‘I shouldn’t think they give a f*ck.’ Het was de tweede keer in de Britse televisiegeschiedenis dat het scheldwoord met vier letters werd uitgesproken. Voor uw notities: dat gebeurde ergens in maart 1973. De exacte dag heb ik niet teruggevonden. Het spijt me.

Peregrine Worsthorne gebruikte het minder gevleugelde woord tijdens een gesprek over hoe de bevolking zou reageren op het nieuwtje dat een minister betrapt werd met twee prostituees in zijn bed. ‘F*ck’ ging daarbij niet over de activiteiten van het regeringslid, maar over de interesse van het volk. Worsthorne zou tot in laatste dagen klagen dat hij het vreselijk vond om daarvoor herinnerd te worden. Voorbije zondag blies hij op 96-jarige leeftijd zijn laatste adem uit.

Halve Belg

Deze man was zo Brits, dat hij voor ons continentalen quasi onbegrijpelijk is. Nochtans, Peregrine Worsthorne – geef toe, zijn naam lijkt recht uit een of andere Agatha Christie-roman te komen – was de tweede zoon van een Belg. Kolonel Alexander Koch de Gooreynd veranderde twee jaar voor de geboorte van Peregrine van familienaam. Hij ruilde Koch de Gooreynd in voor Worsthorne, een ‘village’ in Lancashire. Dat dorp lag op de landgoederen van Peregrines moeder. U leest het al: Peregrine Worsthorne was op en top upper class, met het bijbehorend accent en de obligate kostschoolopvoeding.

Dwars figuur

Als jonge kerel deed hij dienst in het Britse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog en nam deel aan de Italiaanse campagnes van de Britten. Hij zat in dezelfde eenheid van de excentrieke conservatieve filosoof Michael Oakeshott en de verfijnde acteur en opper-British gentleman David Niven. ‘Perry’, zoals Worsthorne door vriend en vijand genoemd werd, was een van de laatste echte ‘High Tory’s’. Die tak van het Britse conservatisme hield kernwaarden in zoals een diep respect voor een oude sociale orde, een geloof in de aristocratie en in het Britse Rijk. Kortom, allemaal zaken die hun beste tijd hebben gehad. Zijn conservatisme hing samen met zijn eigen sociale klasse. Het omvatte geen ideologisch programma, maar een manier van leven. Het weekblad The New Statesman noemde hem ‘een theaterslechterik voor de linkerzijde’.

Maar hij joeg regelmatig ook rechtse stemmen de gordijnen in. Het leverde hem in de jaren 1980 een proces voor laster en eerroof op. Dat werd hem aangedaan door journalist en toen nog hoofdredacteur van The Sunday Telegraph, Andrew Neil. Perry had luchthartig gezegd dat de hoofdredacteurs van zondagse bladen vroeger te vinden waren in herenclubs, maar ‘tegenwoordig vind je ze in nachtclubs met hun broek naar beneden’. De als vrouwengekke bekende Andrew Neil kon er niet meteen mee lachen en sleepte Worsthorne voor de rechter.

Afkeer voor nieuwrechts

Peregrine Worsthorne sleet zijn carrière als journalist. Jarenlang leidde hij de zondagskrant The Sunday Telegraph. Maar zijn onbehoorlijke uitspraak uit 1973 belette zijn promotiekansen en hij greep naast het hoofdredacteurschap van The Daily Telegraph. De erudiete journalist en columnist stond dan wel geboekstaafd als conservatief, hij moest niets weten van Margaret Thatcher. Ze was hem ‘te bourgeois’ en hij had een afkeer van haar ideologische kijk op de wereld. Hij vond dat haar aanhangers ‘verblind waren door haar messiaanse onverdraagzaamheid’. Thatcher bezorgde hem ‘een vieze smaak in de mond’. Met recht en rede noemt de redactie van The Guardian Worsthorne ‘onvoorspelbaar’ in hun in memoriam. De reactionair keek bijvoorbeeld neer op de brexiteers. Hij geloofde niet dat de Britten het zonder de Europese Unie zouden kunnen. ‘De mensen die ons eruit willen zijn van de ongewenste soort. Dat onze toekomst afhangt van Nigel Farage is een deel van de ziekte. Het is pure horror dat deze kerel enige invloed heeft.’

Nixon enzo

Het is erg de vraag of de hoogbejaarde en immer fijn geklede man nog thuishoorde in het moderne Verenigd Koninkrijk. Zijn pleidooien in de jaren zestig en zeventig voor een soort van Brits neokolonialisme doen vandaag bijzonder wereldvreemd aan. Ook met zijn standpunten over de doodstraf zou hij niet meer wegkomen. En de man was een fan van Richard Nixon. In de jaren vijftig was hij positief onder de indruk van de Amerikaanse communistenjacht aangevoerd door senator Joseph McCarthy. Perry Worsthorne verklaarde dat de linkerzijde van het politieke spectrum de echte reactionaire zijde was. De afkeer van ‘links’ voor instituties en autoriteit zou uiteindelijk leiden tot tirannie. Tegelijkertijd nam hij het op voor de Chileense dictator Augusto Pinochet. Er was kortom geen lijn te trekken in zijn opvattingen, zoals het hoort bij een excentrieke anti-ideoloog.

Neem me niet al te serieus

Gek genoeg zou de vrouw die hem een vieze smaak in de mond bezorgde regelen dat hij geridderd werd door Queen Elizabeth II. Hij bleef tot op het einde bijzonder negatief over de huidige politieke generatie: ‘De gelijkheid na de oorlog heeft vele mensen vooruitgeholpen, maar het vernietigde de heersende klasse in ons land. Je had kort na de oorlog ook indrukwekkende politici bij de socialisten. Maar nu heb je geen superieure figuren meer in de Britse politiek.’

Nochtans milderde zijn kijk op de wereld naarmate hij ouder werd. Hij vond bijvoorbeeld dat The Guardian, de linkse krant die lang zijn favoriete schietschijf vormde, beter was geworden dan The Times. Maar die opinie hoorde dan weer bij zijn immer plagerige stijl. ‘Je moet me niet al te serieus nemen’, zei hij ooit. Oud-medewerkers omschrijven hem als een dandy, zoals er zovelen waren bij zijn ‘kind of people’. Denk maar aan Thomas Utley, de High Tory met een ooglap (zoek die maar eens op).

De wereld van Peregrine Worsthorne staat zo ver van de onze dat hij op een verloren gelopen romanfiguur leek. Met Perrys heengaan verdween alweer een stuk Engeland. Hoewel, zes jaar terug verklaarde hij al: ‘the magic of England has gone’.

Britse cultuur

Perry ging heen

De zwarte jaren van een komische held