Vijf mei. Geen enkele coronabesmetting in Nieuw-Zeeland. Voor de achtste dag op rij geen sterfgeval aan de ziekte. Voor een land met vijf miljoen inwoners dat jaarlijks vier miljoen internationale toeristen ontvangt, zijn de cijfers wonderlijk goed. Sinds de uitbraak van de epidemie telt het land 1.486 besmettingen van wie 1.302 hersteld en 20 doden. Waaraan is dit resultaat te danken?

Doortastend, transparant en menselijk

Drie redenen. Nieuw-Zeeland is niet te beroerd geweest om rond te kijken en snel lering te trekken uit de aanpak van Zuid-Korea en vooral van Taiwan. Ter vergelijking: Taiwan met 24 miljoen inwoners en de grootste toevloed van Chinese toeristen ter wereld, telt vandaag 438 besmette personen (334 genezen) en 6 doden. Nieuw-Zeeland heeft geen dag geaarzeld om in te grijpen toen het zelf 102 besmettingen had vastgesteld en de razendsnelle verspreiding van het virus zag in Italië en Spanje. Nieuw-Zeeland, ten slotte, zag onvoorwaardelijke steun voor de minderheidsregering van socialisten en de First Party, die gedoogd wordt door de groenen. De conservatieve Nationale Partij heeft zich volledig achter het beleid van Jacinda Ardern gezet.

De piepjonge eerste minister — ze wordt veertig — is de joker in het spel. Ze heeft een bliksemsnelle opmars gemaakt in het politiek bestel en radicale beslissingen genomen. ‘Niet om een stappenplan op te bouwen tegen de ziekte, nog minder om de stijgende ziektecurve af te vlakken, maar om het virus met wortel en tak uit te roeien’, stelde de Washington Post vast. Het helpt natuurlijk dat de eilandengroep ver afgelegen is van de rest van de wereld, en dat echt grote steden schaars zijn. Het helpt evenwel niet dat Nieuw-Zeeland daardoor ook grotendeels afhankelijk is van lucht- en scheepvaart voor uitvoer, bevoorrading en toerisme. Maar met een berekende voortvarendheid en een heel open, begrijpelijke communicatie die niet alleen gezondheid en economie behandelt, maar ook de menselijke kant van de ophokpolitiek, heeft Ardern een voorbeeldig beleid uitgedokterd.

Wat valt er te verbergen?

Vergelijk dat met de weifelende en onduidelijke politiek van België, de betutteling, en vooral de geheimhouding in een onoverzichtelijk geheel van taskforces, deskundigenkringen en commissies, en de keuze is snel gemaakt. Schrijft Ive Marx in De Standaard: ‘Op de overheidswebsites kun je er nauwelijks iets over vinden. E-mails met vragen blijven onbeantwoord of worden met het nodige dedain afgewimpeld. Er heerst een soort van omerta. Het eerste rapport van de GEES (de groep van tien experts die de Nationale Veiligheidsraad adviseren) blijft geheim. Niemand mag het zien’. Natuurlijk rijst dan de vraag: ‘Wat valt er te verbergen?’

Niets, volgens de altijd beschikbare regeringsleidster van Nieuw-Zeeland. In gewone bewoordingen, zonder geschutter met PowerPoints of catastrofetheorieën, licht zij de beslissingen toe op dagelijkse persontmoetingen. De gewone burger kan haar volgen en contacteren op Facebook, krijgt dagelijks updates, en alles gebeurt in volle transparantie. En ze is niet beschroomd om haar eigen fouten toe te geven.

Streng maar rechtvaardig

Op 13 maart, de dag waarop ze met veel inleven de eerste herdenking leidde van de bloedige bomaanslagen op moskeeën in Christchurch en Linwood (50 doden, 49 gewonden), toonde ze zich allerminst bezorgd over de eerste duidelijke berichten die de Wereldgezondheidsorganisatie over het Wuhanvirus verspreidde. Weinig aan de hand, de deskundigen temperen de bezorgdheid, was haar antwoord. Haar aandacht ging naar een verstrenging van de wapenwet, wat in goede aarde viel.

Maar na een grondige studie van de WHO-rapporten en de exponentiële besmetting in Zuid-Europa, gooide ze onmiddellijk het roer om. Al op 19 maart gingen alle grensposten dicht, toerisme of niet. Wie nog binnen mocht (terugkerende Nieuw-Zeelanders), kon meteen veertien dagen in afzondering. En aangezien de toestand zich uitzonderlijk aankondigde, sprak ze de natie rechtstreeks toe op 23 maart. Niet zomaar een regeringsmededeling à la Vanden Boeynants, maar een ongezouten voorstelling van zaken. Twee dagen later ging een ophokregeling van start die een maand zou duren (en die ze daarna nog vijf dagen verlengde). Met dezelfde gestrengheid pakte ze haar ministers aan. Die van volksgezondheid werd betrapt op mountainbiken en een dagje aan zee met zijn gezin. ‘Als we niet in een noodtoestand zaten, ging hij er onverbiddelijk uit’.

