Heibel is er al een tijd binnen Catalanistisch centrumrechts. Nu Puigdemonts oude partij PDECAT een klacht heeft ingediend tegen diens nieuwe partij, wegens het gebruik van de naam ‘Junts per Catalunya’ (Samen voor Catalonië), is de breuk compleet. Ondertussen stapte het gros van kopstukken en parlementsleden over van de PDECAT naar Junts per Catalunya (JxCAT). Honderden lokale mandatarissen zijn hen de voorbije week gevolgd.

Ideologische breuk

De onenigheid sleept al jaren aan. Toen het oude succeskartel van Catalaanse liberalen en christendemocraten, Convergència i Unió (CiU), splitste over het onafhankelijkheidsreferendum, brak ook het christendemocratische Unió Democràtica de Catalunya om dezelfde reden. Binnen het liberale Convergència kwam het niet zover, maar ook daar sluimerden dezelfde tegenstellingen tussen zij die hun twijfels hadden over het doorzetten met het niet-toegelaten referendum en zij die de onafhankelijkheidsgedachte genegen zijn. Grofweg kan men die indelen in autonomisten en Puigdemontisten.

De autonomisten werden geleid door voormalig secretaris-generaal Marta Pascal, in 2018 opgevolgd door David Bonvehí. Beiden hebben over de onafhankelijkheidskwestie een gematigd tot koel profiel. Liefst zouden ze verder gaan tot de politieke orde van de dag. De pro-onafhankelijkheidsvleugel wordt geleid door ‘president-in-ballingschap’ Carles Puigdemont. Die heeft zijn bekendheid te danken aan de mislukte investituur van Artur Mas in 2016. Die laatste had de steun nodig van de radicaal-linkse independentisten van de Candidatura d’Unitat Popular (Kandidatuur voor Volkseenheid, CUP). Die hadden echter onvoldoende vertrouwen in Mas. Puigdemont was vooral gekend als burgemeester van Girona. Daar wist men dat Puigdemont de onafhankelijkheid van Catalonië oprecht genegen was. Zo kreeg hij het vertrouwen van de CUP en werd hij het nieuwe boegbeeld van centrumrechts.

Aanslepende twisten

Puigdemont had het al van in het begin moeilijk. Hij kreeg een regering in handen die door Artur Mas en zijn partij was samengesteld. Toen het referendum naderde, verving hij al enkele van zijn ministers door profielen die hij kon vertrouwen in woelige tijden. Zo werden Clara Ponsatí, Lluís Puig i Gordi (beiden in ballingschap in België), Jordi Turull en Quim Forn (beiden politieke gevangenen) minister. Ze zouden het nauwelijks 3,5 maand blijven, tot Spanje de Catalaanse autonomie opschortte.

Hoewel Puigdemont ook in ballingschap vertrok, kon hij een grote groep getrouwen verzamelen in de PDECAT. Die groep slaagde er in 2018 in om secretaris-generaal Marta Pascal te doen aftreden. Sindsdien kunnen de Puigdemontisten grotendeels hun wil opleggen wanneer de verkiezingslijsten moeten samengesteld worden. Marta Pascal richtte ondertussen een eigen partij op: de Partit Nacionalista de Catalunya (PNC). De partij zou echter vooral autonomistische en politici met een laag publiek profiel opvissen die bij het uiteenvallen van CiU hun carrière in duigen zagen vallen. De partij heeft dan ook weinig kans om in het Catalaans parlement te raken.

Juridische twist

Sinds de voorzitter van de PDECAT, David Bonvehí, besliste om met de partij klacht in te dienen tegen Junts per Catalunya, zit het er bovenarms op. De kwestie draait om het gebruik van de politieke merknaam ‘Junts per Catalunya’. Hoewel die merknaam door Puigdemont en Co. bedacht was, was die officieel geregistreerd door de PDECAT. De persoon die nu intern verantwoordelijk was voor dergelijke formaliteiten, had de naam overgedragen aan de nieuwe partij Junts per Catalunya. Zo verloor de PDECAT ineens een troef om te onderhandelen over de samenstelling van de verkiezingslijsten in het geval van een kartel met JxCAT. Gezien die onderhandelingen toch al stroef verliepen, besloten ze dan maar klacht in te dienen.

Loopt de PDECAT leeg?

Terwijl de Puigdemontisten vroeger al hadden opgeroepen over te stappen naar Junts per Catalunya — met matig succes —, blijkt deze stap van Bonvehí er nu een teveel voor vele partijleden en mandatarissen. Van de 34 Catalaanse parlementsleden blijven er maar 4 over voor de PDECAT. In de Spaanse senaat liep de hele fractie over naar JxCAT, terwijl in het Congres de PDECAT 4 van de 8 parlementsleden kan behouden. Vele regionale en lokale afdelingen maakten ook al de collectieve overstap naar JxCAT. Oud-minister-president Artur Mas hult zich dan weer in een opvallende stilte.

De spanningen vertaalden zich ondertussen ook in een herschikking van de Catalaanse regering. Minister-president Quim Torra verving drie ministers, waarvan één omwille van haar trouw aan de PDECAT. De andere twee moeten de regering verlaten uit electorale redenen. De zenuwachtigheid groeit immers in Catalonië: het Spaans gerecht kan de afzettingsprocedure van Torra op elk moment opstarten. In dat geval zou Catalonië naar verkiezingen trekken. Een alternatief kan niet gevonden worden, daar is de verstandhouding tussen de twee regeringspartijen, JxCAT en ERC (centrumlinks) te slecht voor.

ERC profiteert van tweespalt

De peilingen geven momenteel aan dat ERC een kleine voorsprong heeft op JxCAT. In zo’n gespannen strijd is de vraag hoeveel stemmen het verschil kunnen maken. Mocht de PDECAT uiteindelijk afzonderlijk naar de verkiezingen trekken, eventueel in kartel met de PNC en andere splinterpartijen, kan dit stemmen kosten aan JxCAT. Hoewel er geen twijfel over bestaat dat JxCAT het gros van het centrumrechtse en Catalanistische electoraat voor zich zou winnen, kan dit kleine verschil bepalen wie uiteindelijk de grootste partij wordt. En dat is tegenwoordig waar het over gaat in de Catalaanse politiek, die verwikkeld is een bittere broederstrijd tussen JxCAT en ERC.

Catalaans parlement

Breuk binnen Catalaans centrumrechts