U hebt het allicht ook al meegemaakt: wereldverbeterende voorstellen, vooral afkomstig van het groenlinkse activisme en de woke-beweging, waarbij u zich afvraagt of het nu serieus bedoeld is, dan wel om te lachen. Schijnbaar van de pot gerukte suggesties, die met de grootste ernst worden gebracht én worden uitgevoerd, en die zo uit de Encyclopedie der Domheid van morosoof Matthijs van Boxsel hadden kunnen komen.

De trein blijft voortdenderen, Zwarte Piet was nog maar het begin. Toen ik las dat termen zoals ‘zwartwerk’, ‘zwartrijden’ en ‘zwarte lijst’ door de cancelcultuur werden beschouwd als ’toxisch’ en onbruikbaar omdat ze de gekleurde medemens zouden stigmatiseren, moest ik even naar adem happen en me afvragen of dit ernstig was. Ja dus. In dezelfde zin zouden de ‘zwarte gaten’ (black holes) uit het sterrenkundig jargon moeten geschrapt worden, neen, ik verzin het niet. In de kleurpotlodendoos van kindjes kijken deed men al eerder, maar nu wordt ook zwarte houtbeschermer voor tuinhuisjes, beter bekend als carbolineum, gezien als een kolonialistisch relict. Brico heeft al aangekondigd het product anders in te kleuren en het etiket ‘zwart’ te schrappen. Had u dit op ludieke ‘nieuws’-sites als De Raaskalderij of De Rechtzetting gelezen, dan had u even moeten glimlachen. Of hoe de realiteit de fantasie inhaalt.

Fake news en crypto-satire

Wikimedia Commons

Friedrich Nietzsche (1844-1900)

Deze ludieke sites zeggen er ook bij dat ze niet ernstig te nemen zijn. Satirische media die zichzelf satirisch noemen, zijn totaal ongevaarlijk, het zijn moppenblaadjes. Anders wordt het, indien ze zich als echt nieuws camoufleren en dus fake news worden. In mijn boek Terug naar Malpertus – Over humor en satire in woketijden stel ik me de vraag hoe parodieën zouden kunnen werken als niemand, of slechts een kleine minderheid, zou doorhebben dat het spottend bedoelde bedenksels zijn. Net in humorloze domeinen als de woke-ideologie zou dat wel eens tot boeiende effecten kunnen leiden. Kan crypto-satire fanatieke denksystemen ontwrichten?

We hadden al het bannen van de termen zwartwerk en zwartrijden. Laten we, in plaats van te mopperen over deze taalcensuur, er eens een schep bovenop doen. Stel dat ik de hoax zou lanceren dat bepaalde progressieve taalkundigen de term ‘zwart schaap’ willen afschaffen wegens te racistisch. Olala. Links Vlaanderen zou applaudisseren, rechts zou vermoedelijk eens flink vloeken, en een minderheid zou de grap doorhebben. Ik schat in een 40-40-20 verhouding. Die 20%, de groep die de grap snapt, daar gaat het eigenlijk om.

Die ratio is evenwel vatbaar voor evolutie. Als men dat parodisch procedé voldoende zou herhalen, dat stelselmatig overdrijven zonder erbij te vertellen dat het satire is, zou zich een merkwaardige kentering aftekenen: steeds meer mensen zouden de grap doorhebben en er eens goed mee lachen. Tegelijk echter zou de harde kern van de believers het moeilijk krijgen, in verwarring geraken door de mix van realiteit, karikatuur en zelfkarikatuur. De wokes zijn zo onnoemelijk serieus, dat ze vanzelf grappig worden. Dat schept perspectieven. Parodieën kunnen daarbij werken als een invretende zuren. Ze tasten ideologische systemen aan, niet door ze retorisch te bestrijden, maar door er net ‘een schep bovenop te doen’ en ze ad absurdum te voeren. Een oude Griekse truc van de sofisten overigens.

Splash of civilizations

Johan Sanctorum | Doorbraak.be

De aquaburka® of zwembadtentje wordt het symbool van de moderne islam.

De klassieke cultuuroorlog ofte clash of civilizations, een paradigma dat in feite teruggaat tot de kruisvaarten, zou in de postmoderniteit dan eindelijk het intellectuele wapen van de crypto-satire kunnen gebruiken, de verborgen parodie, die overigens op het web al druk wordt beoefend. Daarmee zou de Westerse cultuur terugkeren naar een taalstrategie die met de oud-Griekse straatfilosofen Socrates en Diogenes ontstond: de satire als de taal van de dubbele bodems, de spot die zich als ernst verkleedt en net daardoor veel meer ‘schade’ aanricht. Dat is wellicht ook wat de filosoof Friedrich Nietzsche bedoelde met zijn motto ‘Niet door toorn, maar door lachen doodt men’. Het citaat prijkt op de eerste bladzijde van mijn boek.

