Ik heb geen persoonlijk contact met Wouter Verschelden, hij is geen vriend, maar hij is wel onze beste politieke journalist. Wie zijn 8 AM Wetstraat Insider leest, wordt goed geïnformeerd: behoorlijk volledig, behoorlijk kritisch, maar ook onafhankelijk en onpartijdig. Zijn De Doodgravers van België (over het tot stand komen van de Vivaldi-coalitie) is door de Vlaamse media op indrukwekkende wijze doodgezwegen, en toch is het vele weken lang het best verkochte non-fictieboek geweest. Idem dito voor de Franse vertaling, waar dat boek overigens wel persaandacht heeft gekregen.

Ik heb geen persoonlijk contact met Bart Schols, hij is geen vriend, maar hij is zonder twijfel getalenteerd. Was hij goed omringd, hij speelde de pannen van het dak. Helaas is hij het product van een omgeving waarvan bezwaarlijk kan worden gezegd dat ze met gewone, laat staan topjournalistiek bezig is. Schols ontsnapt daar helaas niet aan. Om een oud Nederlands gezegde te gebruiken: je verwacht schol, maar je krijgt platvis.

Open en bloot

Schols en Verschelden zaten vorige donderdag in De Afspraak. Een onthullende aflevering, omdat ze een lijkbleek licht werpt op de journalistieke VRT-praktijk.

Wie tot de vriendenkring van de omroep behoort en een boek schrijft, zelfs als daarin werkelijk niets te lezen staat, wordt prompt uitgenodigd. Elke uitgever weet hoe belangrijk dat is. Dat gold dus niet voor Verschelden. Die mocht pas ruim drie maanden na de publicatie verschijnen, nadat hij had bewezen dat je ook zonder televisie een boek verkocht krijgt. Omdat het steengoed is. En door een vanuit de sociale media aangestoken pervers effect: als onze media iets zo hard doodzwijgen, dan moet er wel iets zijn; misschien staat er in dat verzwegen boek wel iets dat wij willen weten.

Er staat heel veel in, zo blijkt. Doorbraak heeft daarover al breedvoerig bericht. En er staat, zoals stilaan bekend, ook iets in over Alexander De Croo en een Italiaans pornomeisje. Volgens sommigen de voornaamste reden waarom De Doodgravers is doodgezwegen: naar verluidt op vraag van De Croo, en met akkoord van de grootste Vlaamse uitgever.

De Afspraak heeft, ook gedwongen door de spectaculaire verkoopcijfers, dat afgesproken verbod omzeild. Via de aloude Jan Van Rompaey-truc. Die toonde eerst een serie blote foto’s, en daarna kwam een gesprek over de vraag of die foto’s wel mochten getoond worden. Een tsjeventruc, zeg maar.

Deontologie, iemand?

Schols was wel scherp tegen Verschelden. Dat zou een compliment zijn, ware het niet dat die scherpte bijna altijd ontbreekt. Het vinden-wij-niet-allemaal?-gevoel is in De Afspraak de regel. Ook al omdat er vrijwel altijd gelijkgezinden rond de tafel zitten: de vriendenkring. Maar Verschelden is een nestbevuiler, een consensusbreker, en dat soort volk moet dus een passende behandeling krijgen.

Dat is dus zeer uitzonderlijk. In het lange jaar van de coronacrisis heeft de openbare omroep alle kritische journalistiek laten schieten. Het publieke debat werd versmald tot het enge clubje van virologen-experts. Zelfs de vraag of dezelfde virologen niet te veel het debat domineerden, werd voorgelegd aan dezelfde virologen.

De collusie tussen experts en omroepjournalisten ging overigens ongemeen ver. We hebben allemaal te lezen gekregen dat sommigen er zelfs de meest hartelijke betrekkingen hebben aan overgehouden. Al kan dat ook liggen aan het feit dat de foyer lange tijd het enige café was dat open was.

