Koen Pelleriaux, de topman van het Gemeenschapsonderwijs (GO!), heeft niet alleen een imago- en een geloofwaardigheidsprobleem, maar vertoont ook een zwaar communicatief deficit. Ook over de manier hoe hij zijn leiderschap invult, groeit in het gemeenschapsonderwijs het ongenoegen. Op een doordeweekse werkvloer volstaat dit voor een ontslagbrief, maar Pelleriaux werd door Vooruit van bovenaf geparachuteerd en kan naar aloude socialistische traditie aan boord blijven. Pelleriaux wordt voortaan door media-experten bijgestaan. Een hele geruststelling.

Het onderwijsmodel ‘is compleet verouderd. Meer zelfs: er is geen enkel ander bedrijf in ons land dat zo georganiseerd is’, zei de topman aan De Standaard. Niettegenstaande Koen Pelleriaux geen enkele onderwijservaring heeft, gaf hij midden augustus toch nog enkele belegen voorstellen tot verandering in het onderwijs. Zo stelt hij voor om in het secundair onderwijs over te schakelen naar klassen van zestig pubers voor de theoretische onderdelen van een vak. Ik herhaal: ‘zestig’. Hij wil het lesmateriaal laten ontwerpen door ‘teacher design teams’, alsof het over de carrosserie van een wagen gaat. Daarnaast pleit Pelleriaux voor het uitbesteden van het verbeteren van de toetsen en de examens en het toezicht op de speelplaats aan andere beroepsgroepen. Hoe dat concreet in zijn werk moet gaan, is helemaal niet duidelijk. Zijn voorstellen ‘stroken niet met de realiteit’ en hebben veel weg van een olifant die wat orde in een porseleinwinkel wil brengen.

De revolutie van Pelleriaux

Bovendien vindt de topman van het GO! dat het moet gedaan zijn om in rijen naar de klas te gaan. Veel te ouderwets. ‘We willen loskomen van de rigide structuur van oude schoolgebouwen: lange gangen met klaslokalen, netjes op een rij. Elk jaar of elk vak zijn eigen klaslokaal. In elke klas een leerkrachtenbureau, vooraan uiteraard, 25 leerlingentafels en -stoelen, netjes geschikt en een bord geschikt voor frontaal lesgeven’, schreef Koen Pelleriaux vorig jaar in Sampol. De topman van het GO! wil het roer drastisch omgooien. De klassen moeten zo worden ingericht dat de leerling centraal komt te staan. De leerkracht moet een stap terugzetten en wordt ‘coach’, een makker die goede raad geeft, maar iedere vorm van gezag verliest. De leerkracht moet steeds meer onderhandelen. Zijn uitspraken doen heel wat leerkrachten naar adem happen.

De leerkracht moet meer manager worden. De vraag is of Koen Pelleriaux de dagelijkse werking van een school niet verwart met een speelpleinwerking. Maar het werd pas echt explosief toen hij stelde dat ‘het ambitieniveau’ in het onderwijs kan worden opgetrokken door ‘een ander profiel van leerkrachten aan te trekken’. ‘Mensen met ambitie die wat meer willen bereiken in het leven’, zei hij letterlijk. Daarmee schoffeerde de arrogante topman zowat 200.000 leerkrachten. Pelleriaux probeerde nadien in de bereidwillige pers zijn communicatie nog wat bij te stellen, maar het kwaad was geschied.

Guust Flater

Koen Pelleriaux werd door de Raad van het GO! op het matje geroepen. Het coördinatieraad-directieraadoverleg, waarin de algemeen directeurs van de 26 scholengroepen zetelen, heeft het vertrouwen in de topman opgezegd. In een vertrouwelijke nota wordt gewag gemaakt van ‘de talrijke voorbeelden en situaties die ons bezorgd maken op het vlak van samenwerking, communicatie- en leiderschapsstijl en verbinding tussen de centrale diensten in regie van de afgevaardigd bestuurder en de scholengroepen’.

Doorgaans volstaat dit om over te gaan tot een ontslagregeling, maar de Guust Flater van het Gemeenschapsonderwijs krijgt een leger aan communicatiespecialisten en media-experten toegewezen om hem in zijn dagelijkse communicatie bij te staan. Zijn traject is uitgeschreven in vier strategische en veertien operationele doelstellingen, wat genoeg is om een middelgroot bedrijf van een paar honderd werknemers te hervormen.

Koen Pelleriaux is een socioloog en een VUB-adept. Hij heeft zich de voorbije jaren een weg gemeanderd doorheen de partij- en de machtsstructuren. Zo was hij ooit adviseur van Johan Vande Lanotte en directeur van de studiedienst van sp.a. Vervolgens was hij kabinetschef van Pascal Smet en Ingrid Lieten. Daarna kronkelde hij zich in het onderwijs een weg naar boven: eerst als algemeen directeur daarna als secretaris-generaal van het Departement Onderwijs en Vorming. Momenteel is hij afgevaardigd bestuurder van het GO!. Binnen het gemeenschapsonderwijs leeft terecht de vrees dat het GO! nog meer wordt gepolitiseerd. Bij het aanstellen van directeurs wordt nu al gekeken naar de politieke achtergrond. Heel wat leerkrachten vrezen terecht dat het ons-kent-ons-gelobby nog zal versterkt worden.

Individualisme en narcisme

Met zijn aanpak versterkt Koen Pelleriaux juist de tendens waar Serge Dupont – doctor in de psychologie (UCL) – ons net voor waarschuwt: ‘We voeden onze kinderen op tot ‘individuen die psychologisch niet sterk in de schoenen staan, bij wie de algemene kennis tekortschiet, die navelstaren en narcistisch zijn’. Kinderen worden nog veel te weinig gecorrigeerd, waardoor ouders en leerkrachten geen vat meer hebben. ‘In scholen wordt van leraren gevraagd zo veel mogelijk rekening te houden met de noden van elk kind, een veilig emotioneel kader te creëren enzovoort’, waardoor heel wat kinderen last hebben ‘van extreem individualisme en narcisme’.

De ULC-onderzoeker ziet een duidelijk verband tussen leerlinggericht onderwijs en de dalende schoolprestaties. Hij waarschuwt Koen Pelleriaux: ‘Je moet hoge eisen blijven stellen. Kennis is essentieel. Intellectuele bagage is nodig. En duidelijke regels.’

Departement Onderwijs en Vorming

Met Koen Pelleriaux wordt het debacle in het onderwijs alleen maar groter