Het is het gespreksonderwerp van de dag: surf naar opchatgpt.com en tik een opdracht in om een liefdesbrief te schrijven, een schoolopstel over dit of dat, een blogartikel, of een uitleg over de kwantumfysica begrijpelijk voor lagere schoolkinderen, en hop, in geen tijd krijgt u de gevraagde tekst, in opvallend behoorlijk Nederlands. Voorlopig geheel gratis, je maakt gewoon een account aan. Leerkrachten en scholen slaan in paniek, vergeet de plagiaatangst, want deze machine spuit ‘originele’ teksten op basis van een vernuftig algoritme dat heel het web afschuimt én ook details over de opdrachtgever zelf kan verzamelen.

Meestal is de site onbereikbaar wegens té veel interesse, de stunt van de ontwerpers is alleszins geslaagd. De menselijke fascinatie voor machines die ons imiteren en eventueel overtreffen, ons verbazen en ook wel verontrusten, is overigens helemaal niet nieuw. Homeros gebruikte het woord automaton al voor een deur die (schijnbaar) vanzelf opengaat, verre voorloper van onze domotica. Sesam open u… In de 18de en 19de eeuw was de mensachtige automaat een echte hype. Zo was er de fameuze schakende Turk, een robot gezeten aan een meubel vol radertjes, die nogal wat gereputeerde spelers kon verslaan. Helaas bleek het fake, in die kast zat gewoon een dwerg verstopt die goed kon schaken.

In de 20ste eeuw wordt dat idee van de schaakrobot terug bovengehaald, ditmaal zonder ingebouwde dwerg maar dankzij een computer die tot 20 zetten vooruit denkt, iets wat alleen schaakmeesters van topniveau kunnen. Legendarisch was de match van Garri Kasparov tegen de IBM-supercomputer Deep Blue in 1996. De Rus had er grote moeite mee maar won toch in de eerste confrontatie. Computers zijn sterk in rekenen en sneldenken. Hun grote zwakte: de verrassing. Doe iets onverwachts, buiten het boekje, en het systeem begint te rammelen.

Daarvoor is dus Artificiële Intelligentie (AI) vereist: de computer moet ook kunnen bijleren door het effect van vorige acties in te schatten. Van ingewikkelde operaties, over Spotify (kent op de duur beter uw muzikale smaak dan u zelf) tot zelfrijdende wagens: de Turk van weleer is bijna een vriend geworden, die voor u denkt én handelt. Eventueel ook met een stem om het nog echter te laten lijken.

Luiheid en domheid

De ‘schakende Turk’ (1770).

Maar dus nu die spraakmakende chatbot die als een modern orakel alle vragen beantwoordt en alle schriftelijke taken uitvoert. In een tijd dat van achteruitboerend onderwijs, – in Vlaanderen alarmerend, maar eigenlijk een algemeen verschijnsel in Europa en Amerika -, lijkt dit de genadeslag voor de intellectuele ontwikkeling van leerlingen en studenten. De luiheid en de domheid zullen triomferen. Maar ligt dat aan die ‘slimme’ computer? Natuurlijk niet. De luiheid en de domheid triomferen al een tijdje, en de woke-ideologie heeft ze tot deugd verheven.

De ideale maatschappij van de non-discriminatie, die onlangs door Mark Elchardus in een sarcastische column werd beschreven, komt hiermee binnen handbereik. Deze revolutionaire chatbot moet lieden als Kristien Hemmerechts euforisch maken, want ook ‘achtergestelde’ studenten kunnen nu vlekkeloze papers indienen, waarmee gelijke kansen in het onderwijs helemaal verzekerd zijn.

Onwillekeurig komt ons dan het incident voor de geest van de twee UA-medewerkers, betrapt op politiek incorrecte privé-uitspraken over het taalniveau van allochtone studenten, en daarvoor door rector Van Goethem geschorst. Hun bekommernis wordt dankzij artificiële intelligentie zonder voorwerp: in een maatschappij waar wokeness hét paradigma wordt, is artificiële intelligentie dé motor van de nivellering. Belangrijk: de teksten die door ChatGPT worden gegenereerd, maken niet alleen van iedereen een schoonschrijver, maar ze lijken ook het resultaat van een stroomlijning in het discours zelf. Waarbij afwijkende meningen of politiek incorrecte geluiden op het web worden weggefilterd.

