Zit het liberalisme in de problemen of enkel de liberale partij? Een goeie vraag. Jef Druyts, eerder dit jaar verkozen als voorzitter van Jong Vld Leuven heeft er zo zijn ideeën over.

Jef Druyts is een overtuigde liberaal en Europeaan en schuwt de kritiek op zijn eigen partij niet. Zo liet hij zich tijdens de Coronapandemie meermaals negatief uit over de vrijheidsbeperkende maatregelen van de federale en Vlaamse overheden. Verder is de jonge politicus is erg begaan met het liberalisme, de toekomst van de Open VLD en het ‘gevaar’ van Vlaams Belang. Wat zou zo iemand vinden van de manier waarop Tom Ongena op de voorzittersstoel werd gezet?

Jef Druyts: ‘De telefoon heeft de laatste dagen nog niet stilgestaan. De frustratie bij de achterban is groot. Het is zeker en vast niet gemakkelijk om dat op een constructieve manier te kanaliseren. Die frustratie is over de maanden heen gegroeid en heeft zijn hoogtepunt bereikt toen het duidelijk werd dat het huidige bestuur geen inspraak zou dulden bij de benoeming van de nieuwe voorzitter. Dat moet nochtans volgens de partijstatuten.’

‘Als liberalen hechten we een grote waarde aan de democratische principes. Dat het net de liberale partij is die op zo’n manier met zijn leden omgaat, zorgt bij veel van hen voor verontwaardiging. Het is daarom dat ik zo publiekelijk ‘rebelleer’ tegen die beslissing: de leden moeten het laatste woord hebben!’

Een vervanging is één ding, maar door wie moeten de huidige bestuurders vervangen worden?

‘Wie de huidige bestuurders moet vervangen, wordt bepaald door de leden. Het is net daarom dat er nieuwe verkiezingen moeten komen voor het partijbestuur. Natuurlijk zie ik graag nieuwe en vooral jongere gezichten in het partijbestuur. Momenteel hebben de huidige leden van het partijbestuur gemiddeld meer dan twintig jaar aan politieke ervaring. Dat is veel.’

‘Het is in die laatste twintig jaar dat de partij steeds minder kiezers wist te overtuigen. Natuurlijk hebben de huidige leden van het partijbestuur belangrijke zaken gerealiseerd, maar we zijn op het punt gekomen dat je je moet afvragen of het geen tijd is om de fakkel door te geven aan een nieuwe generatie. Wie deel uitmaakt van die generatie, dat moet de interne partijdemocratie uitwijzen.’

‘Liberalisme’ is een vlag die vele ladingen dekt. In uw eigen woorden: wat betekent het om een liberaal te zijn in het 21^ste-eeuwse België?

‘Liberalisme betekent niet dat je, hell or high water, doet wat je wil. Liberalisme gaat over het in eigen handen nemen van je toekomst, het vormgeven van je eigen leven. In België is in dat opzicht op twee vlakken werk aan de winkel: economisch en maatschappelijk. Economisch ga ik niets baanbrekends verkondigen: het overheidsbeslag is waanzinnig groot, de welvaart van de volgende generaties wordt gehypothekeerd. [su_quote]Het kerntakendebat is onbestaande. Denk aan het Vlaams culinair centrum, miljoenen euro’s die nuttiger besteed zouden kunnen worden.[/su_quote] En op maatschappelijk vlak is er nog steeds de strijd tegen discriminatie en ongelijkheid die de aandacht van de liberalen opeist – of toch zou moeten opeisen.’

De coronacrisis zorgde voor een heruitgave van een aloud spanningsveld, dat tussen ‘vrijheid’ en ‘veiligheid’. Voor een liberaal die belang hecht aan constitutionele rechten en vrijheden was die periode wellicht een nachtmerrie?

