Een van de interessantste verhalen in de Griekse mythologie is dat over Procrustes. Deze ijzersmid, dief, moordenaar en herbergier nodigde vermoeide voorbijtrekkende reizigers uit om bij hem te overnachten. Hij schepte daarbij graag op over het feit dat de lengte van zijn ijzeren bed altijd exact overeenkwam met de lichaamslengte van diegene die erop ging liggen. Om dit te bewerkstelligen paste Procrustes het bed niet aan het lichaam van de slaper aan, maar wel het lichaam aan het bed.

Was de reiziger te klein, dan rekte de hij het lichaam uit door erop te hameren of aan te rekken. Indien het slachtoffer niet in het bed paste, dan amputeerde hij gewoon enkele ledematen. In beide gevallen stierf het slachtoffer en hield Procrustes de bezittingen van de overledene voor zichzelf. Het ‘bed van Procrustes’ is dan ook een synoniem voor het willekeurig en meedogenloos dwingen van iemand (of iets) om in een opgelegd schema of patroon te passen.

Verdomhoekje

Sinds de verlichting en de Franse revolutie wordt de politiek gedomineerd door ideologische stromingen die geïnspireerd zijn op het motto ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’ (of Liberté, égalité, fraternité). Het is geen toeval dat vanaf de 19e eeuw zowel het liberalisme (vrijheid), het socialisme (gelijkheid) en het nationalisme (broederlijkheid) hun politieke opgang maakten, elk met de eigen excessen. Na de Tweede Wereldoorlog hing aan de broederlijkheid een kwalijk geurtje. De democratische bevrijdingsbeweging vanaf de jaren zestig was zo succesvol dat er einde de jaren negentig niet veel meer te bevrijden viel, met uitzondering van ons biologische zijn.

Uiteindelijk verlegde progressief de focus langzaam maar zeker op het gelijkheidsprincipe. Niettegenstaande dat er in naam van de égalité bloedige dictaturen ontstonden, waarbij dit principe op Procrustes-wijze aan de bevolking werd opgelegd, is deze politieke overtuiging nooit zo stiefmoederlijk behandeld als broederlijkheid. Integendeel, nationalisme en conservatisme steekt men, niettegenstaande hun historische verdiensten, nog steeds zeer gemakkelijk in hetzelfde verdomhoekje als fascisme en nazisme, terwijl dat met bijvoorbeeld het socialisme nooit het geval is.

Mantra

Progressieve gelijkheidsfetisjisten tolereren politieke, sociaaleconomische of culturele actie vandaag nog slechts indien ze plaatsvindt in functie van de gelijkheid. Ook de kerntaken van de overheid, zoals het handhaven van de wet en openbare orde, onderhoud en uitbouw van de infrastructuur, of het reguleren en corrigeren van de economische activiteiten, zijn slechts prioriteiten in de mate dat ze de gelijkheid vergroten. Vandaar ook de geringe aandacht van progressieve gelijkheidsstrijders voor deze thema’s, in tegenstelling tot die voor de economisch herverdelende staat en de sociaal-ecologische maakbaarheid.

Maar wat die gelijkheid nu juist concreet inhoudt, blijft nog steeds een groot raadsel. Vraag aan honderd mensen om ze te definiëren, en men krijgt evenveel definities. Toch beheerst dit concept de samenleving steeds meer als een ‘ijzeren bed’ waarbinnen al het denken en handelen van de samenleving willens nillens moet passen. Valt het woord ‘ongelijkheid’ ergens, dan voelen de meeste onder ons zich ellendig, vol mededogen en bruisend van woede, over zoveel onrechtvaardigheid. Het is een mantra die ons van jongsaf in de scholen, culturele centra, media, etc wordt ingelepeld: gelijkheid is goed, ongelijkheid slecht.

Wrok en afgunst tegenover de samenleving

Terwijl progressief links tot de jaren negentig predikte dat iedereen gelijk was, ‘want we zijn toch allemaal mensen’, en dat we niet naar de verschillen maar gelijkenissen moesten kijken, veranderde dit discours de laatste decennia radicaal. De terechte juridische gelijkheid van de burger veronderstelt dat twee mensen slechts een andere behandeling krijgen indien er een relevant verschil is tussen beide, en omgekeerd. De vraag is natuurlijk wat al dan niet relevante verschillen zijn die een ongelijke behandeling, zoals positieve discriminatie (of een subsidie), kunnen rechtvaardigen.

