Achiel Van Acker en zijn zoon Frank wrongen een oude droom de hals om: de Universiteit Brugge. Maar zij noch de loge wilden de Rijksuniversiteit Gent ondermijnen.

Brugge werd geen Oxford of Cambridge. De vijfde en recente poging, tien jaar geleden, voor een universiteit is amper gelukt. Aan het station staan gebouwen, in expansie, met het blazoen van de KU Leuven. Voor dit gebeurde waren er vier ogenblikken (drie in de Nieuwe Tijd: midden vijftiende eeuw, tweemaal zestiende eeuw), voor een heuse universiteit aan de reien. De vierde poging (twintigste eeuw) was de belangrijkste. In de jaren zeventig bakkeleiden om de universitaire expansie het noorden en het zuiden van West-Vlaanderen, Brugge en Kortrijk. De Kortrijkzanen wonnen de wedijver.

Tussen katholieken en vrijmetselaars

Het toenmalige Brugse stadsbestuur had geen goesting. Bovendien waren er de hoofdpersonen Achiel Van Acker (onder meer oud-premier), zijn zoon Frank (klaar voor het burgemeesterschap), met in een zijrol zoon Hans, regeringscommissaris van de Rijksuniversiteit Gent (RUG, later UGent). Samen met de logebroeders, die Gent voor zich claimde, spanden zij tegen een Universiteit Brugge. Dat kon namelijk het studentenaantal van de RUG schaden, en het zou de positie van de ‘kaloten‘ (katholieken) in Brugge ten nadele van de ‘framassons‘ verstevigen.

Deze cultureel-levensbeschouwelijke folklore laat de huidige generatie onverschillig en het is overduidelijk dat de mislukking van de vierde poging, en de zij-show aan het station, treurig is. Een van de redenen van de droefheid is dat de kernstad Brugge (met 18.000 inwoners binnen het ‘ei’) voor dertig procent bestaat uit religieus vastgoed (de stad huisvestte meer dan vijftig kloosters). De uitkomst daarvan kon men uiteraard niet bevroeden in de jaren zestig en zeventig: die bakstenen staan nu leeg en verkommeren.

Maar stuk voor stuk blijven veel van die plekken uitmuntend geschikt voor een universitaire bezetting. Op zich is bijvoorbeeld het verlaten Grootseminarie aan de Potterie een droom. Met zijn kloeke gebouwen, ruimte, groen en grazende koeien (een mini-universiteitje van de Verenigde Naties is huurder).

Kandidaturen

Bij de universitaire expansie, met kandidaturen buiten Leuven en Gent, was de verzuiling van de levensbeschouwingen troef. De katholieke leiders stonden keihard tegenover de vrijzinnigen, georganiseerd of niet. Onder hen bevond zich de Brugse bisschop Emiel De Smedt als een strijdlustige kerkvorst, compleet met mijter en kromstaf.

Het Europa College in Brugge — kenners ruiken papisme en CIA-geld bij de geboorte — is een voorbeeld van zulke expansie. Vandaag heeft die internationale hogeschool (één college met twee campussen) in Brugge 350 en in Natolin (Polen) 120 post-universitairen en is zij pluralistisch. Maar het college startte als een katholieke instelling met gespecialiseerd hoger onderwijs voor eurocraten en diplomaten. Een spil was pater Karel Verleye, een Brugse kapucijn en erudiet. Vandaag draagt een Europees studentenhome in het ex-klooster van de Rode Nonnen zijn naam, maar zonder de toevoeging ‘pater’. Dat is namelijk middeleeuws, en dat schaadt de neutraliteit (?) van het college.

Rectors

De eerste rector van het Europa College was de Nederlandse protestant Hendrik Brugmans. Maar hij werd gauw katholiek, met enig bekeringstamtam, om nummer 1 te zijn. De hogeschool opende met 22 studenten van 11 nationaliteiten en de stichters ijverden voor het logeren van de pupillen in ‘colleges‘, geen koten in de stad. De ‘colleges‘, nu op zijn Engels, vonden zij geschikter omwille van de netwerking in Brugge en tijdens de latere loopbaan. Tussen 1950 en 2022 had het Europa College 15.000 kwekelingen.

Rik Torfs van de KU Leuven opende nog onder zijn rectorale bewind (2013-2017) in het Brugse Hof Bladelin (met zijn prachtige Boergondische architectuur) het hoofdkwartier voor alle instellingen van de Associatie KU Leuven in West-Vlaanderen. Maar dat hoofdkwartier is dicht. Gelijklopend ijverden prominente Bruggelingen om in Sint-Walburga — treffende jezuïetenbarok —, een universitaire parochie te verankeren. De kerk is ondertussen geen parochiecentrum meer, alhoewel zij niet ontwijd is.

Hogescholen

En dan zijn er de hogescholen in Brugge. De West-Vlaamse hogescholen Vives en Howest tellen 26.000 studenten, respectievelijk 16.000 en 9.500. Vives is lid van de Associatie KU Leuven en Howest van de Associatie Universiteit Gent. Zowel Vives als Howest stapelden de fusies op. Howest, eerder Kortrijks, opent in 2024 een nieuwe campus voor zijn Brugse studenten aan het station en is de buurman van de universitaire opleidingen van de KU Leuven.

Over de geschiedenis van het hoger onderwijs in West-Vlaanderen is er nu een boek verschenen. Brugges universitaire droom, van dr. William De Groote en een resem co-auteurs. De Groote is een bezige bij en was nauw betrokken, als ontembare vergadertijger, bij de Associatie KU Leuven en meer van dat fraais in de westgouw. Het sterk geïllustreerde boek, van de Brugse niche-uitgeverij Van de Wiele, is breedvoerig en diplomatiek. Maar u zal er niks vinden over het religieuze opportunisme van Hendrik Brugmans, de CIA en het startende Europa College, de ideeën over de Walburga en weinig over de grove drijverijen van Achiel en zonen.

Brugges universitaire droom

Brugge en de universiteit die er niet kwam