Joe Biden dropte eerder deze week weer een bommetje. Hij deelde mee dat hij de heffing op meerwaarde gelijk wil trekken met de reguliere inkomstenbelasting. Het is niet zijn eerste wapenfeit op dit vlak. Eerder kondigde hij al een forse verhoging aan in de top van de marginale tarieven van de personenbelasting.

Dat mag niet verbazen. Hij behoort nu eenmaal tot die politieke strekking die van mening is dat je elk (maatschappelijk) probleem kan oplossen met meer geld. Liefst van een ander. U kent ze wel. We hebben er in dit land ook een behoorlijke roedel van rondlopen. De details komen pas volgende week. Maar die interesseren ons hier niet. Wel de argumentatie die deze ingrepen moet rechtvaardigen. Een discussie die ook bij ons speelt.

Een meerwaarde is geen inkomen uit een bron

Eerst even het technische werk. De meeste landen belasten meerwaarde anders dan reguliere inkomensstromen. Vaak tegen een lager tarief. De historische argumentatie daarvoor heeft te maken met de structuur van de belastingwetten in het Westen. Die maakt traditioneel een onderscheid tussen een inkomen uit een bron (bijvoorbeeld inkomen uit een arbeidscontract, dividenden uit aandelen, royalties uit intellectuele eigendom, huur uit eigendom onroerend goed etc.) en de bron zelf.

Een mutatie van de bron zelf, bijvoorbeeld door verkoop ervan, is geen inkomensstroom uit de bron. De meerwaarde realiseert zich immers net door verkoop van die bron. Door die verkoop droogt je bron op. Je krijgt dan een vergoeding die op een bepaalde manier een waardering is van de toekomstige inkomensstroom die je door de verkoop zal mislopen. Je zou dus kunnen argumenteren dat de meerwaarde een naar het heden halen is van toekomstige inkomensstromen en de consumptie die je ermee kan plegen (sparen kan ook). Het verschil in belastingheffing komt dus voort uit dat technische verschil in kwalificatie.

Maar wat met het verschillende tarief? Waarom een lager tarief? De redenering daar is altijd geweest dat om die inkomensstroom te herstellen, je een wederbelegging zal moeten doen. Je moet dus een nieuwe bron aankopen. En daarvoor heb je een bepaalde koopkracht nodig, om die bron te herstellen. Zelfs indien die niet de volledige meerwaarde omvat. Dat is lastig als je meerwaarde belast wordt tegen 30-50%. Vandaar dat in de meeste landen de meerwaarde of niet belast wordt, of tegen een tarief dat meestal de 20% niet overstijgt.

Rechtvaardigheid is lastiger dan het lijkt

Het was dan ook met groot ongenoegen dat ik diende te constateren dat sommige mensen, die als fiscale specialisten door het leven plegen te gaan, de keuze van Biden onderschreven om de heffing op meerwaarde en regulier inkomen gelijk te trekken (in de US zal dat 39.6% worden, het marginale toptarief). Dat zijn dezelfde mensen die ik nog nooit betrapt heb op het hebben van goede voorstellen. Ze worden door de MSM echter wel als specialisten weggezet op publieke fora. En ze houden er zelfs een hoogleraarschap aan over. Mijn oude promotor en hoogleraar ‘kwaliteit belastingwetgeving & fiscale econometrie’ zou zich in zijn graf omdraaien, mocht hij er al in liggen.

Het vervelende aan deze kwestie is niet zozeer het voorstel om inkomen en meerwaarde met een gelijk tarief te gaan belasten. Ook al zullen direct allerlei vragen rijzen: bijvoorbeeld of dat dan zal gelden voor ‘alle’ meerwaarde, en aan welk tarief — marginaal toptarief of gemiddeld IB-tarief. Het echt vervelende is de impliciete gedachte dat een 100% fiscale neutraliteit het meest rechtvaardig is. 100% fiscale neutraliteit zou er dan uit bestaat dat alle vormen van ‘vermogensaanwas’ (desnoods met een inflatiecorrectie) samen aan een bepaald tarief zouden worden belast.

