Op 4 augustus was Libanon wereldnieuws, want dan was het net één jaar geleden dat in de haven van Beiroet twee enorme ontploffingen plaatsvonden die een deel van de stad in puin legden. Bovendien heerst er in het land momenteel een enorme financiële, economische en sociale crisis. En er is al een jaar lang geen regering wegens gekissebis tussen de verschillende sekten. Doorbraak ging vorige week zelf eens ter plaatse kijken hoe het daar nu zit.

Wisselkoerswaanzin

Het domste wat je kan doen wanneer je nu als toerist verblijft in Libanon is om met je Belgische credit- of debetcard Libanese ponden (LP) uit de ATM’s (Bancontact) te halen, want dan moet je die betalen aan de officiële koers. Dat betekent dat 1 dollar een waarde heeft van 1500 LP. Op de zwarte markt, de gebruikelijke naam voor de vele wisselkantoortjes, krijg je voor 1 dollar zo maar eventjes 20.000 LP.

Het is krankzinnig, en ook al heb ik Libanon al meer dan tien keer bezocht sedert ik daar in de jaren 1990 voor het eerst neerstreek, deze waanzin heb ik nog nooit meegemaakt. Ik heb dan ook voor het vertrek naar Beiroet voldoende briefjes van 100 dollar in m’n portefeuille zitten (1 dollar = 0,85 euro).

Goedkoop… voor toeristen

Concreet komt het er op neer dat een espresso drinken in een bar omgerekend 0,3 dollar kost. Voor een grote pizza met alles er op en er aan leg ik 2 dollar neer. Een fles water van 2 liter komt op 1 dollar. M’n baard scheren bij de kapper op de hoek kost 0,8 dollar. De taxirit van Tyr (Sour) naar Beiroet, zo maar eventjes 92 km, kost mij 20 dollar, terwijl je voor een taxirit van luchthaven Zaventem naar mijn appartement in Schaarbeek, een rit van nauwelijks 8 km, al 30 euro neertelt. Het toegangsticket voor de kruisvaardersburcht in Tripoli (een stad in het noorden van Libanon) komt op 0,2 dollar. Een krant kost ook maximum 0,2 dollar. En zo kunnen we nog een half uur doorgaan.

Voor de toerist met een paar dollars op zak is Libanon nu het paradijs, en ik begrijp dan ook niet waarom de Belgische toerist blijft zweren bij Portugal, Spanje, Griekenland en andere Turkijes, maar Libanon links laat liggen. ‘Maar terwijl 25 000 LP voor een fles water van 2 liter voor jou niks is, is dat voor mij al veel geld’, weet Yasmina mij te vertellen, de soenitische receptioniste van mijn hotel in de leuke Hamrawijk dat ik ondertussen al meer dan 20 jaar frequenteer.

Het inflatiespook

En inderdaad, de situatie voor de doorsnee Libanees is heel eenvoudig. Hun lonen worden uitbetaald in Libanese ponden en blijven gelijk. Maar het Libanese pond is afgelopen jaren en maanden heel sterk in waarde gedaald en alle producten (zowel food als non food) zijn sterk in prijs gestegen. Kortom, de koopkracht van de mensen is waanzinnig gedaald.

De gevolgen zijn er ook naar. Vandaag leeft al meer dan 50% van de Libanese bevolking onder de armoedegrens, terwijl Libanon decennialang (ietwat clichématig) het Zwitserland van het Midden-Oosten werd genoemd – je kan in het centrum van Beiroet geen 100 meter wandelen zonder een bankkantoor tegen te komen. De middenklasse is aan het verdwijnen, terwijl de superrijken hun geld al lang op buitenlandse banken hebben gezet. Het BNP gaat dit jaar zelfs dalen. Er is een enorme inflatie, de handelsbalans staat zwaar in het rood, de staatsschuld is enorm.

Werkloosheid omhoog

De werkloosheid is afgelopen maanden sterk gestegen. Steeds meer bedrijven gaan failliet. Er is een tekort aan geneesmiddelen in de apotheken omdat de import te duur is. Scholen zeggen dat ze niet meer in normale omstandigheden les kunnen geven. Het aantal mensen dat mij op straat geld heeft gevraagd (altijd vrouwen overigens, nooit mannen) is niet meer bij te houden. Om nog niet te spreken van de bedelende kinderen van Syrische vluchtelingen. Sommige Libanezen ontvangen nog wat geld van familie in het buitenland, maar lang niet allemaal.

Vlakbij de Place de la Liberté, waar een bureau is dat de visumvragen verwerkt voor onder meer het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië, staan lange rijen mensen aan te schuiven. Iedereen die kan vertrekken wil weg. Ondanks de meer dan 50% Libanezen die onder de armoedegrens leven, een percentage dat de komende maanden alleen maar zal stijgen, ziet Beiroet er op het eerste zicht nog ‘normaal’ uit. In de wijk Hamra passeert nog steeds de ene Porsche na de andere sjieke BMW, en wandel je voorbij de ene trendy bar naar de andere sjieke kledingzaak. Maar schijn bedriegt. In augustus 2021 is Beiroet één grote Potemkinfaçade: de gevel ziet er mooi uit, maar achter de gevel is het één troep op de ellende. Op straat zie je enkel mensen met sombere gezichten. In de huiskamers wordt veel getreurd.

