Voorjaar 2020 herhaalden zowel de Nederlandse als de Vlaamse publieke omroep meerdere klassieke series. De aanleiding, corona, blijft droevig. Toch genoot deze liefhebber van oudere series en films met volle teugen.

In Nederland vielen die herhalingen onder de enigszins denigrerende noemer ‘Nostalgie TV’. Die term verdween diezelfde zomer al. Twee series, Zeg ‘ns AAA (1981-1993) en Oppassen!!! (1991-2003), bleven herhaald worden, doordeweeks om 16 uur ’s middags, om en om een seizoen. Van beide series zijn alle afleveringen inmiddels uitgezonden. Bij Zeg ‘ns AAA begonnen ze weer opnieuw, vanaf seizoen 1.

In 2020 zag ik voor het eerst Kapitein Zeppos, De Collega’s, Het Pleintje en Wij, heren van Zichem. Leuke afsluiter was dat aan het einde van de zomer de VRT zondagavond de film De Witte van Sichem (1980) uitzond. Enigszins wrang dat de volgende dag de regisseur overleden bleek.

Mijn belangstelling voor oudere films en series bestaat al langer. Een mooi extraatje om acteurs die je kent van later werk in hun jongere jaren te zien. Zeker als mensen die later hoofdrollen speelden toen als beginneling een bij- of gastrol hadden. Bij die Vlaamse series is het ook leuk om dezelfde acteurs in verschillende rollen te zien (en acteurs uit Wij, heren van Sichem in dezelfde rol in De Witte).

Nederlanders kennen Jo De Meyere enkel van Dagboek van een herdershond. Grappig te ontdekken dat hij in Vlaanderen een bekende acteur bleef. En dat hij meer dan eens gecast werd als priester(student). In zijn Vlaamse rollen bleek hij doorgaans zelfverzekerder en assertiever dan in Dagboek. De VRT zond in de zomer van 2020 ook de film Achter de Wolken uit. Vanwege hem gekeken. Mijn eerste kennismaking met actrice Chris Lomme. De actrice was afgelopen voorjaar, met andere Vlaamse acteurs, te zien op tv-zender ONS in de tv-adaptie van Dokter Vlimmen.

Context

Wie geschiedenis studeert, leert kijken naar de context. In welke periode werd een tekst geschreven? Wat zegt een film of serie over de tijd waarin het werd gedraaid? Wanneer zo’n film of serie toen al in het verleden speelde, moet je extra oppassen. De film De Leeuw van Vlaanderen speelde in de middeleeuwen, de miniserie Willem van Oranje in de zestiende eeuw. Beide verschenen in 1984. Waar zegt het meer over: de periode waarin het speelt, de tijd waarin het werd gemaakt of hoe in de tijd waarin het werd gemaakt werd gekeken naar de periode waarin het speelt? Iets wat menig kijker begrijpelijkerwijs niet uitmaakt, maar voor een historicus een extraatje.

Zo viel op dat zowel in de allereerste aflevering van Zeg ‘ns AAA als in de een-na-laatste aflevering van De Collega’s het thema bommoeders werd aangestipt. Allebei uitgezonden begin 1981.

Of neem Het Pleintje. Verguisd door tv-makers in de tijd dat het uitkwam. De kritiek luidde dat de reeks uitging van verzuiling. Hadden de toenmalige critici de tijd genomen om de reeks te volgen, dan hadden ze gezien dat in werkelijkheid de boodschap was dat verzuiling achterhaald was. Persoonlijk blijf ik het opmerkelijk vinden dat de reeks uitgezonden werd in 1986-1987, toen België geregeerd werd door het confessioneel-liberale kabinet-Martens/Verhofstadt, terwijl in de reeks katholieken en socialisten samen tegenover de liberalen stonden. Alsof de makers aanvoelden dat België van eind jaren ’80 tot 1999 geregeerd ging worden door rooms-rode regeringen.

De Collega’s bleek een vermakelijk inkijkje in de tijd waarin het werd gemaakt (de redactie van Knack nogmaals bedankt voor het toesturen van het interview met Jan Matterne). Vooral de economische malaise van eind jaren ’70, begin jaren ’80 bleef terugkeren. Een kijker kan zich afvragen of de personages er bleven werken als er ook elders vacatures waren geweest.

Vintage

Herinnert u zich dat Canvas in het seizoen 2013-2014 onder de noemer ‘vintage’ van maandag tot zaterdag wekelijks een aflevering uitzond van telkens een andere serie uit de jaren ’70 of ’80? Twee van die zes series volgde ik, een derde keek ik bij gelegenheid.

