1989 Na 33 jaar Sovjetoverheersing wordt Hongarije weer een onafhankelijke republiek. Tijdens een officiële plechtigheid wordt de communistische naam ‘volksrepubliek’ afgeschaft. Sindsdien is 23 oktober een nationale feestdag in Hongarije, ook omwille van de gebeurtenissen in 1956. Zie hieronder.

Pol le Roy (1905-1983)

1983 Overlijden in Bornem (Antwerpen) van Pol le Roy (78), Vlaams dichter en politicus. In zijn studentenjaren wordt Le Roy Vlaams-nationalist, onder invloed van het IJzerdrama van de Vlaamse soldaten, van Cyriel Verschaeve en Wies Moens. Hij werkt in zijn geboortestreek Klein-Brabant nauw samen met Ward Hermans en sticht er een afdeling van de Vlaams-Nationale Wacht. Als Joris van Severen in 1931 het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen (Verdinaso) opricht, treedt hij dadelijk toe.

Pol le Roy wordt algemeen secretaris van het Verbond van Nationale Arbeiderssyndicaten (NAS). In augustus 1934 wordt het NAS onder regeringsdruk ontbonden, maar Le Roy richt dadelijk het Verbond van Dinaso Corporaties (VDC) op. Vanaf dan zetelt hij in de leiding van het Verdinaso. Later wordt hij hoofdredacteur van Hier Dinaso!, het weekblad van de beweging. Hij vervangt Van Severen tijdens diens ziekteperiode als secretaris-gevolmachtigde van het Verdinaso. Le Roy publiceert eind jaren 1930 verscheidene brochures over het solidarisme en de corporatieve orde.

Le Roy is in Brugge bij Joris van Severen thuis als deze op 10 mei 1940 wordt aangehouden en wederrechtelijk gedeporteerd. Zelf wordt hij op 13 mei 1940 gearresteerd en onwettig met de ‘Spooktreinen’ naar Frankrijk gevoerd, waar hij in een gevangenenkamp terechtkomt. Hij komt in de zomer van 1940 getraumatiseerd terug en wijdt zich opnieuw aan de uitgave van Hier Dinaso! Een belangrijk deel van het Verdinaso, met daarbij Le Roy, sluit aan bij het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) dat zichzelf tot ‘Eenheidsbeweging’ had uitgeroepen. Le Roy komt in de Raad van Leiding en wordt hoofdredacteur van het VNV-blad De Nationaal-Socialist. Al vlug krijgt hij genoeg van de onduidelijke koers van het VNV en einde september 1941 neemt hij alweer ontslag uit het VNV.

Hij treedt toe tot de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag), wordt er in januari 1942 de propagandaleider van en even later ook leider van het hoofdambt ‘Scholing’. In september 1944 wijkt Le Roy uit naar Duitsland. Hij zetelt er in de Vlaamse Landsleiding, weer als verantwoordelijke voor propaganda. In mei 1945 wordt hij in Lüneburg (Nedersaksen) gearresteerd. Op 16 oktober 1947 wordt hij ter dood veroordeeld. Hij verblijft gedurende lange maanden in de dodencel, maar wordt in juli 1948 begenadigd. Op 15 september 1951 komt hij voorwaardelijk in vrijheid.

Naast een zeer goed redenaar blijkt Le Roy ook een opmerkelijk dichter, sterk beïnvloed door Wies Moens, en nadien door het surrealisme. Zijn eerste dichtbundel publiceert hij in 1941. In zijn poëzie beschrijft hij de opgang van de mens vanuit de materie naar een geestelijke werkelijkheid en verwijst vaak naar esoterische en mystieke achtergronden. Hij blijft tot op hoge leeftijd publiceren. Vanaf 1951 werkt hij als vertaler, onder meer voor de CVP en voor de Koninklijke Automobilistenbond, en van 1958 tot 1970 was hij bovendien poëzierecensent van het maandblad De Periscoop. Hij werd niet meer politiek actief.

Karel de Schaepdrijver (1892-1970)

1970 Overlijden in Waalre (Noord-Brabant) van Karel de Schaepdrijver (78), bekend als ‘sublieme deserteur’ in de Eerste Wereldoorlog. Deze notariszoon studeert rechten in Gent en meldt zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog als oorlogsvrijwilliger. De Schaepdrijver sluit aan bij de Frontbeweging.