‘We moeten vooreerst erkennen dat de coronapandemie niet eenvoudig was voor beleidsmakers. Je moet zowel het ene als het andere zeggen. Maar dat is natuurlijk geen vrijgeleide om te doen wat je wil. De balans tussen vrijheid en veiligheid was volledig zoek. De nastreving van een nulrisico-samenleving was een vergissing. Betekent dat dan dat er geen maatregelen genomen moesten worden? Zeker niet. Maar bepaalde tussenkomsten waren disproportioneel, in het bijzonder de introducties van de avondklok en de coronapas. Dat waren maatregelen die niet enkel in strijd waren met het liberalisme en de liberale democratie, maar eveneens de polarisatie binnen de samenleving op de spits dreven. Dat die maatregelen werden genomen onder impuls van de liberale regeringsleden, dat doet pijn.’

Wat u betreft mochten niet-gevaccineerden nog gerust deelnemen aan het openbare leven?

‘Die uitspraak van Conner Rousseau om niet-gevaccineerden nergens meer binnen te laten, was onnodig polariserend. Je kan niet én een verbindend figuur zijn én een kleine, maar niet onbestaande minderheid van je landgenoten demoniseren. Dat is niet hoe het werkt.’

Een vaak gehanteerd concept om de westerse samenleving in grote lijnen te omschrijven, is dat van de ‘liberale democratie’. Wat die democratie betreft, doen zich twee noemenswaardige evoluties voor: de invraagstelling – en wat de lokale verkiezingen betreft: afschaffing – van de opkomstplicht en wat de Europese verkiezingen betreft: verlaging van de stemgerechtigde leeftijd. Uw mening?

‘Ik ben liberaal: vrijheid is mijn uitgangspunt. Maar zoals ik zei is vrijheid niet alles en niet het enige. Een mens, een burger heeft ook verantwoordelijkheden en plichten. Het is niet omdat u niet geïnteresseerd bent in de politiek, dat de politiek niet geïnteresseerd is in u. De afschaffing van de opkomstplicht lijkt me daarom geen goed idee – gaan stemmen is een burgerplicht. De schrapping zou bovendien een disparate impact hebben op de verschillende gemeenschappen van dit land. Onze parlementen en raden moeten gedragen worden door zo veel mogelijk mensen – en de afschaffing van de opkomstplicht zal dat ondermijnen.’

‘Wat de verlaging van de stemgerechtigde leeftijd betreft, vind je in mij een medestander. Jongeren kunnen met de brommer rijden, alcohol drinken en gaan werken. De verdere responsabilisering van 16-jarigen is een goed idee. Maar de huidige stand van zaken gaat niet ver genoeg. 16- en 17-jarigen kunnen enkel stemmen voor het Europees Parlement en dan nog enkel nadat ze zich eerst registreren. Als je effectief gelooft in stemrecht voor minderjarigen, dan voer je dat overal in, en dan vooral op het lokaal niveau. Dat niveau besluit over de directe leefwereld van jongeren, niet het vrijhandelsbeleid van de Europese Unie.’’

Moeten minderjarige landgenoten ook in de Kamer of gemeenteraad zetelen?

‘Een interessante discussie. Ikzelf ben eerder terughoudend: er is nog een verschil tussen beleidsmakers kiezen en zelf beleid maken. Het hoeft geen betoog dat er 16-jarigen zijn die geschikter zijn voor een verkozen mandaat dan 30-jarigen, maar dat blijft de uitzondering. Er zijn trouwens andere democratische katjes te geselen, denk aan de representativiteit inzake afkomst. Laten we daar eerst op focussen.’

De Open VLD boert in de peilingen verder achteruit. Nochtans is Vlaanderen, althans in theorie, vruchtbare grond voor een liberale partij. Veel zelfstandigen en een hoge werkzaamheidsgraad, ethisch eerder progressief en een internationale vrijhandelshub: in theorie het paradijs voor het liberalisme. Hoe verklaart u de moeilijke toestand waarin de partij zich bevindt?

‘De Open Vld is al langer aan de macht dan dat ik besta – meer dan twintig jaar. En wanneer je ziet dat de problemen van twintig jaar geleden – vergrijzing, arbeidsmarkt, begroting, migratie – dezelfde zijn als vandaag, dan krijg je een idee waarom de liberale partij aan geloofwaardigheid heeft verloren. Niet onverdiend, trouwens. Dat betekent niet dat het twintig jaar lang kommer en kwel was, maar de balans is niet positief. Voeg daar een portie coronarancune aan toe, en je begrijpt waarom de peilingen zo desastreus zijn.’