Regering blijft achterwege

Boven al die ellende is er een tekort aan elektriciteit, want de elektriciteitscentrales leveren wegens een gebrek aan onderhoud onvoldoende elektriciteit. Het wanbeleid van de Libanese regering, in feite een bende hele of halve maffiafiguren, waarin Maronieten (katholieken), soennitische moslims en sjiitische moslims de eerste viool spelen, en Druzen en Grieks-orthodoxen de tweede, is daar de oorzaak van.

De meeste Libanezen hebben maar 2 à 3 uur elektriciteit per dag. Hotels, restaurants, winkels, appartementsblokken, etc. hebben elektriciteitsgeneratoren en zorgen dus zelf voor hun elektriciteitstoevoer. Die generatoren werken op mazout, wat schaarser is geworden in het land en de prijs ervan de hoogte injaagt. Je kan mazout vinden op de zwarte markt (meestal afkomstig uit Syrië), maar daar is die veel duurder.

In het hotel waar ik verblijf, weliswaar geen vijfsterrenhotel, maar wel een met meer dan voldoende comfort, is er vele uren per dag geen elektriciteit. Niet omdat ze geen elektriciteitsgenerator hebben, maar die lawaaierige en stinkende generatoren 24/24u laten draaien is gewoon te duur.

Tekort aan alles behalve ellende

Ziekenhuizen, die ook met generatoren werken, hebben de regering al laten weten dat ze op relatief korte termijn hun deuren moeten sluiten omdat de ziekenhuizen de waanzinnige mazoutfacturen niet meer kunnen betalen.. Uiteraard is dit dramatisch voor de patiënten. Het uitvallen van de elektriciteit heeft ook al gezorgd voor een enorme stijging van het aantal voedselvergiftigingen. Geen elektriciteit betekent dat de ijkasten in restaurants en supermarkten niet meer werken, met alle nare gevolgen van dien.

Er is ook een tekort aan benzine. Aan de vele benzinestations op de snelwegen van Beiroet richting Saida of Byblos staan geen tientallen, maar honderden wagens aan te schuiven aan de benzinestations. Daarbij lopen de discussies tussen chauffeurs al eens hoog op. Ook aan het benzinestation in het centrum van Tripoli, waar ik passeer, wordt er geroepen en getierd. In die vijf dagen dat ik in Libanon was, zijn er al drie doden gevallen bij discussies. Nu staan er soldaten van het Libanese regering aan de benzinestations. Alsof dit nog niet genoeg is, verloopt ook de huisvuilophaling rampzalig slecht en zijn het aantal coronagevallen dramatisch aan het stijgen.

De explosie van 4 augustus

Bij de ontploffingen in de haven van Beiroet op 4 augustus 2020, waarbij om evidente geografische redenen de christelijke wijken het meest werden getroffen, vielen 218 doden, meer dan 7000 gewonden, en meer dan 300 000 mensen werden dakloos. Vele huizen, winkels, scholen, ziekenhuizen, etc. werden geheel of gedeeltelijk vernield. En bij die panden die niet werden vernield waren alle ramen aan diggelen, vielen lusters naar beneden, kwamen er scheuren in de muren, etc.

‘Het was de hel’, vertelt de uit het Syrische Latakia afkomstige serveuse in een leuke bar in Mar Mikhael, de zwaar getroffen Armeense wijk, mij. ‘Overal puin, mensen in paniek, bebloede gezichten en armen, stof, paniek, geschreeuw van mensen. Ik geraakte zelf niet uit ons huis omdat de deur geblokkeerd was, terwijl alles op instorten stond’. En terwijl bij de overstromingen in Wallonië de koning, eerste minister, ministers van binnenlandse zaken, provinciegouverneurs, burgemeesters, leger, politie, brandweer, etc., langskwamen om hulp te bieden, zagen de Libanezen van Mar Mikhael, Achrafieh, Gemmayze, etc. niemand langskomen.

De enige hulp kwam van een paar lokale en internationale ngo’s. Vandaag zie je in Mar Mikhael, 12 maanden na de ontploffingen, nog steeds veel stellingen aan gevels, en zijn er ook veel braakliggende terreinen waar ooit huizen stonden. De haven zelf werkt nog maar op één vijfde van de normale capaciteit, ook al viel het mij op dat er ondertussen al nieuwe hangars werden gebouwd.

