Omstreeks 1100 schreef al-Ghazali Tahāfut al-Falasifa, De verwarring van de filosofen. Daarin stelde hij dat waarneming niet de juiste manier was om tot de waarheid te komen, slechts de lectuur van de Koran was dat. In reactie schreef Averroës (Al Rushd) Tahāfut al-Tahāfut, De verwarring van de verwarring, waarin hij de aristotelische kennisvergaring vanuit de empirie verdedigde. Ghazali werd dé grote autoriteit, en het islamitische denken stagneerde. Averroës werd verketterd, maar zijn denken werd opgenomen aan de kathedraalschool van Parijs en leidde via allerlei peripetieën tot de moderne wetenschap. Vandaag beleven we iets soortgelijk, maar dan in onze nationale politiek.

Generaties politici hebben de afgelopen halve eeuw aan staatshervormingen gewerkt. Ze hebben een kluwen gecreëerd dat zo verwarrend is dat ze er zelf niet meer aan uit kunnen. Al die tijd stonden journalisten en commentatoren meesmuilend op dat gewriemel toe te kijken, en nu moeten ze plots toegeven dat ze er ook niet meer aan uit kunnen. Ze zitten vast in de verwarring van de verwarring.

Het kluwen lijkt onontwarbaar

De reden is eenvoudig: ze denken in vastgeroeste sjablonen. Nu weten we ook uit de wetenschapsgeschiedenis hoe je daar uit kunt raken: door de empirische gegevens met een frisse blik opnieuw te bekijken, kan je soms verbanden zien die iedereen die modelmatig denkt ontgaan. Op die manier ontdekte Copernicus, op basis van de alom bekende waarnemingen van Tycho Brahe, dat de aarde rond de zon draaide, in plaats van omgekeerd. Dat was toen een ketterij.

De grote ketterij vandaag is geloven dat alle partijen, behalve de extremen, in een fatale logica gevangen zitten. Dat brengt een verstandig man als Rik Van Cauwelaert ertoe te blijven beweren dat wij in maart naar nieuwe verkiezingen gaan (De Afspraak 13/01). Hij staart zich blind op de retoriek van allerlei randpolitici die in cirkeltjes ronddraaien.

Wat hij niet inziet is dat de twee grote tegenspelers elkaar wel niet lusten, maar ook niet in staat zijn om met een mislukking naar hun kiezers te gaan: als Paul Magnette faalt, dan vliegt de PTB hem in de nek. En als Bart De Wever als verliezer uit het imbroglio komt dan wordt zijn partij verpulverd tussen de loze beloften van het Vlaams Belang en de ‘verantwoordelijkheidszin’ van ‘le nouveau CD&V’ die met Coens ‘est arrivé’. PS en N-VA zijn tot elkaar veroordeeld.

Eén familielid is de familie niet

Dat wil er bij de commentatoren maar niet in. In Terzake waren Carl Devos (ook niet de domste) en de analist van Le Soir Bernard Demonty het eens dat CD&V de sleutel had en dat het die moest gebruiken om zijn paarsgele obsessie los te laten en over te lopen naar paarsgroen. Eén argument daarvoor was de gênante manier waarop Gwendolyn Rutten tegen Georges-Louis Bouchez aanschurkte op diens nieuwjaarsdrink en de stoere verklaring van diezelfde Bouchez na zijn bezoek aan de koning dat hij zijn familie nooit zou laten vallen. Ze vergaten wel dat je één familielid kunt laten vallen, zonder de hele familie op de schop te zetten. Het nichtje dat zich inlaat met foute vriendjes is niet altijd welkom op familiefeestjes.

Van Cauwelaert veegde het argument vlot van tafel (in De Afspraak) als een vertoning voor de camera’s. Hij wees erop dat MR nog niet vergeten is hoe het Open VLD-duo Gatz en Vanhengel de MR een dolk in de rug heeft gestoken in Brussel. Gwendolyn was daar weliswaar tegen, maar zij was ook onmachtig gebleken om dit te verhinderen. Bovendien sprak het duo Devos/Demonty zichzelf tegen door te beklemtonen dat een coalitie met N-VA voor Bouchez veruit de voorkeur genoot boven eentje met Ecolo/Groen.

Ter redding van Filips België

En dan is daar die realiteit van de koninklijke démarche: de informateurs krijgen plots twee weken er bovenop. ‘Verwacht’ beweerde Devos, maar dat is niet waar, geen enkele waarnemer had die tijdsduur verwacht. ‘Overbodig’ stelde Van Cauwelaert, maar hij keek er aan voorbij dat Filip met het tussentijdse rapport de regie strak in handen wil houden.

Bart De Wever heeft met zijn pleidooi voor een verhoging van de laagste pensioenen, na een saneringsoperatie, niets nieuws gezegd, oordeelde hij nog, maar hij vergeet één zaak: niet wat BDW zegde op zijn nieuwjaarsdrink was van tel, maar wat hij niet zegde. ‘The hound that didn’t bark‘, noemde Conan Doyle dat in het Sherlock Holmes verhaal Silver Blaze: een renpaard verdwijnt onverklaarbaar uit een stal, en niemand ziet de voornaamste indicatie, dat de waakhond niet geblaft heeft. Een argumentum ex silentio, noemen historici dat.

BDW repte in zijn nieuwjaarstoespraak met geen woord over een staatshervorming. Dat zou trouwens geen zin hebben gehad, want daarvoor is er geen grondwettelijke opening, welke regering men ook vormt. Dàt is de echte uitgestoken hand naar de PS. Dat gebeurt natuurlijk niet uit liefde, de coalitie in Antwerpen is ook niet op liefde gebaseerd, maar op koele berekening.

Die realiteit heeft het koninklijk hof – lees: de kabinetschef van Filip, Vincent Houssiau – tegen alle waarnemers in blijkbaar wel gezien. Hij is achter de schermen de architect van de copernicaanse omwenteling die in de maak is, N-VA en PS één front ter redding van Filips België.

De defenestratie van Gwendolyn

Zoiets zeggen is natuurlijk ketterij. Ik kreeg nogal wat over mij heen, sinds ik die denkpiste een maand geleden naar voren heb geschoven, een lokale intellectualist haalde er zelfs de wetten van de thermodynamica bij. Wat al die criticasters niet snappen is dat er een verschil is tussen blind giswerk op basis van fantasie, en gezonde hypothesevorming op basis van empirie.

Mijn hypothese is dubbel: N-VA en PS kunnen elkaar niet meer ontwijken, BDW heeft dat al door, Magnette nog niet, maar zal wel moeten. En het kartel tussen CD&V en N-VA is zich aan het herstellen. Ondertussen is de defenestratie van Gwendolyn een kwestie van tijd, zelfs haar dauphin Bart Tommelein zat zich in het VTM Nieuws op zondag 12 januari van haar te ontkoppelen. Dat zal veel oplossen.