Marc de Buysscher werkte van 1976 tot 2019 bij de Gentse politie en doorliep alle geledingen. Hij is nu commissaris op rust en schreef een boeiend, op ervaring gesteund boek: Op sterven na dood… Een kritische kijk op het Belgische politiewezen. Zijn analyse? ‘Het politielandschap is veel te versnipperd’.

Fusie

Was de fusie van Rijkswacht en politie op 1 april 2001 een vergissing?

Commissaris Marc de Buysscher

Marc de Buysccher: ‘Op zich kan je niet echt spreken van een vergissing. De bedoeling van de fusie was alvast veelbelovend. Mede door de zaak Dutroux bleek er een gebrek aan informatiedoorstroming, met diensten die wat op een eiland aan het opereren waren. Door de opstart van een geïntegreerde politie kon daar meteen komaf mee gemaakt worden. In Gent ging dan eind vorige eeuw het pilootproject van start, met de toenmalige korpschef en twee professoren aan het roer. Met alle respect voor hun juridische bagage, maar het werd een wat wereldvreemde aanpak om niet te zeggen een miskleun van jewelste.’

‘De verticale structuur zorgde voor een verzuiling, met specifieke taaktoewijzingen en specialisaties van politiediensten. Informatiedoorstroming bleek voor hen geen probleem, maar de praktijk wees het tegendeel uit. En erger, van een integrale basispolitiezorg was in de praktijk weinig of geen sprake. Tegen beter weten in werd twee jaar later de structuur ook in de andere politiezones doorgevoerd.’

Wijkagent

Toen ik kind was kende iedereen de wijkagent. Als we hem op straat tegenkwamen en hij was niet in gesprek, dan gingen we hem een handje geven. Waren dat de betere tijden?

‘Er is er inderdaad veel veranderd. De kansarmoede, jeugdbendes, drugscriminaliteit, om er maar enkele te noemen, zijn zorgwekkend. Het is precies de taak van lokale politiediensten om daar meteen op in te kunnen spelen, nog voor de situatie escaleert. Maar daarvoor moet je, bij wijze van spreken, in de haarvaten zitten van de maatschappij. Ook digitaal zijn er meer mogelijkheden. Allemaal waar, maar het denkwerk, het kennen van je inwoners is het fundament onder een politieorganisatie.’

‘Die contacten zijn er niet meer. Het mes snijdt langs twee kanten met een politie die vervreemdt van haar bevolking en de stigmatisering die daaruit voortvloeit. Neem nu het geval van de buurtinspecteur. Zijn gemis in het straatbeeld maakt hem onbekend en ook meer en meer onbemind… Zijn core business, zijnde de ogen en oren van de politie zodat hij een bron is aan informatie, is haast niet meer aan de orde.’

Juristen

Een collega van u zei me eens dat de huidige politie veel te veel juristen telt en veel te weinig ‘soldaten’. Klopt dat?

‘Dat lokale politiediensten te veel juristen telt zou ik niet meteen durven beweren. Zij kunnen de nodige sturing geven en verbeteringen aanbrengen om de kwaliteit te verbeteren en/of te verzekeren. De kunst is om daarmee om te gaan. Ik bedoel maar dat ik steeds pleitte voor generalisme. Elke politieman of -vrouw moet nu eenmaal met alle facetten van het politiewerk worden geconfronteerd of zeg maar van alle markten thuis zijn. Zoiets zwengelt alleen maar de maturiteit aan. Er zijn genoeg externe diensten die ons, indien nodig, kunnen ondersteunen. Nu stelt zich het probleem van de overstructuur, die het overmatig creëren van postjes toelaat.’

‘In Gent alleen al telt het politiekorps meer dan 170 diensten en dienstjes, elk met hun eigen regelneverij, waar zogenoemde specialisten én juristen op in kunnen spelen. De lijst hier opsommen zou ons te ver leiden, maar het zal niemand verwonderen dat een korps met een 900-tal personeelsleden door dergelijke toestanden totaal wordt uitgeleefd. Ook het aantal leidinggevenden die nog het terrein opgaan zijn daardoor haast op één hand te tellen. Met leiding geven bedoel ik niet enkel gevolg geven aan een oproep, maar mee op het terrein gaan en niet vastgekluisterd zitten op een bureaustoel.’