‘Dat Open Vld niet zwaar kon wegen op het beleid is natuurlijk niet verwonderlijk, zeker niet tijdens de huidige legislatuur. De partij haalde twaalf procent. Dat je vervolgens de Wetstraat 16 opeist, is wat mij betreft een schoolvoorbeeld van electorale arrogantie. Niet enkel kan je als liberale partij niet wegen op het beleid, je maakt een liberaal ook nog eens het gezicht van een niet-liberale regering. De blauwe kleur in de Vivaldi-regenboog is maar mat, terwijl er toch een blauwe eerste minister aan het stuur zit. Dat mensen, liberalen zich afvragen waarom ze nog op de Open VLD zouden stemmen, begrijp ik maar al te goed. Deze regering boekte geen enkel liberaal succes. Misschien wat gerommel in de marge inzake arbeidsmarktbeleid, maar al bij al een teleurstellend resultaat.’

Ethische kwesties zijn een thuismatch voor Open Vld. Zijn liberalen daarin ook niet een beetje het slachtoffer van het eigen succes?

‘Dat klopt, hè. Het homohuwelijk, abortus, euthanasie… dat zijn historische successen. Maar je kan niet blijven teren op historisch succes. Daarom dat ik ervan overtuigd ben dat de partij zich veel meer moet profileren op de economische thema’s. Niet dat dat gemakkelijk is: dat zijn vaak de wat “saaiere” thema’s, minder geschikt voor TikTok (glimlacht). Maar de verzekering van economische voorspoed, dát is de bestaansreden van de Open VLD.’

‘Pas op: we moeten nog steeds ethisch strijd leveren. Denk aan de discussie over het draagmoederschap. Als ikzelf (Druyts is homo, red.) later een gezin wil starten, heb ik twee keuzes: adoptie of draagmoederschap. Die eerste optie is een lange, moeilijke weg met wachtlijsten en testen. Die tweede optie is eenvoudiger, maar kan vandaag uitsluitend op altruïstische basis en bevindt zich in een juridisch grijze zone.’

‘Iemand vragen om zonder vergoeding een kind te dragen dat ze vervolgens moeten afstaan: da’s niet niks. Commercieel draagmoederschap moet, wat mij betreft, mogelijk zijn. Dat moet uiteraard goed omkaderd worden, niet in het minst door de wet. Koppels die op die manier ouders worden, maken een heel bewuste keuze voor ouderschap, voor hun kind. Dat doen ze niet lichtzinnig. De overheid moet hen daarin ondersteunen, niet tegenwerken.’

Het Vlaams Belang stemde in 2003 tegen het homohuwelijk. Vandaag is het voor holebi’s niet langer een taboe om voor het Vlaams Belang te stemmen. Eén – wellicht dé – reden is de overtuiging dat de influx van niet-Europese immigranten, vaak van het Islamitisch geloof, een risico vormen voor de gelijkheid en veiligheid van holebi’s. Wat zeg je daarop?

‘Doe het niet (glimlacht). Het Vlaams Belang is geen vriend van de holebi-gemeenschap. Ze zijn er als de kippen bij om incidenten waarbij een homo het slachtoffer is van moslimgeweld te misbruiken om de Islam en de moslimgemeenschap aan te vallen. Maar daarnaast zijn ze in het beste geval koele minnaars van homorechten en in het slechtste geval staan ze er ronduit vijandig tegenover.’

‘Migratie is een constante doorheen de geschiedenis. Dat fenomeen stoppen is niet alleen onmogelijk, maar ook onwenselijk. We gaan de extra handen, of ze nu uit Europa of niet uit Europa komen, hard nodig hebben om de oplopende vergrijzingsfactuur te betalen. Mensen die zich hier vestigen moeten uiteraard wel onze spelregels respecteren. Gelijkheid tussen hetero’s en homo’s is er daar één van. Maar de mens- en maatschappijvisie van het Vlaams Belang is over het algemeen nefast voor holebi’s. Een stem voor hen is een stem tegen onze verworven rechten.’

Deze regering boekte geen enkel liberaal succes

Jef Druyts: ‘De leden moeten het laatste woord hebben over wie voorzitter wordt bij Open Vld!’