De Amerikaanse democratie is minder rot dan gevreesd. Het Trumpisme is een schaap, geen wolf meer in schaapsvacht. Francis Fukuyama kan geruster slapen. Zijn vrees dat de VS-politiek rot tot op het bot is, vervluchtigt enigszins na de tussentijdse verkiezingen die de Democraten en president Biden niet in stilstand dwingen.

Tijdens zijn vele jaren in New York als vastgoedontwikkelaar heeft Donald Trump geleerd hoe de wereld werkt, en dat beter dan zijn tegenstanders. De diepe liefde van Trump voor graaizucht, lafheid, egoïsme en andere zwakheden bezorgden hem de overtuiging dat mensen altijd en overal te corrumperen zijn. Lees er het schitterende en recente boek van Maggie Haberman Confidence Man over. Zij volgde Trump als journalist van New York Times en CNN, voordien van The New York Post (een lokale tabloid), al van bij zijn eerste stappen in de immobiliën.

De beschreven wisselwerking tussen vastgoed en politiek verheldert het pikante en voor Europeanen onbegrijpelijke karakter van de vorige Amerikaanse president. Eerlijk is dat zij ook de charmante Trump aanhaalt: hij kan grappig, kameraadschappelijk, kalm, benaderbaar zijn. De ‘midterms’ zijn echter een bloedneus voor de bedorven én de aangename Trump.

Schorremorrie

Als er in één land voortdurende tonnen papier worden gedrukt over de eigen identiteit, de kwaliteit van de landsleiding en de rol van deze staat in de wereld dan is het in Amerika zelf. Voorbeeld bij uitmuntendheid is Francis Fukuyama, de Amerikaans-Japanse publieke intellectueel met boeken die heibel (The End of History and the Last Man) veroorzaken en tijdloze essays. Foreign Affairs, het tweemaandelijkse kwaliteitsblad over buitenlandse – en evenzeer binnenlandse – kwesties, is een van zijn kansels.

Op 18 januari 2021, de bestorming van het Capitool door politiek schorremorrie, opgehitst door Donald Trump is twaalf dagen oud als Fukuyama in het tijdschrift de vraag stelt: ‘Rotten to the core?’ (rot tot op het bot?). De verhandeling is vandaag boeiend omwille van de tussentijdse verkiezingen. De basisstelling van de auteur is: ‘Het Amerikaanse politieke verval is versneld in de regeertijd van Trump’.

Trump en Bernie Sanders

In 2014 klaagde Fukuyama, eveneens in Foreign Affairs, over de groeiende belabberdheid van de Amerikaanse politiek door ‘een combinatie van intellectuele verstarring en de macht van de zittende politici die de hervorming van de regerende instellingen belemmert.’ Deze situatie blijft zolang er geen schokgolf de politieke orde verstoort. Mogelijk was de wedijver van Donald Trump (republikein) en Bernie Sanders (democraat) een dergelijke schok, verhoopte Fukuyama. Tijdens de presidentiële campagne van 2016 opinieerde Fukuyama: ‘De kiezers van links en van rechts zijn opgestaan tegen wat zij zien als een corrupt establishment dat zichzelf bedient en zij hopen op een zuivering’.

Tijdens de vier jaar Trumpiaans populisme in het Witte Huis was er een verdere inzinking van de kwaliteit van de Amerikaanse politiek. Twee jaar geleden, in januari 2021, oordeelde Fukuyama bitter: ‘De regering van de VS is nog steeds de gijzelaar van machtige elitegroepen die de politiek bederven ten voordele van zichzelf en zo de legitimiteit van het regime ondergraven.’

Satanisten en pedofielen

Twee factoren hebben de situatie verslechterd.Ten eerste, de nieuwe communicatietechnologieën droegen bij tot de verdwijning van een gemeenschappelijke en feitelijke basis voor de democratische gedachtewisselingen. Ten tweede, delen van de twee hoofdpartijen zijn verhard tot vechtgroepen voor culturele identiteit. In 2016, en in 2021 neemt hij er geen woord van terug, ziet Fukuyama de ontaarding van de VS-politiek door de polarisering van kliekjes die stilstand en partijdig geharrewar als hoogste goed prijzen. Gedaan met de traditionele ‘checks-and-balances’.

Onder Trump groeide de dysfunctie. Des te meer omdat de communicatietechnologie aan de haal is gegaan met het vermogen, de bevoegdheid, van de traditionele politieke instituties om feiten en waarheid voor te schotelen aan de Amerikanen. Twee jaar geleden geloofden 77% van de republikeinen dat er gefraudeerd werd in de verkiezingen van 2020. Een vierde van de Republikeinen meende, aldus een peiling van NPR/Ipsos in de herfst van 2020, dat de VS in de handen zitten van Satan-aanbidders die pedo misdadigers steunen en trachtten de politiek en de media te controleren.

Fake News

Fukuyama: ‘Het was een zware fout om Twitter en Facebook te laten uitgroeien tot maatschappelijke machten met politieke intenties. Een remedie kan zijn, wat ik met co-auteurs voorstelde, om de inhoud van Twitter en Facebook te laten ziften, modereren, door een tussenlaag van zelfstandige bemiddelaars, waardoor de macht van de twee over de inhoud verzwakt en die van de gebruikers versterkt. Dat zal het nep nieuws over samenzweringen niet verbannen maar wel de greep van Twitter en Facebook verminderen om marginalen op te fokken.’

Tegelijkertijd is de ruk naar het autoritarisme vergroot bij Trump en zijn supporters van rechts. Tientallen miljoenen Amerikanen stemden voor hem en blijven hem steunen niet omdat zij de democratie de rug toekeren, wel omdat in hun geest, zij de democratie verdedigen tegen de Democratische Partij.

Politieke stammen

Politieke partijen zijn geen partijen meer, wel politieke stammen, voornamelijk bij de Grand Old Party (GOP), de Republikeinen. Fukuyama beschuldigt Trump ervan om zijn partij en haar kiezers weg te hebben gelokt van kernen van de republikeinse canon: geloof in vrijhandel, steun voor democratie wereldwijd, vijandschap tegen dictaturen. Terwijl de neurosen van Trump en zijn eigenliefde aandikten werd de partij sterker persoonsgebonden. In de Trumpjaren was je Republikein om en wegens de graad van trouw aan de chef. Bij de minste kritiek werd je uitgedreven wat uitliep op de schande dat de GOP in 2020 op haar Nationale Conventie voor de presidentsverkiezingen geen kiesplatform voorstelde en botweg koos voor steun aan Trump, zonder teksten, zonder discussie, wat hij ook op het oog had. Zo werd bijvoorbeeld de bestrijding van covid een bittere twist tussen Democraten en Republikeinen die de gezondheid van de massa voorbij holde.

Deze tussentijdse verkiezingen kunnen de geschiedenis ingaan als een kentering ten gunste van meer evenwicht en gezond verstand in de Amerikaanse politiek. Goed voor de yankees, goed voor ons, goed voor de democratie.

checks and balances

De bloedneus van Trump

Wallonië, portret van een ziek gewest