘Humor van slechte smaak en weinig overtuigende acteurs.’

Nieuwe nachtmerrie

Waar helemaal niemand ‘uit de diversiteit’ in rondloopt, is de film Chasse Gardée, die op 20 december in première ging, één week voor Les Segpa. Borden met Chasse Gardée kom je in het jachtseizoen op het platteland overal tegen: gereserveerd voor de jacht. Uit ervaring weet ik dat je bij zo’n bord maar beter meteen kunt omdraaien. Zeker op zondagmiddag, het favoriete moment om te jagen, na een ‘uitgebreide, gealcoholiseerde lunch’ zoals dat heet.

In Chasse Gardée verruilt een stel dertigers met kinderen haar benauwde appartement in de razend drukke hoofdstad Parijs voor een fraai huis in de campagne. Dat wordt al snel een nieuwe nachtmerrie: de buren gebruiken de uitgestrekte tuin van het stel als jachtterrein en zeggen daar het recht toe te hebben.

Kogels vliegen om de oren

Hun motto? ‘Zolang het niet op een fiets zit of bonjour zegt, kun je erop schieten.’ De kogels vliegen de nieuwkomers om de oren. Zodra ze er iets aan willen doen, nemen de beaufs een gehaaide advocaat in de arm. Voor wie het niet weet: beaufs, dat van beau frère komt, staat voor bekrompen en racistische Fransen uit de middenklasse. De zieltogende Socialistische Partij organiseerde afgelopen zomer nog een conferentie rond de vraag: ‘Is het niet-grootstedelijke Frankrijk het Frankrijk van de beaufs?’ Dat kwam ze op de zoveelste stortvloed van kritiek en spot te staan.

Ook Chasse Gardée zit boordevol clichés en lijkt soms nog het meest op slapstick. Met jonge everzwijnen die letterlijk door de lucht vliegen. Maar er vloog niets door de lucht bij de voorstellingen van Chasse Gardée, al was het enthousiasme er niet minder om. De film ging in zijn tweede week ruimschoots over de 700.000 bezoekers.

Een journalist had een simpele verklaring voor de herrie bij Les Segpa au Ski: ‘De film trekt publiek dat niet gewend is naar de bioscoop te gaan en zich daar gedraagt alsof ze thuis zijn.’ Volgens zowel de Franse als de Nederlandse overheid moeten we ‘cultuurverschillen overbruggen’ en ‘culturele diversiteit omarmen’ om ‘stereotypen te verminderen’. Opdat ’tolerantie en begrip kunnen worden bevorderd’.

Zouden deze twee films daaraan bijdragen? Ik vraag het me af…

bezoekers

Extreme cultuurverschillen in de Franse bioscoop