Naast het wokisme lijkt me ook de islam kwetsbaar voor een parodische infiltratie. Stel dat ik me zogezegd tot de islam zou bekeren, inclusief baard en djellaba uiteraard. Ik ga helemaal undercover en contacteer de weldenkende pers om een nieuw super-halal badpak voor moslima’s te lanceren: de aquaburka®. Het ziet er uit als een tent op luchtkussens, waarin de vrouw kan plaatsnemen, rits dicht, waardoor ze toch een zekere vrijheid heeft, en zich tegelijk aan alle ongewenste blikken onttrekt. Gescheiden zwemsessies van mannen en vrouwen zijn dan niet meer nodig. Na de zwempartij fungeert deze safe space meteen als kleedkamertje. Praktisch toch?

Ik wed dat godvruchtige moslims dit helemaal zullen zien zitten, naast multicultuurgenegen links, en dat er evenveel schande zal over gesproken woorden door rechts, waar men het einde van onze beschaving weeral iets dichter ziet naderen. Echter, door de grap te verstoppen en eventueel te variëren, gaat de clash over in een splash, en krijgen de devoten het moeilijk. Wat en wie moeten ze nog ernstig nemen? Tegenstanders bevechten scherpt het enthousiasme en de geloofsijver aan, maar wat doe je met surrealistische Trojaanse paarden binnen het eigen kamp? Allehow akbar, zoals het in de West-Vlaamse moskeeën klinkt.

Hetzelfde kan gedaan worden met het klimaatactivisme: het idee om in de maand mei het gazon niet te maaien was al kantje boordje van de (on)ernst, maar een kwade geest moet eens het voorstel lanceren van een CO2-opslorpende haardos, bestaande uit echte vegetatie die uiteraard ook voldoende moet beregend worden. Vraag Greta Thunberg en Anuna De Wever als promotoren en wacht af. Wedden dat dit een hype wordt? De carnavalwinkels mogen nu al hun voorraad indoen.

De club van 20%

‘Reynaert leert de haas Cuwaert het credo’ (coverbeeld ‘Terug naar Malpertus’)

De kunst van de parodie bestaat erin, zich onzichtbaar te maken en als pseudo-waarheid te infiltreren in de actualiteit. Een vorm van fake news dus, maar net grappig of zelfs absurd genoeg om verwarring te scheppen. De misleiding treft pro’s en contra’s, maar schept ook een -hopelijk groeiende- gemeenschap van goede verstaanders. De lachers dus. Dat is een hogere vorm van humor die de cartoon of de gewone satire overtreft. Het vereist een buitengewone feeling, kennis van het opinielandschap en de gevoeligheden. En hoe minder gevoel voor humor er aanwezig is bij de geviseerde groep, des te sterker speelt het aantastingseffect. Normaal zou ik dat beter niet vertellen, maar gelovige moslims lezen Doorbraak toch niet.

Dat quasi-meegaan in de ernst is precies wat de vos doet op de coverafbeelding van mijn boek, ontleend aan een origineel miniatuur, door een stoute monnik in de marge van het manuscript getekend: we zien de vos Reynaert en de haas Cuwaert samen een boekje lezen. Maar welk boekje? Misschien wel Terug naar Malpertus. Cuwaert is de woke-figuur in het verhaal. Een doodserieuze deughaas die in opdracht van Koning Nobel de kwaadaardige vos bij de les moet houden. Maar het omgekeerde gebeurt: Reynaert leert Cuwaert het ‘credo’, de katholieke geloofsbelijdenis en lijkt ‘katholieker dan de paus’ zoals men zegt. In werkelijkheid pakt hij de haas langs achter en bedrijft de sodomie, symbool van het grootst mogelijke affront.

Elke dag 1 april, zet u schrap. Ik stel voor dat we bij wijze van protest in het voorjaar zoveel mogelijk tuinmeubilair gitzwart schilderen. Dat van die zwarte houtbeschermer was trouwens niet waar. Maar beken dat u er bent in gelopen, en zo niet, welkom in de 20% club van diegenen die niets nog ernstig nemen, het motto van het betere nihilisme. De volgende keer verklap ik de grap uiteraard niet meer. Of zoals hogervermelde Friedrich Nietzsche aan het begin van zijn ‘Vrolijke Wetenschap’ schrijft: tragediën hebben we nu wel genoeg gehad, incipit parodia, laat het doek opgaan voor de parodie. Moslims, wokes, poco-ridders en allerlei deugpronkers, bereid u voor op het ergste.

Het boek van Johan Sanctorum ‘Terug naar Malpertus – Over humor en satire in woketijden’ wordt op 19/10 e.k. voorgesteld in het C.C. De Zandloper/Wemmel.

U kan het nu reeds bestellen bij Doorbraak. Wie een persoonlijk gesigneerd exemplaar wil, kan het bestellen bij de auteur.

De Rechtzetting

Wokes willen nu zwarte houtbeschermer uit de rekken