Wie aan het Belgisch koloniaal verleden denkt, gaat nogal snel richting Congo en de wandaden die daar toen hebben plaatsgevonden. Maar ook Rwanda en Burundi stonden bijna vijftig jaar onder Belgisch koloniaal bewind. Iets langer dan zestig jaar geleden werd Congo uiteindelijk onafhankelijk in 1960.

De verwijzingen naar het koloniaal verleden en de rol van koning Leopold II in dat Belgisch-Congo zorgen nog vaak voor ophef. Zo vormden manifestaties tegen racisme al vaker de aanleiding voor acties tegen standbeelden en afbeeldingen van koning Leopold II. In het kader van dit koloniaal verleden heeft de federale regering ongeveer twee jaar geleden een commissie opgericht die zich hierover moest buigen. In deze aflevering van Doorbraak Radio komt Tomas Roggeman, kamerlid voor de N-VA, meer vertellen over deze Congocommissie en zijn activiteiten.

Nasleep van Black Lives Matter

De discussie ontstond deels als gevolg van de Black Lives Matter-beweging. ‘Deze beweging kwam over vanuit de Verenigde Staten waar politieke figuren, zoals bijvoorbeeld generaals, vanuit de Burgeroorlog werden geviseerd.’ Bij ons heeft deze beweging zich dan meer toegespitst op het koloniale verleden en de rol van het koningshuis daarin, zegt Roggeman. ‘Een aantal partijen met Groen en Open Vld op het voortouw wouden er dan hier ook parlementair iets mee doen.’

De Congocommissie was geschied. Deze moest zich buigen over het koloniaal verleden van België om zo te komen tot een verzoening, aldus Roggeman. ‘Op deze manier moesten ook de blanke en de zwarte gemeenschappen in dit land dichter naar elkaar groeien.’

Van verzoening naar schuldigen aanduiden

Van bij aanvang waren er al sterke twijfels over de eigenlijke doelstellingen van deze commissie. ‘Initieel was de bedoeling een soort waarheidscommissie op te richten om tot die verzoening te komen.’ Ondertussen is die commissie wel wat veranderd en gekaapt door een andere beweging. De geschiedkundige feiten zijn niet meer de eigenlijke zaak om te achterhalen, aldus Roggeman, maar veel meer dat blanke schuldgevoel dat opgeklopt wordt. ‘Je merkte bijvoorbeeld dat er heel wat nadruk gelegd werd op het slachtofferschap van leden in de zwarte gemeenschap.’ Het gaat inmiddels over zaken die niets meer te maken hebben met dat koloniaal verleden, zegt Roggeman. Dat wordt dan wel aangegrepen om te wijzen op zeer breed scala van maatschappelijke problemen.

Deze problemen verdienen uiteraard ook beleidsaandacht en liggen vaak zeer moeilijk. ‘Maar de vraag is of dat moet gebeuren in de context van deze commissie over het koloniale verleden.’ Het gaat inmiddels over veel meer dan het koningshuis of de Union Minière. Zo werd er al gesproken over herstelbetalingen die België zou moeten betalen om dit historisch onrecht goed te maken, aldus Roggeman. ‘Daar duiken heel vreemde redeneringen op en je ziet dat elke actor daar elk hun eigen belangen verdedigt.’ In die optiek worden dan eisen gesteld ten opzichte van die Belgische federale overheid.

Racisme uit het koloniaal verleden

Bepaalde actoren in deze commissie doen steeds vaker aan ‘issue linkage’. Daarbij linken ze de hedendaagse problematieken rond racisme aan het Belgisch koloniaal verleden. ‘Die link wordt expliciet gelegd door verschillende politieke partijen en PVDA is daar de voortrekker in.’

Sommige experts in die commissie stellen zelfs zonder schroom dat racisme in België een rechtstreeks gevolg is van die kolonisatie. ‘Ik geloof daar niet in want dat zou betekenen dat landen zonder kolonies in het verleden vrij zijn van racisme.’ Diezelfde partijen zullen daar ongetwijfeld ook negatief op antwoorden. Roggeman gelooft niet dat mensen vandaag 60 jaar na datum nog met kolonisatie in hun achterhoofd zitten. ‘Om daaraan actuele maatschappelijke trends te verbinden lijkt me zeer ver gezocht.’

Experten-commissie wordt ideologische discussie

In de Congocommissie werd de afspraak gemaakt dat de betrokken partijen en actoren een selectie van tien experten konden uitnodigen. Van deze experten wordt normaal verwacht dat ze onafhankelijk opereren maar dit bleek in de praktijk een zeer moeilijke oefening. ‘De selectie van die experten heeft door een politieke koehandel maandenlang geduurd.’

Sommige partijen grepen dit aan om daar mensen in te stoppen met hun partijkaart of een bepaald ideologisch profiel, aldus Roggeman. ‘Zo zouden ze vanuit de juiste invalshoek deze problematiek benaderen.’ Uit de praktijk is dan gebleken dat het de meerderheidspartijen waren die die selectie naar zich toe trokken. ‘Ik vind het zeer jammer dat de Commissie vanaf het begin aan de slag ging om zich ideologisch te profileren in plaats van breed gedragen en historisch.’

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert

commissie Buitenlandse Zaken

Tomas Roggeman: ‘Congocommissie is politiek instrument geworden’