Het mag niet verwonderen dat het aantal slachtoffercategorieën van verongelijkte groepen en individuen, vol wrok en afgunst tegenover de samenleving of medeburger, de laatste jaren sterk is gestegen, gezien er aan de erkenning van hun al dan niet relevante ongelijkheid een maatschappelijke ‘bonus’ vasthangt. Wie daarenboven hun ongelijke positie van het stijgend aantal minderheden niet erkent, wil in het beste geval geen ‘bruggen bouwen’ en alleen maar ‘polariseren’. In het slechtste geval is men voor de instandhouding van ongelijkheid, een ‘witte onderdrukker’ en dus fascist, xenofoob en extreemrechts.

Allesomvattende discriminatiewetgeving

Echter, laat nu juist diegenen die beweren het minst bezig te zijn met verschillen tussen mensen, tevens de grootste specialisten wezen in het steeds maar ontdekken van nieuwe ongelijkheden, die dan natuurlijk compensatie verdienen. Mensen kunnen hetzelfde zijn wat betreft huidskleur, seksuele voorkeur, geloof of bezit. Maar ze zijn nooit hetzelfde wat betreft hun genetisch materiaal, persoonlijkheid en intellectuele capaciteiten. Deze laatste verschillen worden dan ook het liefst door de progressieven als irrelevant afgedaan, maar zijn veel fundamenteler dan bijvoorbeeld de keuze van het eigen gender of voor een psychedelische haarkleur.

De gelijkheidsactivisten breidden sinds de jaren tachtig de juridische gelijkheid uit naar de private sfeer, met de invoering van een allesomvattende discriminatiewetgeving, waarbij men als burger steeds minder keuze- en expressievrijheid heeft. Onder discriminatie verstaat men vandaag niet meer de rechtvaardige strijd tegen het absurde biologische racisme, maar wel het anders behandelen van mensen of groepen omwille van hun afkomst, politieke of religieuze overtuigingen, sociale gewoonten, sekse, seksuele geaardheid, taal, handicap, leeftijd. Op welke basis u nog wel een mening of oordeel mag hebben over anderen, is vandaag een raadsel, maar in tijden van waarden- en waarheidsrelativisme niet verwonderlijk.

Universaliteit van het mens-zijn

Meer zelfs, gezien de ongelijke positie waar minderheden zich in bevinden, mogen zij wel discrimineren of verdienen zij voorkeursbehandelingen, om het witte en mannelijke privilege te compenseren. Echter, iedere burger deelt met de andere het lidmaatschap van de mensheid, en niemand mag worden gedood, gemarteld, uitgebuit, vernederd, etc. De mens kan nooit alleen als middel worden behandeld, maar wel altijd als doel op zich. Deze bedenking heeft echter niets te maken met de progressieve gelijkheidsgedachte, maar wel met de universaliteit van het mens-zijn zelf.

Mensen verdienen een menswaardige behandeling worden omdat ze allemaal mens zijn, niet omdat ze allemaal gelijke mensen zijn. Zoals Procrustes in de Griekse Oudheid onschuldige reizigers met geweld deed passen in het ijzeren bed, probeert progressief vandaag echter steeds meer burgers in hun ‘ijzeren gelijkheidsutopie’ te passen. De Italiaanse Nobelprijswinnaar Rita Levi-Montalcini (1909-2012) schreef in haar autobiografie Elogio dell’imperfezione (Ode aan de imperfectie) hoe wetenschappelijke en intellectuele vooruitgang pas kan ontstaan vanaf het moment dat men de eigen fouten zonder schaamte herkent, begrijpt, bestudeert en misschien zelfs oplost.

De mens is niet perfect, anders zouden we allemaal identiek zijn. Het is juist de ongelijkheid die ons individuen maakt, en de culturele, wetenschappelijke, sociale, en economische rijkdom genereert. Het obsessief verbieden, negeren, bestrijden of compenseren van deze ongelijkheid zal niet leiden naar een ‘Rijk van de Gelijkheid’ maar naar nog maar eens een donkere pagina in de geschiedenis van de mensheid. Het is dan ook hoog tijd voor een ode aan de ongelijkheid.

broederlijkheid

Ode aan de ongelijkheid