De geschiedenis is een vat vol verrassingen. Niet alleen omdat er, mits wat geluk qua bronnen, vaak heel veel over te vertellen valt. Ook omdat ons courante beeld van het verleden bij nader onderzoek meestal verkeerd, verdraaid of minstens zeer gekleurd blijkt te zijn.

Dat zou kunnen verklaren waarom het opmerkelijke verhaal van de Limburgse calvinist Dery(c)k of Dirick Carver (151?-1555) hier volstrekt onbekend is. Nochtans is hij in Engeland een van de bekendste van bijna 300 protestantse slachtoffers van de katholieke koningin Mary I (1516-1558).

Een protestants Vlaanderen

Als scholieren leren we in elk geval relatief weinig over het protestantse Vlaanderen van net voor de contrareformatie. Ook al waren onze contreien destijds een heuse broeihaard van protestantse stromingen. De verschillen in gedrag, in die tijd, tussen het huidige Vlaanderen en Wallonië blijven al helemaal onvermeld. (Zie bijvoorbeeld de scheidingslijn tussen de Spaansgezinde Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht). Onze kijk op dat bijzonder turbulente stukje geschiedenis is immers niet alleen gekleurd door de latere katholieke contrareformatie, maar ook door de oprichting van België.

Germaans versus Latijns

Die verschillen zijn overigens niet verwonderlijk. Het protestantisme valt bijna perfect samen met de Germaanse wereld, terwijl de Latijnse wereld katholiek bleef. De reden is niet met zekerheid bekend, maar het betekent wel dat het Germaanse Vlaanderen eigenlijk protestants had moeten worden.

Dat zou het natuurlijk ook geworden zijn, mocht het in de zestiende eeuw niet toevallig onder voogdij gestaan hebben van de katholieke Spanjaarden. In een post-Bourgondisch staatsverband dat ook nog eens het katholiekere want Latijnse Wallonië omvatte.

Deryk Carver

Het is trouwens ook via Wallonië dat het Spaanse leger van de hertog van Alva in 1567 ‘Flandes’ binnentrok. Wat me opnieuw bij Deryk Carver brengt. Lang voor die inval was hij vanuit Dillen-Stokkem, dat toen tot het katholieke prinsbisdom Luik behoorde, naar Engeland gevlucht. Of, zoals het in zijn ‘confession’ uit 1554 luidde: hij was ‘borne in the village Dilson by Stockome in the lande of Luke’ en ‘hath dwelled by the space of eyghte, or nyne yeares’ in ‘Brighthampsted, in the countye of Sussex.’

In dat Brighthampsted, het huidige kuststadje Brighton, werd hij brouwer. Zijn bier, Black Lion ale, gemaakt met hoppe, was er zelfs zeer populair. Zijn brouwerij werd pas in de jaren zestig van de vorige eeuw gesloopt. Een replica uit 1974 huisvest nu een ‘pub’, The Black Lion. Oorspronkelijk heette hij de ‘Deryk Carver’. Vorig jaar verscheen ook een roman met als titel The Black Lion en met als hoofdpersoon Deryk Carver.

Bloody Mary

Helaas belandde Carver in Brighton qua geloof van de regen in de drop. Met name toen, met de troonsbestijging van Mary I, de katholieken midden de jaren vijftig van de zestiende eeuw plots weer aan de macht kwamen.

‘Bloody Mary’ maakte prompt en met harde hand komaf met het protestantse beleid van haar vader Henry VIII (1491-1547) en haar halfbroer Edward VI (1537-1553). Ongeveer 800 rijke protestanten zagen de bui hangen en sloegen meteen op de vlucht.

Verbrand in een ton

Carver was volgens een van hen, John Foxe (1516/17-1587), een van de rijkste mannen van Brighton. Toch vluchtte hij zelf niet. Meer nog: hij bleef openlijk actief als ‘lay preacher’. Het gevolg laat zich raden. Hij werd in oktober 1554, samen met een aantal geloofsgenoten, tijdens een Bijbellezing bij hem thuis gearresteerd. Na ondervraging door bisschop Bonner werd hij schuldig bevonden aan ketterij.

Aangezien hij weigerde zich te bekeren en zelfs het katholicisme in niet mis te verstane woorden bleef verketteren, werd hij vervolgens op 22 juli 1555 verbrand in een ton in Lewes, samen met zijn bijbel (die volgens de legende ontsnapte aan de vlammen doordat hij hem in het publiek gooide).

Sant in Engeland

Vergeten werd hij als eerste martelaar van Sussex echter allerminst. De eerste historicus van Brighton, John Ackerson Erredge, wijdde zelfs een apart hoofdstuk van zijn History of Brighthelmston (1862) aan het ‘Martyrdom of Deryk Carver’.

In 1901 werd in Lewes vervolgens een uit de kluiten gewassen herdenkingsteken opgericht voor hem en 16 andere martelaren. Tijdens de ‘Lewes Bonfire Night’ vieringen, die jaarlijks tienduizenden mensen aantrekken, worden er nog tot op de dag van vandaag poppen van de paus verbrand ter ere van hen.

Sant in eigen land zal hij nooit worden. Maar bij dezen werd het opmerkelijke verhaal van deze moedige en energieke man toch opgerakeld.

contrareformatie

Deryk Carver: hoe een Limburger op een Engelse brandstapel belandde

God en de vrouwen: het blijft een ongemakkelijke relatie