Mainstream framing

‘De waarheid is dat deze journalisten zich al geruime tijd overbodig gemaakt hebben, omwille van hun onderwerping aan de pensée unique.’

Deze standaardisering van het discours is nog andere koek dan de aloude schakende Turk. Want wie of wat zit er achter dit open AI-systeem? Het gaat dan niet alleen meer om het verwerken van (op het internet beschikbare) data tot een leesbare en enigszins gepersonaliseerde synopsis, maar om ideeën, invalshoeken, visies. Framing dus. Het feit dat krantenredacties nu al ‘banale’ rubrieken zoals deze van de gebroken armen en benen aan chatbots overlaten, is maar een voorafname op een bredere automatisering van de mainstream journalistiek. Doctrinaire voeding dus, zoals de ets van Ensor het aanschouwelijk voorstelt, dankbaar overgenomen op de cover van mijn boek ‘Kakistocratie’.

Op die manier kunnen onvolkomenheden als ‘racistische’ of ‘seksistische’ angeltjes weggeretoucheerd worden. Open-AI is niet alleen een tekstgenerator maar ook een zelflerend filtersysteem. De puristische reflex om nooit over allochtonen te spreken maar over ‘jongeren’, als recreatieparken in volle zomer nog eens ongewenst bezoek krijgen, kan dan vanuit het algoritme zelf zijn beslag krijgen. Bronnen die leiden tot ‘foute’ tekstproductie – rechtse argumenten tegen massa-migratie bijvoorbeeld, ik zeg maar wat – zouden al op voorhand geëlimineerd kunnen worden. Nu al lijken teksten van bijvoorbeeld De Standaard en Knack geschreven door een goed geprogrammeerde tekstrobot: zo voorspelbaar politiek correct lijken ze, en discreet van een woke-signatuur voorzien.

Het is dan ook grappig dat vooral in kranten als De Standaard het ChatGPT-fenomeen wordt bekritiseerd vanuit een corporatische reflex, zoals ze voorheen de sociale media (‘iedereen opiniemaker’) al in het verdomhoekje probeerden te plaatsen. De waarheid is dat deze journalisten zich al geruime tijd overbodig gemaakt hebben, omwille van hun onderwerping aan de pensée unique.

Gecollectiviseerd bewustzijn

Microsoft-topman Satya Nadella in Davos: ‘Binnenkort Open AI in elke Windows-PC’.

Het heeft geen zin om op AI te sakkeren, zoals de boeren ooit dachten dat de stoomlocomotieven de melkproductie van hun koeien zouden stremmen. Men moet gewoon beseffen dat er een ideologie achter zit, en leerkrachten moeten dat ook duidelijk maken. Men kan de machine niet los zien van de maker. Open Artifical Intelligence, het bedrijf achter die chatbot, is geen liefdadigheidsproject. Het is een fantastisch verdienmodel – nu even gratis -, én een meta-politiek project om meningen te ont-buggen en te stroomlijnen, zoals vandaag Facebook dat doet, inclusief censuur, sancties, blokkages.

De 21ste eeuwse digitale industrie heeft zich nu op de tekst, en vandaar op het discours geworpen, maar het einddoel is het gecollectiviseerd bewustzijn, met een vernis van diversiteit. In Silicon Valley weten ze alleszins waar de lamp brandt. Terwijl Mark Zuckerberg verdwaalt in zijn Meta-fantasieën, investeerde Microsoft al zo’n 10 miljard dollar in het bedrijf OpenAI. Op het World Economic Forum in Davos kondigde CEO Satya Nadella aan dat hij deze tool wil inbouwen in zowat alle Microsoft-producten.

De vraag, wie achter de Schakende Turk zit, is de echte hamvraag. U krijgt data nooit zomaar, u krijgt er altijd ‘iets’ bij. En hoe mooier het eindproduct, hoe groter de politieke toegevoegde waarde. Bij wijze van proef liet ik ChatGPT een korte tekst genereren à la Sanctorum,- met geboorteplaats en datum om elke verwisseling met een naamgenoot uit te sluiten -, over de Belgische Staatsveiligheid. Het resultaat is alleszins bemoedigend, vooral de laatste paragraaf. Met veel genoegen laat ik dan ook vanaf heden mijn schrijfproductie over aan deze chatbot, en groet u vanuit het immer zonnige Benidorm.

De schakende Turk

Hoe artificiële intelligentie onze kijk op België en de Staatsveiligheid kan corrigeren