België discrimineert moslims. En meer dan de helft van de moslims voelt zich gediscrimineerd. Dat is de conclusie van onderzoek besteld door de Europese Unie. Een probleem?

De Europese Unie (EU) deed onderzoek naar de bejegening van moslims in dertien van haar lidstaten, waaronder België. Daar is op zich niets mis mee: dataverzameling is de bron van veel wijsheid, en een beter begrip over de plaats van moslims in het Westen kan leiden tot nuttige inzichten. Daarvoor moet het onderzoek in kwestie natuurlijk wel de correcte data verzamelen, en deze op een correcte, niet-ideologische manier analyseren. Deed de EU dat?

Inclusief

Het probleem begint aan het begin, in de inleiding van het rapport. De onderzoekers steken van wal met de belofte dat ze belang hechtten aan de verschillen tussen de moslims-respondenten. Dat deden ze door discriminatie ‘intersectioneel’ te benaderen, en ook rekening te houden met onder andere gender en genderidentiteit. Ook moslims verschillen, en het rapport, in tegenstelling tot België, houdt rekening met iedereen.

Wie woorden als ‘intersectionaliteit’ terugvindt in de inleiding van een wetenschappelijk rapport, weet dat het van de hand komt van schrijvers met een agenda. En inderdaad, de allereerste zin van het verslag luidt: ‘In 2024 moeten moslims afrekenen met racisme, haat en discriminatie in hun levens’. Deze bewering lezen we onder de titel: ‘Waarom is dit rapport nodig?’ De motivatie voor het onderzoek was blijkbaar de conclusie, de conclusie die men op voorhand al had bepaald.

Moslims

Ideologische bias van de onderzoekers betekent niet dat het onderzoek waardeloos is. Om daarachter te komen, moet de methodologie onder de loep worden genomen.

56 procent van de Belgische moslims geeft aan minstens één keer — maar ook niet noodzakelijk méér dan één keer — het slachtoffer van discriminatie te zijn geweest in de vijf jaar voorafgaand aan het onderzoek. Het gemiddelde van de dertien lidstaten is 50 procent. Wat opvalt is dat deze percentages — de percentages die de krantenkoppen haalden — geen onderscheid maken tússen discriminatiegronden. Dat gebeurt pas later in het verslag. Zo valt na uitfiltering van niet-religieuze discriminatie, het aandeel op EU-niveau terug tot 25 procent.

Dat is logisch: moslims worden, net als christenen of andere personen, niet noodzakelijk onheus behandeld omdát ze een geloof aanhangen — niet noodzakelijk, en niet meestal. Nu is het zonder twijfel niet altijd evident waarom men gediscrimineerd wordt en zullen motieven soms door elkaar lopen. Dat is zeker waar, maar verandert niets aan de misleidende aard van de conclusie dat ‘de helft van de moslims gediscrimineerd wordt’.

Een voorbeeld. 39 procent van de ondervraagden claimt het slachtoffer te zijn van ‘etnische’ discriminatie; 12 procent zegt gediscrimineerd te worden op basis van ‘huidskleur’. Dat zijn criteria die een sterke samenhang vertonen met het islamitisch geloof, maar desondanks fundamenteel verschillen: etniciteit is een oppervlakkig feit, geloof een inhoudelijke keuze. Iemand anders behandelen omdat hij meer melanine in zijn huid heeft, is niet hetzelfde als discriminatie op basis van iemands ideeën over, bijvoorbeeld, de gelijkwaardigheid van man en vrouw.

Zelfrapportering

Bovenstaande moeilijkheid sluit aan bij een fundamentele zwakte van het onderzoek. De auteurs gingen niet op veldonderzoek, praktijktest in de hand, om — al dan niet religieuze — discriminatie op het spoor te komen. Het verslag is volledig gestoeld op zelfrapportering. De vraag of moslims onheus bejegend worden, werd beantwoord door de moslims zelf. Dat dit wellicht een enigszins vertekend beeld geeft van de realiteit, hoeft geen betoog.

Wat verder de nodige aandacht verdient, is het door de onderzoekers gehanteerd begrippenkader. ‘Discriminatie’ wordt niet gedefinieerd, wat voor een sociaalwetenschappelijk onderzoek niet verstandig is. Iets verderop wordt wel het begrip ‘belaging’ (‘harassment’) toegelicht. Moslims worden, volgens de onderzoekers, onder andere belaagd wanneer zij ‘beledigende opmerkingen moeten verduren’ of er ‘ongepast naar hen gekeken wordt’. Het rapport verduidelijkt verder dat belaging bestaat van zodra de moslim ‘zich belaagd voelt’. Geen enkele poging tot objectivering vindt plaats.

Slordige input: de dood van elk onderzoek.

conclusie

Discriminatie van moslims swingt de pan uit, volgens moslims en de EU