Met Jules Charpentier, die hem erom verzocht (of op aandringen van Cyriel Verschaeve?) lopen ze in de nacht van 30 april op 1 mei 1918 met vijf andere soldaten over naar de Duitse linies om contacten te leggen met de activisten en de Vlaamse bevolking voor te lichten over de ellendige toestand van de Vlaamse soldaten aan het IJzerfront.

Charpentier en De Schaepdrijver krijgen hun rol in de activistische propaganda, onder meer door de uitgave van drie beroemde brochures: Ontwikkelingsgang der Vlaamse Frontbeweging, Open Brieven der Vlaamse Frontpartij en Vlaanderens Weezang aan den IJzer. Hierin worden de vervolgingen beschreven waarvan de Vlaamsgezinde soldaten het slachtoffer zijn, de bestaande wantoestanden aan het IJzerfront en de mentaliteit van de officieren. Ook worden de door de Frontbeweging verspreide documenten afgedrukt. Karel de Schaepdrijver deelt met zijn vriend Joris van Severen het enthousiasme voor de bolsjewistische Oktoberrevolutie in Rusland.

In 1918 wijkt De Schaepdrijver uit naar Nederland en wordt bij verstek ter dood veroordeeld. In 1920 trouwt hij in Den Haag met Angèle van den Bosch uit Moerbeke. Hij promoveert tot doctor in de filosofie en wordt leraar aan het gymnasium te Waalre.

1958 Schrijver Boris Pasternak (Dokter Zjivago) wordt door de Sovjetautoriteiten gedwongen afstand te doen van de hem toegekende Nobelprijs voor Literatuur.

1956 In Boedapest verzamelen studenten zich voor het standbeeld van generaal József Bem, leider van de vrijheidsstrijders van 1849. Arbeiders sluiten zich aan en al snel verzamelen zich 300 000 mensen op straat. ’s Avonds schiet de politieke politie op de menigte. De demonstranten nemen wraak door het gigantische standbeeld van Stalin te slopen dat sinds 1951 in Boedapest staat. De eerste Sovjettanks komen midden in de nacht de hoofdstad binnen en richten een bloedbad aan. De Hongaarse opstand begint.

1955 Referendum in Saarland: de bevolking verwerpt met grote meerderheid het statuut dat is uitgedokterd door Konrad Adenauer en Pierre Mendès France, dat voorzag in de ‘economische Europeanisering’ van de Saar en een douane-unie met Frankrijk. Twee jaar later wordt de terugkeer van Saarland naar Duitsland van kracht.

1926 In Rusland worden Leon Trotski en Grigori Zinoviev door Stalin ontslagen uit het Politbureau, het centrale comité van de communistische partij. Stalin heeft nu de absolute macht in zijn land.

John Boyd Dunlop (1840-1921)

1921 Overlijden in Dublin van de Schotse dierenarts en uitvinder John Boyd Dunlop (81). Hij vraagt in 1887 patent aan op de met lucht gevulde rubberen band en maakt vervolgens luchtbanden voor de driewieler van zijn zoon, die met de fiets hierna een driewieler race wint. Dankzij de toepassing van Dunlop wordt het fietsen veel populairder. Ook is de expansie van de auto-industrie ondenkbaar zonder Dunlop.

1805 Geboorte in Oberplan (vandaag Horní Planá in Tsjechië) van de Oostenrijkse schrijver Adalbert Stifter, auteur van onder meer Witiko en Ein Nachsommer. Na zijn dood prijzen Nietzsche, Thomas Mann en Hugo von Hofmannsthal hem als een van de grootste prozaschrijvers van zijn tijd. Zijn verhalenbundel uit 1853 Bunte Steine. Ein Festgeschenk verscheen nog in 2008 in Nederlandse vertaling: Kleurige stenen (Atlas Contact, Amsterdam).

1520 De twintigjarige Karel van Gent, hertog van Brabant en graaf van Vlaanderen, wordt te Aken tot keizer van het Heilig Roomse Rijk gekroond en wordt de populaire Keizer Karel.

1385 Oprichting van de Universiteit van Heidelberg.

De Periscoop

23 oktober. Historische dag: de Hongaarse opstand vangt aan