Het coronavirus gaat ook aan Duitsland niet voorbij. Sinds een paar weken vormt er zich op straat heel voorzichtige oppositie tegen het makkelijk wegvegen van burgerrechten in de strijd tegen het coronavirus. Een verslag over de zogenaamde Hygiënedemo op de Rosa-Luxemburg-Platz in de Duitse hoofdstad.

De strijd tegen corona in de stadstaat Berlijn

Duitsland is een federaal land en kent in de huidige gezondheidscrisis in zijn aanpak regionale verschillen tussen de zestien deelstaten.

Het zuidelijk gelegen Beieren voert het strafste beleid, belichaamd door zijn minister-president Markus Söder (CSU). Op persconferenties met Merkel mag hij vaak aanschuiven als een soort Prince Charles bij Mutti. Hij profileert zich stilzwijgend in de strijd voor de opvolging van Merkel nu Annegret Kramp-Karrenbauer het hazenpad kiest.

De deelstaat Berlijn voert, in tegenstelling tot Beieren, een op kleine details genuanceerdere anticoronapolitiek. Het centraal bondsgezag staat buiten kijf en Merkels gebod is duidelijk. Toch is een dichtbebouwd hoofdstadgebied nu eenmaal iets anders is dan een landelijke regio. Ook speelt mee dat Berlijn al decennialang een relnichterige bevolking heeft. Die is niet zomaar zonder slag of stoot onder de knoet te houden. Sinds einde maart is ook in Berlijn het openbare leven nagenoeg tot stilstand gekomen.

Ondanks de relatieve losheid van de uitgevaardigde regels, vegen Berlijnse politici met verbazend groot gemak rechtsprincipes zomaar van tafel. In een recente verordening die samenscholingen regelt, tekende de stadsregering letterlijk op dat ze maar liefst vier paragrafen uit de federale grondwet aan haar laars lapt. De verstrekkendste opheffing betreft het schrappen van de garantie dat de private woning onschendbaar is. Nu is het uiteraard zo dat hiermee niet meteen in grote schaal bij het krieken van de dag woningen worden binnengestormd, maar het is nieuw dat een lokale overheid dermate aan een federale grondwet schudt.

Oppositie op straat

Op zaterdag 28 maart vond daarom de eerste uitgave plaats van de zogenaamde Hygiënedemo. Op zich laat het bondsland Berlijn wegens corona hoegenaamd geen betogingen toe, over om het even welk thema.

De organisatoren van de Hygiënedemo gingen met dit verbod op een creatieve manier om. Ze maakte publiek op welke plaats er ‘wandelingen’ zouden plaatsvinden van individuele burgers. Die moesten dan maar zelf zorgen dat ze de opgelegde minimumafstand tussen mekaar respecteerden. Als ontmoetingsplaats kwam de Rosa-Luxemburg-Platz uit de bus, een beladen plek in de Duitse geschiedenis. Op het plein staat naast de bekende Volksbühne ook het hoofdkwartier van de partij Die Linke. Haar onrechtstreekse voorganger, de KPD (communistische partij van Duitsland) had er tussen de twee wereldoorlogen in hetzelfde gebouw haar hoofdkwartier. Na de machtsovername door de nazi´s bezetten de SA-stormtroepen het pand en herdoopte het tot het Horst Wessel-Haus.

De huidige Berlijnse politie kon dat weinig schelen. Ze dreef het opgedaagde volkje bij de Hygiënedemo op kordate wijze uit elkaar. Toch bereikten de betogers voor het eerst de media en de herhalingen van de betoging op zaterdagen lokten steeds meer mensen die mee opstapten. Op de laatste uitgave van afgelopen zaterdag schoolden zowat 500 mensen samen. In normale omstandigheden zou dat met die opkomst een peanut betoging zijn die niemand oppikt, maar in coronatijden is ze een echte provocatie. De politie dreef allen opnieuw uiteen, hoewel het Grondwettelijk Hof ondertussen een verdict heeft uitgevaardigd dat het recht op betogen niet mag worden ingeperkt.

Neoliberale recuperatie

Naast het betogen voor burgerrechten, vermanen de organisatoren van de Hygiënedemo dat we moeten opletten voor het kapen van de coronacrisis door de tentakels van het kapitalisme. In hun op 100.000 exemplaren verspreid pamflet ‘Wir sind die Opposition’ leggen ze hun stellingen uit.

Een beetje vreemd aan het pamflet is de erg kritische blik op het kapitalisme terwijl de auteurs zich tezelfdertijd zelf beschrijven als liberalen. Ook beklemtonen ze hun doelen vreedzaam te willen bereiken, al zijn ze tegelijk voor de oprichting van een heus tribunaal om met het kapitalisme af te rekenen.

Duitse hesjes

Vele journalisten van gevestigde bladen gaan met de grove borstel te werk en bestempelen alle demonstranten simpelweg als rechtsradicalen. Er liepen inderdaad ook manifestanten uit radicaal-rechtse hoek mee, maar op persoonlijke titel en niet als deel van de organisatie. De reeks betogingen raakt immers een zenuw die veel breder gaat.

Het valt nu nog te bezien of de volgende reeks betogingen een nog grotere opkomst kan aantrekken en echt op de publieke agenda kan wegen. Wie weet zit hier een Duitse variant van de gele hesjes aan te komen. Al kan het even goed een steekvlammetje zijn dat na een tweetal maanden uitdooft. Corona legt in ieder geval vele breuklijnen bloot die in het Duitsland van vandaag lang onder de mat bleven liggen. Duitsland is in ieder geval gewaarschuwd.

demonstreren

Contestatie tegen coronahysterie in Berlijn