U bent toch ook al ontdoopt? De nieuwe hype van kerkverlating komt op kruissnelheid, ook bij mensen die al dertig jaar geen kerk meer van binnen hebben gezien. Bij ons in Vlaanderen was de recente TV-serie ‘Godvergeten’, rond de seksuele misbruiken in de Kerk, de trigger. Maar het is een Europees fenomeen. In Duitsland is het proces van de Kirchenaustritt al een decennium aan de gang. Alleen al vorig jaar schreven een half miljoen Duitse katholieken zich uit, wat betekent dat ze geen kerkbelasting meer hoeven te betalen.

Een kerkuittreding is uiteraard nog niet hetzelfde als een geloofsverzaking. Het kan ook een reformbeweging inluiden. Nederland en Duitsland hebben historische adelbrieven in dat opzicht. De actuele ontdopingstendens lijkt in bepaalde opzichten op de beweging van Maarten Luther in de 15^de eeuw, die korte metten wilde maken met Rome en zijn aflatenhandel. Een meer Evangelische, nederige kerk dus. Maar opmerkelijk genoeg kennen ook de Protestantse geloofsgemeenschappen een sterke terugval. Is de laatste en definitieve ontkersteningsgolf van Europa een feit? En wat komt er in de plaats, behalve de grote leegte?

Welzijnsindustrie

Dirk De Wachter

Daarmee komen we op het domein van wat met een enigszins belegen en wollig woord ‘zingeving’ wordt genoemd. Ook zonder kerk of enig institutioneel geloof zoekt een mens naar houvast en biechtmomenten in dit jachtig-hectisch universum. Momenteel schieten de praktijken en praktijkjes van de yoga-, meditatie-, Ayurveda en andere holistische levensbeschouwingen als paddenstoelen uit de grond, en dat is geen toeval: het sacrament van de biecht is verplaatst naar de therapeutische ruimte.

Het ziet ernaar uit dat de leeglopende kerk(en) en de volle wachtkamers van de psychotherapeuten communicerende vaten zijn. Deze ruimtes bieden onthechting, onthaasting, zelfinzicht, en een persoonlijke ‘genezing’ aan, die deel kan uitmaken van een bredere, sociale reformbeweging. Nogal wat van deze therapeuten keren zich ook tegen ‘het systeem’, de consumptiemaatschappij, de voedselindustrie, de big Pharma enz. Velen zijn uitgesproken antivax.

Wie die alternatieve pistes maar niks vindt, zoekt zijn toevlucht tot de klassieke mentale ondersteuning, in casu deze van de psychologen en coaches. Onbetwistbare marktleider daarin is psychiater Dirk De Wachter, uit de media niet weg te slaan.

Allemaal pseudo- of surrogaatreligiën dus, die een gat in de zingevingsmarkt vullen. Echte die-hard atheïsten, mensen die bewust in ‘niks’ geloven, blijven een minderheid. Ik behoor ertoe. Geen god, geen hiernamaals, zelfs geen kosmische kracht die alles samenhoudt. Alle ‘zin’ maak je zelf, liefst met anderen. Of soms tegen. Het ontdopen is een ver-van-mijn-bed-show, waarom zou ik de moeite doen als het toch niets betekent. Temeer daar het gebaar in België voor de katholieke Kerk geen enkele consequentie heeft.

Christus Sacerdos

Betoging tegen Evras: conservatieve katholieken en moslims zij aan zij

Te weinig aandacht ondertussen is er voor de conservatieve katholieken die geen boodschap hebben aan de actuele ontdoop-hype, noch de progressistische hervormingen binnen of half buiten de Kerk. Het zijn mensen die Latijnse missen verkiezen, de moderne rekkelijkheid van het katholicisme maar niks vinden, en er ook behoorlijk conservatieve ethische principes op nahouden. Op een boogscheut van waar ik woon, op de grens van Overijse en Terhulpen, worden deze Latijnse missen gecelebreerd in een klooster, beheerd door de ultraconservatieve vzw Christus Sacerdos. De zoon van een zekere Jan Jambon wordt er naar verluidt regelmatig gesignaleerd.

Aan de andere zijde zet de islamisering van Europa zich door, uitgaande van een gemeenschap waar zingeving geen enkel probleem is. Dat autochtone jongeren, zelfs uit middenklassegezinnen, gevoelig zijn voor het appèl van de islam, mag ons verbazen. In bepaalde gevallen gaat de ‘bekeringsinvloed’ uit van lover boys die minderjarige meisjes in hun netten strikken en zelfs tot prostitutie dwingen. Maar ook volwassen Vlaamse mannen en vrouwen vertonen zich opeens met een djellaba of boerka. Hier vinden we dezelfde afkeer van de materialistische, overprikkelde westerse cultuur. Het groteske, overgemediatiseerde karakter van Gay Pride Parades, gekoppeld aan de LGBTQ+ rage, stuwt vermoedelijk mee deze bekeringsgolf.

En jawel, les extrêmes se touchent. Bij de protesten tegen het fameuze seksuele opvoedingspakket Evras in het Franstalig onderwijs, mochten we een merkwaardige alliantie aanschouwen: ultraconservatieve katholieken die solidair met moslims op straat kwamen, tegen de vermeende seksuele indoctrinatie en de genderideologie.

Rechts spagaat

Vladimir Poetin en patriarch Kirill

Deze vreemde alliantie tussen rechts-katholieke groeperingen en islamkoepels zoals Diyanet, komt ons bijna surrealistisch over. Toch hebben ze heel wat gemeenschappelijke strijdpunten rondom een ethisch conservatisme, gericht tegen de decadentie van de westerse samenleving. Homoseksualiteit, abortus, teveel bloot op straat, porno, vrijheid-blijheid: de chrislam moet er niet van weten. Theologisch belijden ze hetzelfde monotheïsme en lezen ze dezelfde bijbelverhalen. Wonderwel vinden we ook in deze alliantie de antivaxers terug.

In 2021 liepen Filip De Winter en Dries Van Langenhove zij aan zij met Turken en Marokkanen, inclusief gesluierde moslima’s, in een betoging tegen de coronamaatregelen. Beide groepen, normaal oervijanden, delen ook weerom diezelfde afkeer tegenover het LGBTQ+ theater en de genderideologie. Het Vlaams Belang wordt daarmee voor een vermakelijk dilemma geplaatst: moslims zijn rechtse rakkers, er vallen misschien zaken mee te doen en ze kunnen kiezers worden. Hoe rabiate anti-islampolitici als Sam Van Rooy zich zullen opstellen tegenover die realiteit, dat wordt uitkijken.

Ik heb het dan nog niet gehad over Vladimir Poetin, de nieuwe tsaar die een kruistocht is begonnen tegen de westerse decadentie, ook weer geflankeerd door een christelijke prelaat, in casu patriarch Kirill. Ook dit duo geniet sympathie in Europese (extreem)rechtse kringen. En ook hier zijn de antivaxers van de partij. Die lui zitten werkelijk overal, behalve in het labo van Marc Van Ranst.

Conclusie: de markt van de zingeving, opengebroken door de kerkschandalen maar eigenlijk al veel langer in beweging door de ondraaglijke lichtheid van heel de westerse samenleving, is filosofisch flou en politiek zeer hobbelig. Rechts zal klare wijn moeten schenken. Of de aloude principes van de verlichting dan zullen stand houden, is nog maar de vraag.

conservatieve katholieken

Ayurveda, Poetin of… de islam?