Alexandra Jaspar heeft haar ontslag ingediend. Als directeur leidde zij het Kenniscentrum van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) dat instaat voor de screening van wetsvoorstellen op privacy-issues, zoals bijvoorbeeld het bewaken van het medisch geheim bij het invoeren van een Covid Safe Ticket. De instelling zit al langer in zwaar water. Sinds haar oprichting door de federale kamer in 2017, als opvolger van de Privacycommissie, voerde het Rekenhof een audit uit waaruit het disfunctioneren van het directiecomité bleek.

De Commissie Justitie buigt zich momenteel over de audit en het functioneren van de vijf directies. De directeurs zetelen in het directiecomité, dat bij consensus beslissingen moet nemen. Die constellatie is weinig efficiënt, voornamelijk omdat de verschillende directeurs niet samen door één deur kunnen.

Vlucht vooruit

Jaspar heeft haar evaluatie in de Commissie Justitie niet afgewacht en koos met haar ontslag voor de vlucht vooruit. Ze motiveert dit door te stellen dat het onmogelijk is verder te werken, omdat de onafhankelijkheid van de GBA en het Kenniscentrum in het gedrang komt. Zij verwijt voorzitter en mededirecteur David Stevens in De Tijd dat die er alles aan doet om de privacy van de burger niet te verdedigen. ‘Hij verdedigt eerder de belangen van bepaalde instanties, organisaties en machtige mensen’, zegt ze. Over wat en wie dat dan gaat, blijft ze in het ongewisse.

Frank Robben, dé man van de Belgische overheidsinformatica.

Maar daar blijft het niet bij. Jaspar stelt ook dat het Kenniscentrum niet naar behoren kan functioneren door belangenvermenging bij bepaalde leden. EU-commissaris voor Justitie Didier Reynders (MR) counterde destijds de audit van het Rekenhof door de aandacht te trekken op die belangenvermenging, waarmee vooral Frank Robben wordt geviseerd. Robben is de spin in het web van de overheidsinformatica en bekleedt zo een monopoliepositie binnen de overheidsadministraties. Dat is al lang een doorn in het oog van de Franstalige liberalen, die graag hun eigen pionnen op het schaakbord plaatsen. In zijn hoedanigheid van CEO van Smals, Administrateur-Generaal van de Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) is hij te veel betrokken bij dossiers die door het Kenniscentrum behandeld worden. Zo is Robben betrokken bij de ontwikkeling van het CST en de IT-systemen rond vaccinatie. Daar zijn heel wat privacy-issues aan verbonden, gezien die systemen persoonlijke medische gegevens verwerken.

Eigenlijk valt Robbens lidmaatschap van het Kenniscentrum wettelijk niet te combineren. In de wet tot oprichting van de gegevensbeschermingsautoriteit van 3 december 2017 wordt in art. 38 6º duidelijk gesteld dat de leden van de GBA geen openbare mandatarissen mogen zijn. En Robben is duidelijk een openbaar mandataris.

Robben ziet geen probleem

Volgens Robben is er echter geen probleem. ‘De GBA moet strikt onafhankelijk zijn, maar geen ivoren toren. Volgens mij vraagt dit een multidisciplinaire aanpak: juridisch, technisch en maatschappelijk. Een zuiver juridische focus, louter op één grondrecht gericht, dreigt maatschappelijke en economische vooruitgang, degelijke dienstverlening aan burgers en ondernemingen, wetenschappelijk onderzoek, en dergelijke onnodig te hypothekeren.’

‘Het moet mogelijk zijn dat de GBA onze overheden adviseert bij het ontwerpen van nieuwe regelgeving. Vanuit deze visie en vanuit mijn expertise heb ik me in 2018 kandidaat gesteld als lid van het kenniscentrum, en ben ik benoemd door de Kamer. Uiteraard heb ik me in deze rol nooit bezig gehouden met dossiers waarbij ik ook een ander belang zou hebben. Ik vervul deze rol in de grootste onafhankelijkheid en zonder dat ik rechter en partij ben. Mijn positie als extern lid van het Kenniscentrum is daarom niet de essentie van de zaak – wel een open discussie over de missie van de GBA als multidisciplinaire organisatie, die ons als samenleving vooruit laat gaan, dankzij gegevensuitwisseling, met alle nodige garanties.’

Falen directiecomité GBA verhullen

Met die laatste opmerking raakt Robben een gevoelige snaar. De essentie van de audit die door het Rekenhof gevraagd werd gaat inderdaad niet over de aanwezigheid van zijn persoon, maar over het slecht functioneren van de GBA in zijn huidige vorm. Binnen het directiecomité zijn er duidelijk verschillende visies aanwezig op hoe de GBA met haar missie moet omgaan. Verder is het duidelijk dat er persoonlijke vetes spelen tussen de verschillende directies. Het is dan ook opvallend dat de tussenkomst van Reynders als EU-commissaris de aandacht daarvan tracht af te leiden.

