De Raad voor betwisting inzake studievoortgang van het ministerie van Onderwijs in Vlaanderen ontving in het werkjaar 2021 liefst 37% meer dossiers dan in 2020. Studenten in het hoger onderwijs betwisten dus vaker beslissingen die de institutionele ombudsman van hun universiteit of hogeschool in hun nadeel beslist.

De student aan een hogeschool of universiteit kan over tal van zaken de hulp inroepen van de ombudsman van zijn vakgroep of de institutionele ombudsman van de universiteit of hogeschool. Als het over examens of inschrijvingen gaat is de strijd vaak zeer ongelijk. Als laatste redmiddel moet een student dus vaak beroep doen op een onafhankelijke instelling en die onafhankelijke instelling is de Raad voor betwisting studievoortgang die oordeelt op basis van de Codex Hoger Onderwijs van de Vlaamse regering.

Dit is een schriftelijke procedure via een verzoekschrift met daarna (binnen 20 dagen) een zitting in het Conscience-gebouw te Brussel. De raad probeert daar de student en de instelling te horen over de dossiers die ze behandelt.

In het werkjaar 2021 heeft de raad 1.223 dergelijke verzoekschriften ontvangen en geregistreerd. De stijging in het werkjaar 2020 zette zich verder door. In het werkjaar 2020 ging het immers om 892 verzoekschriften, terwijl er in de werkjaren 2018 en 2017 respectievelijk 817 en 697 verzoekschriften werden ingediend.

Dat valt te lezen in het jaarverslag dat in de loop van september verscheen. De raad wijt die stijgende trend op middellange termijn wellicht aan de grotere bekendheid bij de studenten. Ook de verplichte vermelding van de beroepsmogelijkheden bij de raad op de te bestrijden beslissing wijst de studenten ook uitdrukkelijk de weg. Bovendien is de bevoegdheid van de raad de voorbije jaren ook meermaals uitgebreid.

Verzoekschriften

De lichte stijging van de gebruikelijke studievoortgangsbetwistingen zoals examenbetwistingen en de weigering van een inschrijving vallen op. Van de 1.223 waren 201 zo’n verzoekschriften. ‘De raad stipt hierbij ook aan dat de complexiteit van de beroepen jaar na jaar lijkt toe te nemen’, staat in het verslag te lezen. Nochtans raden pro deo-advocaten (veel studenten vallen immers onder de regeling betreft gratis juridische bijstand) nog steeds die stap naar de raad af. Of dit een bewust beleid is van de Bureaus voor Juridische Bijstand (BJB) valt niet te verifiëren. Kwatongen beweren dat veel aangewezen advocaten sowieso de meeste dossiers afwimpelen.

Toch gaat het grootste deel van de verzoekschriften niet over examenuitslagen, maar over ‘overmacht en leerkrediet’. Leerkrediet bepaalt of een student die zakt genoeg leerkrediet op basis van studiepunten overhoudt om zich opnieuw te kunnen inschrijven voor een opleiding. Dit om eindeloos ‘buizen’ op kosten van de samenleving tegen te gaan.

Vanaf 1 september 2011 behandelt de raad ook dossiers in verband met ‘overmacht en leerkrediet’. De raad beschouwt deze beroepen niet als klachten tegen een onderwijsinstelling. Het gaat immers om studenten die wegens overmacht (doorgaans ziekte of bijzondere familiale omstandigheden) hun examenkansen niet volledig konden benutten en bijgevolg een deel van hun leerkrediet verloren. ‘Zij vragen de verloren studiepunten terug op grond van een aangetoonde overmachtssituatie. Wat deze dossiers betreft, is er opnieuw een stijging merkbaar ten opzichte van de vorige werkjaren. In 2019 en 2020 waren er immers respectievelijk 601 en 677 dossiers betreffende leerkrediet en overmacht, terwijl er in 2021 maar liefst 991 dergelijke dossiers werden ingeleid.’ In 775 dossiers deed de raad uitspraak over de aanvraag van een student om leerkrediet terug te krijgen omwille van overmacht.