Neutraliteit kan niet gegarandeerd worden

Ondanks dat ik ooit in oudere schrijfsels zelf ook met de gedachte gespeeld heb, heb ik dat pad snel terug verlaten. Die beoogde neutraliteit is uiteindelijk een louter theoretische neutraliteit. En ze is beperkt tot de personenbelasting. Gecombineerd met andere belastingen is neutraliteit (op persoonsniveau) dus totaal niet te garanderen. Ze redeneert ook enkel vanuit het principe ‘de sterkste schouders dragen de meeste lasten’. Nog zo’n principe dat theoretisch wel wordt aangehangen, maar in de praktijk dagelijks met voeten getreden wordt.

Belastingheffing gaat over meer dan enkel een theoretische rechtvaardiging vanuit een onbestaande ‘gemiddelde’ belastingplichtige. Het is ook een sturend mechanisme, om vorm te geven aan je maatschappij. Alleen moet je die twee niet mengen. Dan krijg je namelijk toxische bijwerkingen. En dat is nu net waar dit om draait. Meerwaardebelasting op hetzelfde niveau als inkomensbelasting legitimeren vanuit fiscale neutraliteit (die niet bestaat noch te realiseren is) is een verdekte vorm van ideologieopbouw in je fiscaaltechnische redenering.

Ideologie-opbouw versus economische realiteit

Wat dus het meest problematische is aan het voorstel om meerwaarde te belasten als regulier inkomen, is het feit dat fiscale neutraliteit een ideologische component is. Geen fiscaaltechnische (wegens alleen theoretisch benaderbaar). Dat is al helemaal het geval als je deze kwestie gaat verbinden aan het dempen van de gierputten der oneindige staatsschuld die we hebben opgebouwd tijdens de covid-19-periode (en ervoor).

Je kan je de vraag kan stellen of het sociale contract à la Rousseau niet buitenproportioneel wordt opgerekt als je een maatschappij laat opdraaien voor de kosten. Die werden tijdens de pandemie redelijk rudimentair gemaakt. Ze waren echter noodzakelijk om lockdownkeuzes financieel te neutraliseren. Al snel rees echter de vraag of dat wel juiste beleidskeuzes waren. Bovendien kan je je afvragen of je een belastingherziening van deze orde moet doorvoeren omdat je een pandemiegat te financieren hebt.

Als men klaagt dat de rijken tijdens de pandemie alleen maar rijker zijn geworden en de armen alleen maar armer, wil ik u het volgende meegeven. Reeds vroeg in de crisis schreef ik op Doorbraak dat een crisis altijd een bestaande ongelijkheid vergroot. Niet verkleint.

Ideologie in plaats van economisch-fiscaal inzicht

Als Biden meerwaarde wil belasten om die redenen dient hij zich te realiseren dat het om te beginnen politieke keuzes waren die voor ongelijkheid gezorgd hebben. Decennialang onnadenkend globaliseren heeft de salarissen in het Westen uitgehold. Idem voor loonmatiging vanuit prijsstabiliteitsoverwegingen. Of nog monetaire expansie om een bankencrisis te dempen. Die kon enkel gebeuren door verkeerde/afwezige wetgeving. Of om, meer recent, lockdowneffecten te neutraliseren. Denk verder ook aan het uitbesteden van monetair beleid aan onverkozen technocraten. En voor de VS de afwezigheid van opbouw van een verplichte oudedagsvoorziening.

Politici en fiscale experten die dit soort van belastingherziening propageren of steunen vanuit rechtsvaardigheidsoogpunt, bevechten (mogelijk zonder het te weten of te beseffen) vooral hun eigen onbekwaamheid. En ze ventileren een ideologie eerder dan fijngeslepen economisch-fiscale inzichten.

bron

Steeds meer mensen slachtoffer van ‘Quishing’

Erfgoedfabriek lost probleem met erfgoeddepot op in Brugge

Biden wil meerwaarde belasten als inkomsten