In het Europese parlement lijken stilaan de geesten te rijpen om het roer om te gooien. Althans volgens Europarlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA). Onlangs sneuvelde een nieuwe richtlijn in het kader van de E(nvironmental)S(ocial)G(overnance)-filosofie.

Of het nu gaat over defensie, energie of klimaat, de ‘duurzame’ ESG-regels leggen veel beperkingen op om daadkrachtig op te treden. De veranderde geopolitieke situatie, met onder meer de inval in Oekraïne door Poetin, dwingt het beleid een en ander te herbekijken.

Onlangs sneuvelde de Corporate Sustainability Due Diligence Directive, kortweg CSDDD. Is dat symptomatisch voor de intrede van nieuwe inzichten in het Europees parlement?

Johan Van Overtveldt: ‘De CSDDD werd vooral verworpen omwille van de zeer hoge lasten die het oplegde aan ondernemingen, ook de middelgrote. De afkeuring staat inderdaad voor een veranderende kijk op de zaken binnen het Europees parlement. Voor mij is het hoog tijd om heel het pakket aan ESG-maatregelen grondig te evalueren.’

‘De discussie over defensie is een bijkomende reden. Op dit moment mag de Europese Investeringsbank geen middelen vrijmaken voor de defensie-industrie. Dat moet dringend veranderen. Zoals de bekende econoom John Maynard Keynes ooit zei: ‘If the facts change, I change my mind. What about you?’ (Als de feiten veranderen, verander ik mijn mening. En u?). Wel, de feiten zijn in Europa grondig veranderd, de voorbije twee jaar. Het zou bijzonder dom, naïef en contraproductief zijn om mordicus vast te houden aan zaken die enkele jaren geleden verdedigbaar waren. Dingen die nu, door de toestand in Oekraïne en de dreiging die uitgaat van mijnheer Poetin, dringend aan herziening toe zijn. Ik pleit daar ondubbelzinnig voor.’

De laatste jaren was het ook als kleine belegger quasi onmogelijk om in defensiebedrijven te investeren. Banken deden alle moeite om je richting ‘sustainable’ bedrijven en projecten te duwen. Veel van die portfolio’s zijn gekelderd. Neemt de onvrede daarover ook niet toe?

‘Ik ben geen beleggingsadviseur en heb ook niet de ambitie er een te worden (lacht). Maar het is duidelijk dat we ons in de gracht aan het rijden zijn, zowel wat betreft het klimaat als de sociaal-economische gevolgen ervan. Ik denk dan vooral aan de Europese Green Deal, het speerpunt van de klimaat-aanpak.’

‘Ik schrijf een groot stuk van de burgerlijke ontevredenheid, die vandaag bij elke peiling naar boven komt, toe aan die politiek. De mensen voelen de toenemende druk op hun inkomen en hun job. Dat creëert ongezonde spanningen. Bovendien blijkt nu ook dat de resultaten van die keuzes niet om over naar huis te schrijven zijn. We hebben van in het begin fouten gemaakt. Ik noem dat de Frans Timmermans-filosofie (Timmermans is de architect van de Green Deal, red.). Timmermans is nu met de noorderzon uit de Europese commissie vertrokken om in Nederland het mooie weer te gaan maken. Zijn filosofie is heel dringend toe aan een grondige herziening.’

‘De gedachten daarover zijn aan het rijpen. Drie jaar geleden zou een stemming over de CSDDD helemaal anders uitgevallen zijn. Ander voorbeeld: de erkenning vorig jaar van kernenergie als bron van duurzame energie. Dat was voor enkele jaren onmogelijk. Nu was de meerderheid die vòòr heeft gestemd, echt significant. Ik zie heel wat tekenen van de wil om dringend noodzakelijke correcties aan te brengen op de gevoerde politieke lijn.’

De burger voelt de druk van de Green deal maatregelen concreet. Ik denk dan aan de renovatieplicht in Vlaanderen en Brussel, die vooral de lagere middenklasse zwaar treft. Oudere huizen dalen in waarde, kopers worden verplicht tot dure en niet altijd gewenste renovatie. Ziet u in de nabije toekomst de mogelijkheid om zulke reglementering terug te draaien?

‘We zullen moeten afwachten in hoeverre we een bocht kunnen nemen op het niveau waar die reglementeringen uit voortkomen. Zaken zoals de Vlaamse renovatieplicht ontstonden door de Europese aanpak van de klimaatproblematiek. Als er in de toekomst andere Europese omkadering en reglementering komt , is het perfect mogelijk dat zo’n renovatieplicht bijgestuurd wordt, op een manier die vooral de middenklasse terug wat ademruimte geeft. Als dat niet gebeurt, gaat dat voor een hoop mensen inderdaad problemen opleveren.’

‘Begrijp me niet verkeerd: uiteraard moeten we klimaatbeleid voeren. Maar onder impuls van Europa – de hoofdzonde ligt hier duidelijk en zeker bij Europa – zijn er beslissingen genomen die maatschappelijk niet goed vallen.’

De Europese regelgeving komt weinig transparant tot stand. De burger klaagt dat het een ver-van-zijn-bed-show is. Kunnen we daar iets aan veranderen? Kan de burger meer grip krijgen op het Europese niveau?

Ik zit nu vijf jaar midden in de Europese besluitvorming en zelfs voor mij is het behoorlijk ingewikkeld.

‘Door het samenspel tussen de 27 lidstaten, de Europese commissie en het Europese parlement zit je sowieso met een complexe en gesofisticeerde besluitvorming. Ik zit daar nu bijna vijf jaar midden in, en zelfs voor mij is het behoorlijk ingewikkeld. Ik kan me dus best voorstellen dat een burger, zelfs iemand die zich wil informeren, er al snel de brui aan geeft. Net omdat het zo verdomd ingewikkeld is. Ik verdenk er bepaalde eurocraten soms van om dat spelletje bewust te spelen en zelfs nog wat aan te scherpen. Want hoe complexer het wordt, hoe meer degenen die tot de incrowd behoren de kaarten tegen de borst kunnen houden en bepaalde agenda’s onder de radar doorvoeren.’

‘Verder ligt er een grote verantwoordelijkheid bij de politici, bij mensen zoals ikzelf. Wij communiceren onvoldoende en niet duidelijk genoeg over wat er in Europa gebeurt en wat de gevolgen zijn voor de burger. Ik durf ook te wijzen naar de pers, die te weinig aandacht besteedt aan de EU. Ik begrijp dat de lokale en nationale politiek voorrang krijgen in de media, maar het zou toch niet slecht zijn mocht er wat consequentere berichtgeving en duiding te vinden zijn. Vooral ook duiding: commentaren en analyses. Dat zou zeker beter kunnen en kan het debat aanwakkeren, waardoor de betrokkenheid automatisch groter wordt.’

Bij Doorbraak vindt u elke vrijdag de vaste rubriek Europa Express door Filip Michiels.

CSDDD

Johan Van Overtveldt: ‘De geesten bij de EU rijpen om de Green Deal te herbekijken’