Zelfs bij series met doorlopende verhaallijnen bleek ik na een week het verhaal gelijk weer op te pikken. Na een tijdje merkte ik het leuker te vinden om een week lang af en toe aan de laatste uitzending te denken dan om gelijk te volgende dag al een nieuwe aflevering te zien. Toen na een jaar een van de series die ik volgde twee keer per week werd uitgezonden, was het zelfs minder leuk. Nadien nooit meer aan bingewatchen gedaan.

FC De Kampioenen

In 2018-2019 werd FC De Kampioenen weer op zaterdagavond uitgezonden, vanaf aflevering 1. Met 21 seizoenen had de VRT de hele reeks in zeven jaar wekelijks kunnen uitzenden. Helaas werd in september 2019 aflevering 1 van seizoen 4 uitgezonden – opeens telden de zomermaanden mee. Wat wekelijks leuk is, hoeft dat niet dagelijks te zijn.

Volgens Wikipedia kwamen drie personages uit De Collega’s eenmalig voor in seizoen 6, aflevering 7 van FC De Kampioenen. (Een fragment hiervan kan je nog zien in de nieuwsreportage over het overlijden van Jacky ‘Baconfoy’ Morel.) In theorie zou die op 21 juli uitgezonden kunnen worden. Geen uitzending vanwege de nationale feestdag. Vrijdag en zaterdag niet vanwege het wielrennen. Dus maandag de tv aangezet. In plaats van Bij Xavier verscheen als titel Cupido in beeld. Wikipedia leerde dat dit aflevering 10 was, hetzelfde seizoen. Drie afleveringen overgeslagen!

Publiek of commercieel, Nederlands- of Franstalig, Belgische tv-programma’s kunnen buiten België niet via internet bekeken worden. Belgische wetgeving lijkt dat niet toe te staan. Er zijn meer Nederlanders dan Vlamingen en heel wat meer Fransen dan Walen. Toch wordt het aantal mogelijke kijkers wettelijk ingeperkt. Wat me doet gniffelen wanneer een Belgisch politicus lovend is over ‘e-commerce’.

Dit betekent wel dat ik in theorie tot zomer 2025 moest wachten om die ene aflevering te zien.

Mag niet meer?

Boze brieven schrijf ik zelden. Meestal houdt het me de volgende dag niet meer bezig, en anders schrijf ik wel een stukje. Dit keer heb ik direct de VRT gemaild.

Een etmaal later antwoord ontvangen. Aflevering 7 en 8 zou de VRT niet meer uitzenden. Sommige afleveringen van de reeks komen niet meer overeen met de tijdgeest van vandaag, andere hebben gastacteurs die veroordeeld zijn voor criminele handelingen. Wat van toepassing was op deze aflevering werd niet vermeld.

Het lastige met ‘hedendaagse tijdgeest’: wat vandaag normaal wordt gevonden, is dat over tien jaar niet meer. En wat als wat nu niet kan, in de toekomst wel mag? Zo blijf je aan de gang.

Acteurs en actrices mogen buiten beeld en buiten het podium om niet verward worden met hun personages. Begrijpelijk, want wie durft anders nog een slechterik te spelen? Of geen misdadiger, maar wel een uiterst onsympathiek persoon? Zonder van acteurs goed te vinden wat anderen evenmin mogen: het zou consequent zijn als wandaden in de privésfeer niet meegenomen worden bij beslissingen iets uit te zenden of niet. Ook omdat de overige acteurs, ongeacht of die een hoofd-, een bij- of een gastrol hebben, daar niet verantwoordelijk voor zijn. De kijkers kunnen er evenmin wat aan doen. Om één persoon te straffen, worden anderen gedupeerd. Intrigerende kijk op rechtvaardigheid.

Consequent?

VRT besteedde aandacht aan de bioscoopfilm van Kapitein Zeppos. Het eerste seizoen van die reeks draaide om het boren naar een fossiele brandstof. In een aflevering daarvan werd een bendelid in de aftiteling aangeduid als ‘neger’. In seizoen 2 wordt een tam konijn opgetild aan de oren. In de slotscène van het laatste seizoen krijgt mevrouw Zeppos letterlijk van haar man te horen dat ze zich beter op het huishouden richt.

Wie gegarandeerd nooit iets verkeerds wil tonen, resteert stoppen met uitzenden.

Dagboek van een herdershond

Kampioenen en Collega’s