In volle energiecrisis en koopkrachtcrisis weigert de meerderheid van de EU-lidstaten om kwistig klimaatgeld uit te delen aan Afrika. Ook drastische klimaatplannen en beloftes op klimaattoppen staan ter discussie. De Raad wil zelfs de organisatie achter de klimaattoppen herbekijken. De EU gaat duidelijk assertiever naar Sharm El Sheik dan naar Glasgow.

De federale minister van Klimaat, Leefmilieu, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal Zakia Khattabi woonde maandag de Raad Milieu bij in Luxemburg. Die Raad Milieu is de eerste bijeenkomst van ministers voor leefmilieu van de Europese Unie sedert het begin van het Tsjechische voorzitterschap op 1 juli. De Milieuraad verliep stroef. De afsluitende persconferentie werd meermaals uitgesteld omdat de slotverklaring niet wou vlotten. Uiteindelijk volgde een korte persconferentie door de voorzitster Anna Hubáčková rond acht uur ’s avonds. Een conclusie in het Tsjechisch met onverstaanbare tolken van de EU.

Frans Timmermans

De dag was lang. Om 9u begonnen de eerste deelnemers binnen te druppelen. De socialistische Europese commissaris Frans Timmermans was één van de eersten. Hij gaf bereidwillig zijn doorstep interview met alle ideologische klimaatstandpunten van de Europese Commissie. De meeste ministers van de lidstaten liepen echter met gebogen hoofd snel voorbij de klaarstaande cameramensen en microfoons. Amper een zestal van de 27 wou vooraf iets kwijt. De Tsjechische milieuminister en voorzitster Anna Hubáčková gaf een korte uitleg over de agenda en wees erop dat ze een standpunt zouden beslissen rond biodiversiteit en rond klimaatverandering met het oog op twee evenementen: de klimaattop COP27 in Egypte en de biodiversiteit-top COP15 in Canada.

In de namiddag om drie uur konden liefhebbers van het genre het publieke gedeelte volgen via een livestream. Daar mocht elke minister twee minuten een verklaring afleggen aan de vergadertafel. De Belgische minister Zakia Khattabi (Ecolo) ratelde als één van de eerste sprekers in alfabetische volgorde haar twee minuten vol zonder veel te zeggen.

Geld uitdelen als schadevergoeding

Wat besliste de Milieuraad dan? Eigenlijk besliste de Raad zeer weinig. De Raadsconclusies betroffen de onderhandelingspositie van de Europese Unie voor de 27ste United Nations Climate Change Conference (COP27) in Sharm El Sheik van 6 §o§ 18 november 2022. De tweede week zullen tijdens de high end meeting de ministers en regeringsleiders daar vergaderen.

In de Raadsconclusies onderstreepten de ministers de ‘kansen die een ambitieuze klimaatactie voor de planeet, de wereldeconomie en het volk kunnen brengen. Plus het belang om een ‘rechtvaardige transitie’ te verzekeren voor een duurzaam klimaat van weerbare economieën en maatschappijen waarbij niemand achter blijft’. Dat vergt enige vertaling voor de leek. De Europese Unie wil dus nadenken over geld uitdelen aan de rest van de wereld als schadevergoeding voor klimaatverandering, maar het moet niet de spuigaten uitlopen.

Anna Hubáčková zei wel dat de Europese Unie het goede voorbeeld wil geven. Daarbij bedoelde ze vooral dat in lijn met het akkoord van Parijs de lidstaten een inspanning moeten doen om jaarlijks hun inspanningen neer te schrijven in een rapport of klimaatplan (Nationally Determined Contributions of NDC’s). Vooral dan die landen die dit nog niet deden en wel liefst voor de start van de COP27 in november.

Wetgevend parcours

De Raad bevestigde nogmaals de ‘essentiële elementen’ van het ‘Fit for 55’ pakket van de Europese Commissie. Dit programma streeft naar een reductie van 55 procent CO2-uitstoot tegen 2030 in vergelijking met het niveau van 1990 en nul-uitstoot of klimaatneutraal tegen 2050. Dat vergt echter een wetgevend parcours waarbij de onderhandelingen nog steeds lopende zijn. Die onderhandelingen zitten echter muurvast bleek maandag.

De Raad van de EU riep de lidstaten op om de inspanningen te vergroten om de uitstoot te verminderen, maar in de huidige energiecrisis lijkt daar weinig animo voor. De Global Goal on Adaptation (GGA) besloten op de vorige klimaattop in Glasgow ‘om de kwetsbaarheid van de menselijke en natuurlijke systemen voor de gevolgen van klimaatverandering te verminderen’ kwam ter sprake omdat de volgende top er aan komt en dit voor de klimaattop in de Verenigde Arabische Emiraten in 2023 zou afgerond moeten zijn.

Elke overstroming is plots een klimaatramp

Qua oproepen om mee uit te pakken op de klimaattop in Sharm El Sheik sprak de Raad ook over het zoeken van financiering voor klimaatmaatregelen. De EU en haar lidstaten zijn de grootste donor qua klimaatmiddelen (geld dus voor klimaatmaatregelen besloten op zo’n top). Vooral de 100 miljard dollar die beloofd was aan ontwikkelingslanden ter compensatie van de gevolgen van klimaatverandering zou tegen 2025 moeten worden gevonden. ‘Uit een brede variëteit van bronnen’ aldus de Raadsconclusie. De Raad hoopt al in 2023 dit geld te vinden.