De olifant in de kamer

‘Iedereen weet wie de baas is in de haven van Libanon’, vertelde begin deze maand een Libanese politicus op CNN. Hij verwees naar het sjiitische Hezbollah, dat de trafieken in de haven en op de luchthaven, controleert. De 2750 ton ammoniumnitraat, een gevaarlijk en gemakkelijk ontvlambaar product, stonden nauwelijks beveiligd opgestapeld in hangar 12 van de haven. Hezbollah leverde ammoniumnitraat aan de Syrische dictator Bashar al-Assad, dat dit product gebruikte in het kader van zijn chemische oorlogsvoering tegen Syrische burgers.

Twaalf maanden na de ontploffingen zijn de verantwoordelijken voor de explosies nog niet veroordeeld, en de onderzoeksrechter die zich met het dossier bezighoudt wordt geïntimideerd door Hezbollah. Het pro-Iraanse Hezbollah beschikt over een gewapende militie die sterker is dan het nationale Libanese leger. Dit is ongeveer hetzelfde als zou in België het Vlaams Belang of PVDA/PTB over een gewapende militie beschikken, sterker dan het Belgisch leger.

Een paar dagen na de ontploffingen nam de eerste minister (die in Libanon altijd soenniet is) ontslag. Sedertdien heeft Libanon geen regering meer, enkel een regering in lopende zaken, terwijl het land bijna op instorten staat. Van president Michel Aoun (een Maroniet), is geweten dat hij nog maximum 2 uur per dag werkt, want hij is oud (87 jaar) en versleten. Toch raakt hij niet vervangen.

Failed state in de maak

Het zal nog maar een paar maanden duren of Libanon zal bij ongewijzigd beleid compleet in elkaar storten. Het IMF, de Wereldbank, Saoedi-Arabië, etc. hebben aangekondigd met geld over de brug te willen komen, maar dat kan enkel maar indien de noodzakelijk financiële en economische hervormingen worden doorgevoerd. Dat gebeurt niet omdat het politieke systeem dringend op de schop moet, de overheid totaal inefficiënt is, corruptie alom is en de politici aan de top er een ongelofelijk potje van maken.

Dat Libanon kapot gaat terwijl het een enorm potentieel heeft, een rijk verleden, een goed opgeleide en meertalige bevolking, vele ingenieurs en dokters, zakenlui die in het buitenland goed boeren, etc., is ongelofelijk. Na de burgeroorlog van 1975-1990 begon de Libanese regering vanaf 1992 met de heropbouw van het land. Er werd eenzijdig geïnvesteerd in toerisme, financiën en immobiliën, terwijl landbouw en industrie compleet verwaarloosd werden.

De gevolgen zijn er dan ook naar, want veel voeding moet nu geïmporteerd worden tegen dure dollars. De Libanese export stelt niks meer voor, ook al geeft een zwakke munt normaal gezien een impuls aan de export. Met het toerisme gaat het ook al vele jaren niet goed. Veel zogenaamde toeristen zijn gewoon Libanezen uit het buitenland, of hun nazaten, die familie komen bezoeken. Landen zoals de Verenigde Arabische Emiraten hebben de functie van financieel en bankencentrum van Libanon al lang overgenomen. De investeringen in immobiliën hebben een kunstmatige bubbel gecreëerd. Luchthaven Beiroet stelt niks voor, en de tijd dat Beiroet bekend stond als een haven van vrijheid voor pers/media en cultuur, is ook voorbij.

Twee voor twaalf

Op de terugweg naar huis geraak ik in gesprek met gastarbeiders uit Bangladesh die terug naar huis gaan. ‘We komen niet meer terug naar Libanon want het is hier afgelopen met dit landje’, zeggen ze me. Ook voor de vele huishoudhulpjes uit onder meer de Filippijnen en Ethiopië is het game over. De vele massale en vreedzame betogingen van Libanese burgers afgelopen maanden en jaren tegen het wanbeleid hebben niks uitgehaald.

Als Libanon over een paar maanden volledig instort zal dat een financiële, economische, sociale en humanitaire ramp van jewelste betekenen, en dreigen er gewelddadige opstanden uit te breken die al gauw voor sektarisch geweld tussen de verschillende bevolkingsgroepen zullen zorgen. Het is geen vijf voor twaalf in Libanon, vijf voor twaalf is al gepasseerd. Toch vond Hezbollah nog de tijd om op 6 augustus negentien raketten af te vuren op Israël, met als risico represailles uit te lokken van het Israëlische leger die kunnen leiden tot het platbombarderen van het hele land, waarbij ze deze keer harder zullen toeslaan dan in 2006. Dom, heel dom.

Met minder dan 500 dollar heb ik gedurende vijf dagen in Libanon lekker gegeten, wijn gedronken, kranten en boeken gekocht, taxi’s genomen van de ene uithoek van het land naar de andere, musea en archeologische sites bezocht, haarkappers bezocht, en ook nog eens mijn hotel betaald (verplicht cash). Wie doet beter ? De keerzijde van de medaille is dat de modale Libanees opdraait voor dit festijn. Bye bye Loubnan.

Byblos

Libanon op de rand van afgrond