Op 14 januari 2021 publiceerde de Europese Commissie een zogenaamd inception impact assessment and requested feedback betreft het ontwerp van een digitale Europese belasting. Volgens de Europese Commissie is de digitale heffing gericht op het verwerven van middelen om een kader te scheppen om de ontwikkelingen in de digitale economie te kunnen aanpakken. Kortom de EU wil inkomsten en de digitale economie lijkt daarbij een buitenkans omdat techgiganten zoals Facebook en Google nu nauwelijks belastingen betalen in de Europese Unie. Let wel dit zijn EU-belastingen en geen belastingen van EU-lidstaten.

OESO

Op zich is het initiatief niets nieuws. In hun eeuwige zoektocht naar nieuwe fiscale inkomsten hadden veel landen reeds een werkgroep opgestart bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Deze economische en financiële intergouvernementele organisatie (IGO) ontstond uit het beroemde Marshallplan na de Tweede Wereldoorlog en groepeerde de westerse kapitalistische landen tijdens de Koude Oorlog.

De studies van de OESO zijn sindsdien bijzonder gezaghebbend, al spreken kwade tongen wel eens van een OESO-truc. De OESO-truc bestaat erin dat regeringen cijfers aanleveren die de OESO doen besluiten iets te adviseren dat deze regeringen zelf nooit verkocht zouden krijgen aan hun burgers. Impopulaire maatregelen of impopulaire boodschappen worden via de omweg van de OESO dus ontdaan van politieke gevolgen en de pers trapt daar meestal ook in. De OESO legt ook steeds de lat zeer hoog zodat regeringen wat kunnen milderen. Zo laat iedereen zich de wol over de ogen trekken.

Nu wil dus het toeval dat de OESO reeds bezig is met digitale belastingen. Het initiatief kwam van Duitsland zo wil het gerucht. De naam is veelbetekenend: Inclusive Framework on Base Erosion and Profit Shifting (BEPS). Dit is een ‘top priority for the OECD/G20’ of de twintig grootste industrielanden. ‘This work has delivered several important outputs covering both direct and indirect tax issues’ meldt de website van het project. Dus directe en indirecte belastingen. De OESO organiseerde wel een ruime publieke consultatie zodat iedereen feedback kon geven, ook burgers, academici of middenveldorganisaties.

Europese Commissie

Bijeenkomst in college van de Europese Commissie.

Europese digitale heffing

De Europese Commissie nodigde de ‘stakeholders’ uit om commentaar te leveren op een Europese digitale heffing. Veel tijd kregen die stakeholders of belanghebbenden daarvoor niet want de deadline was 14 februari en vanaf 11 februari konden commentaren worden ingediend. De maximale lengte van een commentaar was bovendien 4000 tekens inclusief spaties en leestekens. Ook was het aantal onderwerpen waarop commentaar gegeven kon beperkt.

De Europese Commissie wil immers reeds in het tweede kwartaal van 2021 met een richtlijn komen. Een richtlijn is EU-wetgeving die in de wetgeving van de EU-lidstaten moet omgezet worden. De optie van een EU-verordening heeft tegenwoordig meer de voorkeur van de Commissie. Bij een verordening heeft de EU-regel directe werking en is omzetting in nationale wetgeving niet meer nodig. Zo’n verordening staat hiërarchisch ook boven nationale wetten. Eén voorbeeld is GDPR. Een verordening is verbindend is in al haar onderdelen en onmiddellijk van kracht in de ganse EU.

Jurisdictie

Eigenlijk heeft de Europese Commissie dus al besloten dat die Europese heffing er komt en hoe die er komt. De maand tijd die het publiek kreeg om gedurende drie dagen commentaar te geven was slechts cosmetisch. De vraag is echter waarom is de OESO dan nog bezig met het uitwerken van een kader voor digitale belastingen?

Eén reden is wellicht omdat de eerste pijler van het OESO-onderzoek gaat over jurisdictie of wettelijke bevoegdheid. De tweede pijler gaat dan weer over het belasten van digitale activiteiten. De hoofdproblematiek is immers dat digitale activiteiten geen aanwezigheid in een fysieke markt (lees land) vereisen. Dus heeft dat land ook geen enkel recht die onderneming te belasten. De eerste pijler van het OESO-werk is dus het afbakenen van nieuwe regels betreft de plaats van belastbaarheid. Zoiets kan enkel op quasi mondiale schaal en niet enkel op EU-schaal.

De Europese Commissie doorkruist dus willens en wetens het jarenlange werk bij de OESO (op kosten van de lidstaten die vaak ook EU-lidstaten zijn). De voorgestelde maatregelen van de OESO (die nog niet bekend zijn) dreigen ook anders te zijn dan die van de Europese Commissie waardoor de Europese Unie eigenlijk het hele overleg binnen de OESO ondermijnt. Het voorzienbare gevolg zijn spanningen en conflicten met andere OESO-landen zoals het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada, Zwitserland, Noorwegen, Zuid-Korea en Japan.

GAFA(M)

Wat is de beweegreden of beter gezegd het excuus van de Europese Commissie om EU-belastingen uit te werken? De populairste reden is tax evasion of in mooiere benaming: profit shifting. Het doelwit is vooral GAFA en dat is een acroniem voor Google, Amazon, Facebook en Apple. Sommige politici spreken van GAFAM en tellen Microsoft erbij. Maar ook Starbucks en zowat elke multinationale kledingketen alsook popgroepen zoals U2 ontwijken belastingen via het verschuiven van winsten tussen vennootschappen. Dit is niet fair, maar het is wel wettelijk. De Franse president Macron voert al jaren een ideologische campagne dat hij dit zal aanpakken en met hem verschillende politieke fracties in het Europees Parlement.

Gebakken lucht

De Europese Commissie beweert dan ook dat ‘Much of this value created by users is not captured by the current tax systems’. Dit is natuurlijk zoals de fameuze strijd tegen de fiscale fraude bij elke begrotingsopmaak. De omvang is een grote onbekende en dus gist men maar in functie van het gezochte bedrag om de boeken te laten kloppen. De Europese Commissie hanteert dezelfde gebakkenluchtformule. De Europese Commissie geeft geen analyse van het probleem, ze kan ook het probleem niet begroten, laat staan in een juridisch raamwerk gieten. Dat laatste is juist wat de OESO nu al lang probeert op vraag van haar leden. De kans dat de Europese Commissie de omvang van het probleem extreem overdrijft is reëel.

De Europese Commissie eigent zich een fiscale bevoegdheid toe zonder zich te bekommeren om de gevolgen en de eerlijkheid. Bovendien rest de vraag hoe deze digitale belastingen te rijmen vallen met het subsidiariteitsprincipe waarbij de EU streeft om alles op het daartoe laagst mogelijke nuttige bestuurlijke niveau te doen. De doelstellingen zijn vooral vaag, net als het voorgestelde beleid. De vraag of het een economische of sociale impact zal ressorteren lijkt zelfs niet relevant.

digital levy

EU maakt haast met digitale belastingen