Daarnaast kijkt de Raad uit naar het voortzetten van de zogenaamde Glasgow Dialogue (met vooral Afrikaanse landen) om de zogenaamde loss & damage door de gevolgen van klimaatverandering te onderhandelen. Die loss & damage zijn de natuurrampen elders in de wereld (loss) en de schadevergoeding (damages) aan die arme landen. Dat is ook de reden dat elke overstroming, orkaan, typhoon enzovoort plots een klimaatramp is. Het standpunt dat de Raad zeer vakkundig verborg in de conclusies is dat de EU geen nieuwe instellingen wil oprichten voor de loss & damages. Die steun moet via bestaande instellingen zoals de Wereldbank enzovoort verlopen.

Miljarden euro’s

Daarom dat de Raad wil inzetten op een systeem van ‘Early Warnings for All’ van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties,de Portugese socialist António Guterres. Binnen vijf jaar zou de hele wereld over een waarschuwingssysteem voor natuurrampen moeten beschikken. Op de G7-top voegden de leiders van de zeven grootste industrielanden daar een plan voor een Global Shield against Climate Risks en een Climate and Disaster Risk Finance and Insurance (CDRFI) aan toe. De EU steunt die plannen (gemaakt door een aantal van haar eigen lidstaten: Duitsland, Frankrijk en Italië).

De Raad van de EU wil echter ook een discussie over de toekomst van het United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) dat de klimaattoppen organiseert. Dit laatste is niets minder dan een kritiek om de COP27 en de richting die de COP’s uitgaan. Nadat in Glasgow de ontwikkelingslanden op het allerlaatste moment met een niet geagendeerde eis voor miljarden klimaatcompensaties kwamen, zit de vrees er in dat de Europese Unie op elke top een afpersing zal ondergaan om miljarden euro’s te kanaliseren richting Derde Wereld voor historische schade die teruggaat tot de Industriële Revolutie in de negentiende eeuw. Sinds landen zoals Congo betaald willen worden voor de CO2 die hun regenwouden en veengebieden opslaan en die capaciteit tientallen keren overschatten, bekoelde het enthousiasme voor klimaattoppen aanzienlijk in vele hoofdsteden binnen de Europese Unie.

Klimaatambitie

Zakia Khattabi vertaalde deze Raadsconclusies als volgt: ‘Europa heeft een mandaat voor COP27 en COP15: wat 2015 voor het klimaat was in Parijs, moet 2022 voor de biodiversiteit zijn in Montreal’. Zakia Khattabi, de Belgische federale minister van Klimaat en Leefmilieu, feliciteerde zichzelf voor deze goedkeuringen.

Khattabi wees op drie fundamentele punten: ‘De huidige energiecrisis mag geen excuus zijn om onze klimaatambitie te bevriezen of af te zwakken. Een doordachte en rechtvaardige transitie naar een klimaatneutrale samenleving kan ons net weerbaar maken tegen schokken in de energiemarkt. De nefaste gevolgen van de klimaatcrisis zijn reeds merkbaar in alle regio’s van de wereld. Dit is geen moment om onze klimaatambitie in vraag te stellen’.

Stuwdam

Ten eerste is ze bang dat de energiecrisis haar klimaatideologie fnuikt. Ten tweede vreest ze voor haar plannen om miljarden uit te delen aan ontwikkelingslanden (de zogenaamde ‘just transition’). Ten derde volhardt ze in de doemdenkerij over ‘klimaatrampen’ zoals de waterramp in Pakistan of aan de Vesder. Terwijl geen enkel bewijs bestaat dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de overstromingen en de klimaatverandering. Aan de Vesder bleek het openzetten op het foute moment van de stuwdam het probleem.

Khattabi vindt dat de Europese Unie de gemaakte afspraken moet nakomen. ‘Op de vorige klimaattop in Glasgow werd vastgesteld dat de gezamenlijk aangekondigde inspanningen wereldwijd het ons niet mogelijk maken om de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken. Het Glasgow Climate Pact vraagt dan ook dat partijen hun 2030 doelstelling herbekijken om in lijn te zijn met de ambitie van het Akkoord van Parijs’ beweerde Khattabi in haar persbericht.

Dat Khattabi het zwaar te verduren kreeg op de Milieuraad en de duimen moest leggen valt op te maken uit haar voorgekauwde quotes in het persbericht. Bijvoorbeeld:

‘[…] we kunnen het ons niet veroorloven om met lege handen op de COP27 aan te komen’ of ‘Daarnaast moeten de verschillende processen die in Glasgow werden gecreëerd om een beter begrip te krijgen van de situatie en de noden van de meest kwetsbare landen, met name op het Afrikaanse continent, volop worden benut zodat de internationale samenwerking op een doeltreffende manier vorm kan krijgen’.

COP15

In 2030 moet 30% van de aarde beschermd natuurgebied zijn

Khattabi’s plannen om klimaatmiljarden aan Afrika te geven vallen op koude steen