De Europese Commissie is een voorstander van multilateraal handelsoverleg. Als het in het kraam past tenminste. Dankzij een impasse bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) besloten Europees Parlement en Europese Commissie om keihard op te treden als ze in eerste instantie bij het WTO-geschillenpanel gelijk krijgen bij een handelsdispuut. Dat de tegenpartij recht heeft op een beroepsprocedure is van geen tel meer voor de Europese Commissie. Vooral China en de Verenigde Staten zijn het doelwit van deze eerste torpedo in de handelsoorlog.

Onsamenhangend geheel

Op 13 februari 2021 loste de Europese Commissie in alle stilte een persbericht waarin ze nogal brutale regels aankondigde betreft internationale handel. Regels met één doel: de handelsbelangen van de Europese Unie te beschermen. De bewuste sabotage door de voormalige Trump-administratie van de Wereldhandelsorganisatie of World Trade Organisation (WTO) zou de achterliggende reden zijn om de bestaande toepassingsregels of Enforcement Regulation aan te passen.

Met de oude regels diende de EU elk dispuut via de geijkte kanalen van het WTO-systeem proberen op te lossen. Dit is een probleem. De WTO is immers een onsamenhangend geheel. Via een associatieakkoord werd het ingepast in het VN-systeem van de Verenigde Naties. Niet alle landen hebben dezelfde deelverdragen geratificeerd. Tal van regels blijken dus nutteloos of onwerkbaar. Echt overleg binnen de WTO zelf is nagenoeg onbestaande. De parlementaire vergadering van de WTO is een lucratief extraatje voor europarlementariërs, maar zonder veel inhoudelijk belang. De EU neemt net als de lidstaten van de EU deel aan de WTO, maar is wel de unieke spreekbuis van de EU-landen.

Geschillenpanel

De WTO garandeert in principe een internationaal handelssysteem gebaseerd op regels. Binnen de WTO zijn een soort arbitragerechtbanken actief. Die behandelen disputen tussen lidstaten. De EU beweert echter de WTO te willen moderniseren om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Sedert het Verdrag van Lissabon zijn het Europees Parlement en de Europese Raad (van regeringsleiders) medeverantwoordelijk voor de wetgevende kant van de internationale handel. Het toezicht op het beleid qua internationale handel van de EU is hun andere taak.

Omdat de vorige Amerikaanse regering de WTO zogenaamd vleugellam maakte, wil de Europese Commissie het gaspedaal nu indrukken. Het vervelende gevolg van de blokkering van de WTO was dat de EU geen stappen kon ondernemen tegen landen of bedrijven die de handelsnormen schonden. Na een uitspraak van het geschillenpanel (Dispute Panel) bood de WTO elke lidstaat de kans om in beroep te gaan bij het WTO Appellate Body. Bij een voordelige uitspraak moest de EU die beslissing afwachten alvorens maatregelen te nemen.

Dat beroepslichaam (met een quorum van drie rechters uit verschillende lidstaten) bleek in de ogen van de Trump-regering onbetrouwbaar en partijdig. Dus blokkeerde Trump de benoeming van nieuwe rechters meer dan twee jaar. Pikant detail daarbij is dat toen twee van de drie rechters in december 2019 het einde van hun benoemingstermijn bereikten het onmogelijk werd om nog een WTO Appellate Body in volle bevoegdheid bijeen te roepen.

Europees Parlement

EU en China tegen de VS en de rest

De EU, China (lid sinds 2001) en vijftien ander leden besloten in 2020 een alternatief systeem op te zetten om uit de impasse te raken. Alle andere leden onthielden zich en bleven buiten deze twijfelachtige omzeiling van de verdragen. Voor de EU leverde dit een rotsituatie op omdat elke lidstaat van de WTO buiten het nieuwe clubje elke veroordeling kon bevriezen door gewoon beroep aan te tekenen bij de WTO Appellate Body, die misschien nooit meer zou bijeenkomen als het Amerikaanse beleid niet verandert.

De nieuwe handelsregels die de EU dus nogal slinks invoert, laten de EU toe om stevig op te treden. Ten eerste geeft de EU zichzelf de macht om de handelsbelangen te verdedigen met alle middelen ondanks voorgaande WTO-akkoorden of eventuele bilaterale akkoorden. De EU besliste dat ze zich niet meer aan de normale procedures binnen de WTO dient te houden.

Ten tweede breidde de Europese Commissie het bereik van de eigen regelgeving aanzienlijk uit. Alsook de tegenmaatregelen die nu ook van toepassingen zijn op diensten en intellectuele eigendom (IP) zoals Europese merken, ontwerpen en herkomstbenamingen.

Protectionistisch initiatief

Binnen de geopolitieke context staat de EU sterker door de nieuwe regels wanneer een WTO dispute settlement panel een uitspraak doet ten voordele van de EU. De EU ontkent voortaan echter ook het recht op een beroepsprocedure van derde landen.

Die nogal eigengereide zet is een protectionistisch initiatief van de socialistische en christendemocratische fracties in het Europees Parlement. Het Europees Parlement (EP) wou een instrument dat de EU toeliet om andere landen af te schrikken en tegenmaatregelen te nemen tegen landen die andere beleidskeuzes qua internationale handel voorstaan. Zogenaamd is dit om te voorkomen dat andere landen de EU ‘dwingen’ haar handelsregels aan te passen.

De Europese Commissie noemde deze praktijk ‘coercive actions’ door bijvoorbeeld China of de Verenigde Staten. De Commissie beloofde de ‘anti-coercion’-wetgeving voor het einde van 2021 aan het Europees Parlement voor te leggen. Zowel China als de VS bedreigden de EU met handelsbeperkingen of invoerheffingen op auto’s en andere producten. De rol van de Duitse auto-industrie valt niet te onderschatten.

Europese Commissie

Verdeling handel EU binnen WTO

Afdwingen handelsakkoorden

De huidige Europese Commissie blijkt zelf plots zeer actief in het afdwingen van handelsakkoorden. De Commissie riep tal van nieuwe functies in het leven zoals een Chief Trade Enforcement Officer (CTEO). Deze functie is allicht voorbestemd voor een Duitser aangezien de directeur-generaal Handel een Fransman is.

Hoewel het er uitziet dat de regering van de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden de blokkering van de WTO zal opheffen en dit binnenkort tijdens de verkiezing van een nieuwe secretaris-generaal van de WTO zal bekendmaken, maakte de Eurocommissaris voor Handel, Valdis Dombrovskis, zich op voor een handelsoorlog. ‘We zullen nooit oneerlijke handel toelaten en vastberaden en assertief optreden’. De vraag is echter of de Europese Commissie één haar beter blijkt dan de Chinese of Amerikaanse regering als het eerlijke internationale handel betreft.

Chief Trade Enforcement Officer

EU kiest voor frontale aanval bij handelsoorlog