Paashaas en Tandenfee in de strijd tegen het virus

Maar Ardern had ook meer empathie dan je van politici kunt verwachten. Voor het vierdaagse paasweekend had ze aan de kinderen gedacht. ‘Natuurlijk mogen de Paashaas en de Tandenfee hun geschenkjes rondbrengen’, zei ze stralend (zelf is ze ook begaafd met een flink tandenstel). ‘Zij zijn onontbeerlijke onderdelen van onze strijd tegen het virus.’ Wellicht dacht ze ook aan haar eigen babydochter Neve. Intussen is ze ook verloofd met een tv-presentator. Voor een zelfverklaarde agnostica uit een Mormoons gezin, bleef ‘the love of the common people’ vanzelfsprekend. Ze was de eerste regeringsleider na Benazir Bhutto in Pakistan om tijdens haar ambtstermijn te bevallen. Ze nam de toen drie maanden oude Neve mee op een toespraak voor de VN. En ze nam ook haar volledige bevallingsverlof op.

Epidemie krijgt voorrang op andere verkiezingsbeloftes

De harde aanpak — uitroeien, niet inperken — werpt nu zijn vruchten af. Al is de stormdreiging nog lang niet voorbij. De regering maant de plaatselijke besturen aan om de belastingen ongemoeid te laten, geen kortingen toe te staan. Tegelijk steunt ze wel de kmo’s (50 werknemers of minder) met rentevrije toelagen als die binnen het jaar terugbetaald worden. Wat voor toerisme allicht moeilijk ligt, want de grenzen zomaar openen, dat kan een jaar duren. En toerisme is goed voor 5% van het BBP. Er werken 100.000 mensen in de sector.

Wel is er dezer dagen opnieuw sprake van de hervatting van gewoon verkeer en handel met Australië. Voor de nationale luchtvaartmaatschappij kan dat de redding betekenen, want 95% van alle internationale vluchten zijn weggevallen. Daarnaast zit de landbouw met de handen in het haar. Buitenlandse seizoenarbeiders en werkstudenten oogsten gewoonlijk druiven en pruimen. Moeten die wegblijven, dan raakt de wijnindustrie in de knoop.

Ook politiek loopt het regeringsprogramma vertraging op. De epidemie legt druk op Australië en Nieuw-Zeeland omdat zij begaan zijn met het lot van de kleine eilandstaten in de Stille Oceaan. Ardern laat daar geen twijfel over bestaan: ‘We have a duty of care’. Die inspanningen krijgen voorrang op andere verkiezingsbeloftes uit 2017: de al genoemde wapenwetgeving, maar ook het wegwerken van de kinderarmoede in tien jaar, de verlenging van het kraamverlof tot 26 weken vanaf juli, kindergeldopslag voor minder gegoede gezinnen, het homohuwelijk, het wettig gebruik van cannabis, een strakkere politiek tegenover de VS, Israël (als het de Westelijke Jordaanoever echt aanhecht), China (de Oeigoerenonderdrukking) en andere staten die mensenrechten schenden, zoals Birma.

Een vrouw die weet wat ze wil

Ze weet wat ze wil, de tandenfee van Nieuw-Zeeland. En ze is goed op weg om haar slag binnen te halen. Haar aanpak van de coronacrisis heeft haar populariteit naar het zenit gestuurd: 84% van de bevolking steunt haar voluit in hoe ze de pandemie aanpakt. Geen enkel ander land komt in de buurt van die massasteun (bij de G7 ligt het gemiddelde op 54%). Volgend jaar zijn er verkiezingen.

Haar succes toeschrijven aan het feit dat ze een vrouw is, daar maalt ze niet om. Het is natuurlijk waar dat vrouwen ook andere landen regeren die de pandemie sterk beheersen: Taiwan in de eerste plaats, maar ook IJsland, Finland, Denemarken en Duitsland. Een oppervlakkige gelijkenis. Nieuw-Zeeland heeft het vooral te danken aan zijn openheid en leergierigheid, aan zijn voorbereiding en zijn rücksichtslose strategie bij de bestrijding van de plaag. Het zijn ook landen die niet geleid worden door notarissen en pennenlikkers, maar door mensen die niet beducht zijn om gevoelens te tonen en te verwerken, en die vooral de burger voor volwassen houden. Die daarom heldere en volledige informatie geven, bereikbaar zijn, en niet nijdig de eigen privileges beschermen.

Is het om die reden dat de burger buiten alle beraad wordt gehouden en alleen mag uitvoeren wat in achterkamertjes beslist is? ‘Omdat we te simpel zijn om het allemaal te begrijpen? Omdat we anders in staat van totale verwarring van de balkons springen, overmand door zoveel informatie?’, voegt Ive Marx er bitter aan toe. Maar beter dat dan vastgezet worden zoals in China, of van het balkon vallen zoals in Rusland omdat je de waarheid bekendmaakt. Het zal Nieuw-Zeeland niet overkomen.

Christchurch

Hoe de tegenjihad in goede banen leiden

De tandenfee van Nieuw-Zeeland

Zijn wij allen ‘killers’?