Definitieve uitspraak

Op de 1.223 verzoekschriften behandelde de raad in 2021 984 beroepen. In die dossiers deed de raad een definitieve uitspraak. In de klassieke dossiers over geschillen met de universiteit of hogeschool behandelde de raad 185 dossiers inzake studievoortgangsgeschillen. Daarvan werden er 97 verzoekschriften ingediend door vrouwen en 88 door mannen. Het aantal inschrijvingen van vrouwen is 56% en bij mannen 44%. Het merendeel van de behandelde dossiers betrof een universiteit als verwerende partij (65 hogescholen – 118 universiteiten). Relatief gezien was in 64% van de behandelde dossiers een universiteit verwerende partij.

Qua studiegebieden vallen enkele verschillen op. ‘Bij de hogescholen blijken de studiegebieden ‘Onderwijs’ (18 beroepen), ‘Handelswetenschappen en bedrijfskunde’ (16 beroepen), ‘Gezondheidszorg’ (12 beroepen) en ‘Sociaal-agogisch werk’ (10 beroepen) sterk te zijn vertegenwoordigd.’ Deze cijfers blijken niet te koppelen aan het globale aantal studenten dat in de betrokken studierichting is ingeschreven. Bij de universitaire opleidingen blijkt ‘net zoals de vorige werkjaren het studiegebied ‘Rechten, notariaat en criminologische wetenschappen’ (24 beroepen) het sterkst vertegenwoordigd te zijn’.

De examenbeslissingen gaven in werkjaar 2021 aanleiding tot de meeste beroepen. Er waren meer bepaald 81 dergelijke dossiers.

Regeltjes

Universiteiten zijn ondertussen zeer goed op de hoogte van regeltjes en gebruiken dikwijls formalisme zoals een handtekening, het aangetekend opsturen, de heel korte bezwaartermijn enzovoort om klachten van studenten onontvankelijk te verklaren. Daarmee anticiperen de universiteiten op beslissingen van de raad. Volgens de raad zijn er verschillende redenen waarom een dossier onontvankelijk wordt verklaard. ‘Vaak bleek het intern beroep terecht onontvankelijk verklaard (18 dossiers), had de verzoekende partij de termijn voor het indienen van het beroep bij de raad niet gerespecteerd (13 dossiers) of was het verzoekschrift niet ondertekend of zonder voorwerp (telkens 11 dossiers).’

Amper 46 studenten lieten zich bijstaan door een advocaat. ‘Net zoals de vorige werkjaren heeft het overgrote deel van de studenten (139) tijdens het werkjaar 2021 het dossier zelf verdedigd, zonder specifieke juridische bijstand van een advocaat in te roepen.’

Dit is blijkbaar een gevaarlijke strategie. ‘In de 139 dossiers waar de student zelf zijn zaak verdedigd heeft, werden er 18 beroepen gegrond verklaard en werden er 63 dossiers niet ontvankelijk verklaard. In de 46 dossiers waar een advocaat optrad, werden er 8 beroepen gegrond verklaard en werden er 11 dossiers niet ontvankelijk verklaard.’

Met advocaat bleken 17,39% ‘ontvankelijk en gegrond’ en 52,17% ‘ontvankelijk en niet gegrond’. Zonder advocaat lag dit percentage op 12,95% en 33,09%.

Leerkrediet

Qua leerkrediet dienden studenten opvallend meer verzoekschriften in aan universiteiten. De raad ziet ‘geen eenduidige verklaring voor deze cijfers’. In het academiejaar 2020-2021 waren immers meer inschrijvingen genoteerd bij de hogescholen dan bij de universiteiten.

Van de dossiers inzake leerkrediet verklaarde de raad 736 van de 775 ontvankelijk (95%). Van deze dossiers bleken 479 (al dan niet gedeeltelijk) gegrond, wat overeenkomt met 65,1% van de ontvankelijke dossiers en 61,8% van de totaliteit. Dit is een daling ten opzichte van werkjaar 2020, toen 67,2% van de behandelde leerkredietdossiers ontvankelijk en gegrond werd verklaard. ‘In 28 dossiers (3,6%) besloot de Raad tot de niet-ontvankelijkheid ervan. Dit gebeurde telkens omdat het verzoekschrift niet ondertekend was. Dit verhindert evenwel niet dat de student nadien een nieuw, ondertekend verzoekschrift indient.’

Tijdens het werkjaar 2021 beval de raad een teruggave van het leerkrediet voor een totaal van 14.920 studiepunten. Dit is opnieuw heel wat meer dan vorig werkjaar, toen een teruggave van 9.070 studiepunten werd bevolen.

BJB

Studenten betwisten veel vaker examens en leerkredietbeslissingen universiteiten