Voorstanders van de kernuitstap argumenteren dat de gascentrales die de kerncentrales vervangen geen netto CO2-uitstoot genereren omdat die in het CO2-handelsysteem (EU-ETS) zijn opgenomen. Tegenstanders doen dit af als een drogredenering of spreken er niet over. Maar hoe zit dat handelssysteem juist in mekaar?

Een gesloten systeem

Het EU-ETS (Emission Trading Scheme) is een gesloten systeem waarbij de Europese Unie de maximale CO2-uitstoot vastlegt. De uitstoot wordt gekoppeld aan verhandelbare emissierechten te koppelen. Dat heet ‘cap & trade’, waarbij ‘cap’ staat voor de beperking. Ieder bedrijf dat meer dan 1000 ton CO2 uitstoot per jaar is verplicht aan het systeem deel te nemen. De controles zijn rigoureus. Jaarlijks creëert de Europese Unie het vooraf bepaald aantal uitstootrechten (de cap) en verkoopt of schenkt deze uitstootrechten aan de bedrijven (de trade).

Ieder jaar moeten de bedrijven het aantal uitgestoten ton CO2 compenseren. Dat doen ze door exact hetzelfde aantal rechten in te dienen als ze tonnen CO2 hebben uitgestoten. Wie emissierechten over heeft kan deze verkopen of opsparen voor latere jaren. Wie er te kort heeft, kan ze kopen op de CO2-handelsmarkt (trade). Het is een gesloten Europese markt, waar geen CO2 –rechten kunnen bijgemaakt worden. Door jaarlijks het plafond te verlagen, realiseert de Europese Unie haar doelstelling inzake CO2-reductie voor de industrie.

Bron: emissieautoriteit.nl

In bovenstaande grafiek staan de witte bollen voor de reële uitstoot, de gele lijn voor het aantal uitgegeven emissierechten.

De kern van dit systeem is het feit dat de uitstoot op deze manier vastgelegd wordt. Het enige wat de landen kunnen kiezen is waar ze hun CO2-budget aan uitgeven. Aan meer bakstenen, cement, chemische processen… Of aan het uitbaten van bruinkoolcentrales zoals in Duitsland. België kiest om te investeren in gascentrales als tijdelijke vervanging van de kerncentrales. Daarmee is de vraag beantwoord. De keuze van technologie heeft geen effect op de uiteindelijke uitstoot van CO2. De kernuitstap is CO2-neutraal.

Houdt het systeem stand?

Er is wel een bezwaar, en het is geen kleintje. De hoeveelheid CO2-rechten wordt namelijk politiek bepaald. Het is geen wet van Meden en Perzen. Een hoge CO2-prijs door de bewust gecreëerde schaarste heeft zo allerlei mogelijke gevolgen. De productiekosten nemen toe. Dan kunnen de prijzen stijgen en de winsten dalen. De invoer van goedkopere producten van buiten de EU neemt toe. Bedrijven moeten van de weeromstuit afslanken. Industriële projecten worden buiten de EU geplaatst. En de ganse beleggerswereld wil Europese CO2-rechten.

Al die fenomenen zullen zich in meer of mindere mate voordoen. Ze bedreigen de CO2-intensieve industrie in Europa. Naar analogie met de gele hesjes in Frankrijk, kan het leiden tot politieke druk om het aanbod aan CO2-rechten te verhogen zodat de kostprijs zou dalen. Als dat gebeurt, dan krijgen de tegenstanders van de kernuitstap alsnog gelijk. Elke extra ton CO2-uitstoot zet het systeem namelijk wat meer onder druk. Dat kan leiden tot versnelde uitstootreductie in andere sectoren. Maar het kan ook resulteren in versoepelingen van de quota.

Green Deal

De prijs van een ton CO2-uitstoot is stevig toegenomen het laatste jaar: van 20 €/ton tot 55€/ton. De huidige agenda van de EU voorziet een versterking van het handelssysteem. In plaats van 43% reductie aan CO2-rechten ten opzichte van 2005, wordt gedacht aan een reductie van 65% van het aantal uitstootrechten tegen 2030. De industrie die momenteel 1,8 miljard ton CO2-uitstoot, kan dan nog 0,8 miljard uitstoten. Het is een van de actiepunten van de Green Deal waarover wordt beslist in juni 2021.

De eerste 20% CO2-reductie werd voornamelijk gerealiseerd door het stopzetten van oude industrieën en steenkoolcentrales. Maar nu komt het moeilijke werk. Kunnen we nieuwe chemische en metallurgische processen implementeren tegen 2030? Het lijkt zowat op lichtsnelheid.

En als speculanten de kans krijgen om grote hoeveelheden C02-rechten uit de markt te halen, kan de prijs zodanig escaleren dat veel van de industriële productie de facto vertrekt naar ergens buiten de Europese Unie.

Grote Sprong Voorwaarts?

We weten niet wat het uiteindelijke effect wordt. Zal de Europese industrie dankzij het handelssysteem een topper worden in CO2-vrije productie? Of wordt het – zoals Mao’s Grote Sprong Voorwaarts – een systeem van regels dat deze industrie vernietigt?

Wie hierover meer wil weten in begrijpelijke taal raadpleegt de website https://www.emissieautoriteit.nl/onderwerpen/wat-is-emissiehandel . De site is voorlopig geüpdatet tot 2017.

Cap en trade

CO2-handel maakt kernuitstap CO2-neutraal, maar…