Maar er is meer. Feitenkennis blijkt bij onze omroep van weinig belang. Schols werpt Verschelden voor de voeten dat hij alle saillante details van het pornoverhaal heeft weergegeven. Dat kan je alleen zeggen als je niet goed hebt gevolgd. Wie de bron van het verhaal (P-Magazine) ook maar eventjes heeft bekeken, ziet dat Verschelden ongeveer twintig procent van dat verhaal heeft overgehouden. De vele pikante details heeft hij gelaten voor wat ze zijn. Hebben Schols en zijn redactie ooit P-Magazine ingekeken? Of hebben ze alles van horen zeggen?

En er is nog meer. Schols vraagt waarom alle andere media dan hebben gezwegen over de amourette. Dat is merkwaardig. Om te beginnen is het niet juist: het Engelstalige Politico (‘goed geïnformeerd en in de EU invloedrijk’) maakte er wel melding van… Idem de Corriere della Sera (toch geen rioolkrant). Idem de Belgische Franstalige kranten.

Pravda

Maar tegelijk getuigt dat van een merkwaardig journalistiek principe: er is alleen meldenswaardig nieuws als men het daarover eens is. Is dat de reden waarom het Journaal zo vaak ’s avonds opent met wat eerder al in een of meer kranten staat? Wachten op de consensus?

En nog meer. Schols vraagt aan Verschelden wie zijn bronnen zijn. Dat is journalistiek ondermaats. Het bronnengeheim is zelfs een wettelijk beschermd principe. Als je trouwens uit de politieke verslaggeving alle off the records (waarbij de bron hooguit omschreven wordt) weglaat, dan schiet er weinig over. Schols hoort dat te weten.

Is het dan wel, zonder expliciet bekendgemaakte bronnen, de waarheid, vraagt Schols. Het is een waarheid, zegt Verschelden, zeker in de politiek bestaat de waarheid niet. Dat klopt: journalisten die geloven dat wat ze brengen de Waarheid is, moeten bij een of andere Pravda gaan werken. Het is in wezen een verbijsterende vraag.

En dan komt een cruciale zin: voedt u daarmee niet de antipolitiek? Dat is een regelrechte onthulling. Bij de omroep is er kennelijk een filter: nieuws dat de antipolitiek zou kunnen bevorderen, daar doen ze niet aan. En dus moest/kon De Croo onvermeld blijven. Zelfs als blijkt dat dat stuk in P-Magazine de regeringsvorming met een klein jaar heeft vertraagd.

Karren en paarden

Verschelden gelooft niet wat hij hoort: hij doet alleen maar zijn job, zegt hij. Hij bericht naar eer en geweten, met veel nadenken en respect voor de regels van de journalistieke kunst. Wie dat goed of slecht uitkomt, heeft geen belang: het is wat het is. Dat antipolitiek – wat is dat trouwens? – de verantwoordelijkheid is van de politiek zelf, blijkt Schols niet te begrijpen.

Hij is de zegsman van de omroep die overduidelijk niet doet wat hij moet doen (kritisch zijn), maar wel de strijd tegen antipolitiek voert. Dat is overigens een oud zeer: extreem-rechts moet in Vlaanderen voor de openbare omroep een standbeeld bouwen. Uit erkentelijkheid. Omdat ze daar al lang en nog elke dag de strijd voeren.

Schols maakt het zelfs nog bonter: wie zegt dat je niet voor de ene of andere kar gespannen wordt? Verschelden herhaalt dat hij alleen maar zijn job heeft gedaan. Voegt er aan toe dat hij de verkrampte reactie van de Vlaamse media, die zich als een soort inquisitie gedragen, onbegrijpelijk vindt.

De omroepjournalisten weten maar al te goed wat dat is, zich voor de kar laten spannen. Ze hebben het overigens zelf toegegeven: de kar van de klimaatbetogers hebben ze geduwd en getrokken. En er is de kar van de virologen, door mediaexperts vergeleken met de journalistiek in China of Venezuela.

Om van de saillante details die er helaas ook hier zijn, nog maar te zwijgen. Maar wij zijn P-Magazine niet. Zelfs niet Jan Van Rompaey.

De Doodgravers van België

Platvis