Jaspar blijft echter hameren op de vaststellingen die in het schrijven van Reynders worden opgelijst. De aanwezigheid van Robben als lid van het kenniscentrum blijft daarbij haar voornaamste struikelblok. Met de uitleg dat hij door de Kamer werd benoemt neemt ze geen genoegen. ‘De regels gelden ook voor het parlement: het kon geen personen die publieke mandaten uitoefenen als leden van de GBA benoemen. De nota van Maart 2021 van de juridische dienst van het parlement laat daaromtrent aan duidelijk niets te wensen over: de benoeming van de heer Robben was een fout en het feit dat het parlement aan dit mandaat geen einde stelt is dat eveneens.’

‘Het feit dat “hij de vergadering en het lokaal verlaat wanneer dossiers waar hij bij betrokken is besproken worden” verandert niets aan de situatie. Ik adviseer U om de brief van de Europese Commissie van 12/11/2020 (van Reynders, WM) te lezen: die bevat een zeer goede uitleg over het verschil tussen een belangenconflict (waarvoor de oplossing is om de zaal te verlaten) en een wettelijke onverenigbaarheid (waar de zaal verlaten geen oplossing vormt).’

Commissie Justitie buigt zich over directiecomité

Kristien Van Vaerenbergh (N-VA), voorzitster van de Commissie Justitie, heeft kennis genomen van het ontslag van Jaspar en merkt eveneens op dat hier twee verschillende dossiers door elkaar gehaald worden. ‘Enerzijds is er het conflict binnen het directiecomité van de GBA. Daar bestaan verschillende zienswijzen over hoe dit moet functioneren, samen met een aantal persoonlijke conflicten die de werking duidelijk hypothekeren. Anderzijds heb je de zaak Robben met betrekking tot het Kenniscentrum, waar hem, samen met Bart Perneel, belangenvermenging wordt verweten. Dat zijn twee aparte zaken.’

‘Wij gaan nu binnen de commissie aan de slag met de beoordeling of er al dan niet een procedure moet worden opgestart om de directeurs uit hun functie te ontheffen. Wij hebben die mensen daarover gehoord. Het rekenhof heeft een audit gedaan waarin een aantal structurele suggesties werden opgelijst. Na die audit werd de directeurs om commentaar gevraagd. We hebben hen tevens aangemaand om de problemen op te lossen, wat niet gebeurd is. Nu zitten we in de fase waarin we de argumenten à charge en decharge oplijsten. Een werkgroep gaat oordelen of de procedure tot ontheffing van de functies wordt voortgezet.’

Teveel conflicten

– Hoe zag het dossier van mevrouw Jaspar er uit? Heeft zij de vlucht vooruit genomen?

Van Vaerenbergh: ‘Daar zaten wel wat elementen à charge in, maar door haar ontslag doen die nu niet meer ter zake. Er zijn vijf directeurs. Eentje heeft nu ontslag genomen. Ten aanzien van twee anderen valt er niets te verwijten, behalve het niet functioneren van het directiecomité, wat je hen niet persoonlijk kan aanwrijven. We gaan nu bekijken of de argumenten ten aanzien van de twee resterende directeurs zwaar genoeg wegen. Omwille van persoonlijke conflicten zal het moeilijk zijn om een sterk onderbouwd juridisch dossier klaar te maken.’

‘Je kan concluderen dat mevrouw Jaspar de vlucht vooruit heeft genomen en de eer aan zichzelf heeft gehouden. Maar functioneren in een orgaan waar constant conflicten zijn, is natuurlijk moeilijk houdbaar. Het belangrijkste issue is een verschil in visie binnen het directiecomité: sommigen vinden dat er bij consensus moet worden beslist, terwijl anderen vinden dat ze individueel en autonoom beslissingen moeten kunnen nemen.’

MR aast op posten

Over de structuur van de GBA is dus het laatste woord nog niet gezegd. Ook het probleem rond de persoon van Frank Robben zal niet snel van de agenda verdwijnen. De MR aast duidelijk op een aantal van zijn functies en maakt gebruik van de malaise binnen de GBA om de persoon van Robben aan te vallen, vooral in de Franstalige pers. Maar het ziet er niet naar uit dat de CD&V bereid is om Robben te laten vallen.

De belangrijkste vraag is of het opbreken van het IT-monopolie van Robben in het voordeel speelt van de burger. Het wegwerken van Robben op bepaalde posities om hem te vervangen door partijcreaturen speelt vooral in de kaart van bepaalde partijen. Robben is gedurende de laatste decennia zo machtig kunnen worden omdat anderen weinig tot geen interesse toonden voor overheids-IT. Hij is momenteel ontegensprekelijk de grootste expert op dit domein. Of we als burger veel heil moeten verwachten van politieke benoemingen vanuit het kabinet Mathieu Michel, kan men betwijfelen.

commisie justitie

Politieke spelletjes rond gegevensbescherming