Politiek

Heeft de politiek onze politie blijvend beschadigd?

‘Net als de gerechtelijke macht zouden politiediensten totaal onafhankelijk moeten zijn van de politiek. Met de burgemeester op kop heeft de overheid een te grote impact op politiediensten. Het zou niet mogen dat een korpschef in praktijk door een burgemeester wordt aangeduid, zodat ook in die zin de politieke stempel wordt gedrukt. Zelf heb ik weet van een politieman die meermaals werd teruggefloten wegens te doortastend optreden. De bal ging telkens aan het rollen door een klachtenbrief of boze mail, die de korpschef in samenspraak met de burgemeester misbruikte om de gedreven politieman onterecht terug te fluiten met een blaam als tuchtsanctie.’

‘Natuurlijk was het aan “de politiek” om bij de opstart van de nieuwe geïntegreerde politie heel wat knopen door te hakken. Men liet zich spijtig genoeg voorlichten door enkelen die van het straatwerk weinig kaas hadden gegeten. Bijkomstig probleem is nu te moeten vaststellen dat te veel nieuwe krachten bij de politie enkel bezorgd zijn om hun carrière en sociaal leven.’

Versnippering

Wat bedoel je precies met ‘de versnippering van het politielandschap’?

‘Van bij de opstart van de geïntegreerde politie wist ik dat het totaal de verkeerde kant uitging. Men opteerde voor specialisaties, waardoor je ontzettende hiaten in de werking van lokale politiediensten creëert. De buurtinspecteur is gereduceerd tot een soort van veredelde brievenbesteller en komt nog voor geen vijftig procent van de tijd aan buurtwerk toe. Interventieteams haspelen de ene oproep na de andere af, met een gebrek aan empathie omdat ze geen voeling hebben met de buurt en die tussenkomst bagatelliseren aangezien zij er vaak meer dan tien per dag moeten behartigen. De recherchediensten beperken zich veelal tot het uitvoeren van parketopdrachten, omdat nuttige informatie vanuit de wijk- en interventiediensten quasi nihil is.’

‘Als zich dan bepaalde excessen of fenomenen voordoen tracht men dit op te vangen door het opstarten van projecten en de daaruit voortvloeiende acties, die de reguliere werking van het korps nog meer ondermijnen. Het komt er op neer dat men – liefst met het gebruik van heel wat universitaire vaktermen – op basis van klachten, bekomen informatie en de algemene nationale gegevensbank symptomatisch acties gaat ondernemen met projectwerkers en ondersteunende diensten.’

‘Die geanalyseerde informatie wordt dan in een meerstappenplan gegoten, met een detectiemodel, een selectiemodel, een informatiemodel, een analysemodel en een actiemodel, om ten slotte nog een evaluatiemodel te maken. Al dan niet in discussie met de korpschef worden de ontwerpen dan gefinaliseerd en actiekaarten ontworpen. Ik bedoel maar dat men er werkelijk een zootje heeft van gemaakt, waar spreekwoordelijk een kat haar jongen niet in terugvindt. Het managen is een doel op zich geworden, waar de vergadercultuur heerst.’

‘Het was mijn voorstel om het grondgebied van de Gentse politiezone op te splitsen in vijf districten, waar iedereen instond voor zowel tussenkomsten als buurtwerking, wars van elke vorm van favoritisme en carrièreplanning. Studie-, steun- of technische diensten zijn mede oorzaak van de voortschrijdende versnippering. Dus mochten zij slechts door burgerpersoneel worden bemand, zodat politiemensen en masse de straat op gingen. Voor specialisaties moest een overstap worden gemaakt naar de federale politie. Het plan werd zelfs niet in overweging genomen omdat de korpschef zogezegd zijn grip zou verliezen op het korps. De aankoop van het militaire hospitaal aan de A. Triestlaan gold als bijkomend argument.’

Morgen: in Gent alleen al meer dan 170 diensten en dienstjes…

buurtinspecteurs

Gentse politiecommissaris: ‘Intussen weten zelfs insiders niet meer wie met wat bezig is’ (1)