Jaarlijks reikt de Vlaamse overheid een aantal prijzen uit aan personen of organisaties die zich jarenlang of met een speciaal initiatief hebben onderscheiden. De prijzen worden Ultima’s genoemd. Ultiem gedrag en gedoe waar de bourgeoisie zich mee kan verzoenen, zit uiteraard verscholen in de onderbuik van de titel. De prijzen, de Ultima’s, dateren van 2003. Voordien werden ze Staatsprijzen genoemd, maar door de indeling van ons dierbaar vaderland in gewesten, werd alles wat deed denken aan de staat als verwerpelijk, ja zelfs misdadig beschouwd.

Andere disciplines

De vroegere staatsprijzen waren wisselend voorbehouden aan schrijvers van toneel, proza, essay, kritiek, jeugdliteratuur, vertalingen en poëzie. Naar aanleiding van de naamwijziging werden er andere disciplines aan toegevoegd: Algemene Culturele Verdienste, film, beeldende kunst, strip, vormgeving, cultureel erfgoed en vrijwilliger in het sociaal-cultureel werk.

De prijzen worden in naam uitgereikt door de minister van Cultuur. In werkelijkheid duidt een jury de winnaars aan. Het valt te vergelijken met de toespraak van de koning. Hij houdt die wel maar schrijft hem niet. Hooguit mag hij voorafgaand een paar suggesties doen en eenmaal klaar een komma verplaatsen.

Vanwaar de naam?

Elke prijs wordt gehonoreerd met een bedrag van 12.500 euro. Behalve de beloning voor de persoon of instelling die volgens de jury én minister zich voorbeeldig gedragen heeft. De beloning hiervoor bedraagt 20.000 euro. Boven op dat bedrag krijgt elke laureaat een bronzen beeldje met als naam ‘La ultima isla’, van de hand van kunstenaar Philip Aguirre.

Een juiste keuze

Wie de prijs voor Algemene Culturele Verdienste 2021 wint, staat in de kop hierboven. En zoals uit de ondertitel op te maken valt, met rede. En ook dat de prijs terecht is toegekend aan Herreweghe.

Niet alleen om zijn werk bij menig symfonisch orkest, al dan niet met koor, dat hangt van de compositie af, maar ook voor de oprichting en het leiden van zijn artistiek kind par excellence, Collegium Vocale Gent. Voor de toekenning van de prijs aan Herreweghe pleit nog eens extra dat hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse Bach-kenner. Zijn uitvoeringen met orkest en koor zijn wereldwijd bekend. Bovenaan prijken zijn interpretaties van de Bach-passies, maar ook zijn kennis en aanpak van de sonates oogsten rechtstaande ovaties.

Gelijk niveau

Persoonlijk houd ik een gram meer van de aanpak van John Eliott Gardiner. Zeker als het om de uitvoeringen van de sonates gaat. Begrijp me wel: de voorkeur voor de Brit op de Vlaming komt niet omdat de lijst van gereputeerde orkesten waarvoor Gardiner de baton in de hand gestopt kreeg, indrukwekkender is dan die van Herreweghe.

Toegegeven, beide dirigenten staan op gelijk niveau inzake kennis van de barokmuziek. Misschien komt mijn voorkeur doordat Gardiner zijn orkesten iets majestueuzer laat spelen. Herreweghe tilt de verborgen gevoelens op een hoger niveau. Zijn aanpak is intiemer dan die van Gardiner.

De spijker op de kop

Philippe Herreweghe is echter niet alleen beroemd en gelauwerd voor zijn aanpak van de werken van Johann Sebastian Bach. Het juryrapport voor Herreweghe’s Ultima laat daar geen twijfel over bestaan. Een fragment: ‘Herreweghe koos altijd voor de op papier minder toegankelijke componisten; de genres waarin niemand brood zag; het complexe samenspel; de authentieke materialen van weleer. Toch is net hij erin geslaagd om een breder publiek aan te boren zonder compromissen te sluiten of een internationaal kennerspubliek van zich te vervreemden.’

Een ietwat gezwollen taal, maar de jury slaat de spijker op de kop. De jury wijst ook op de bescheidenheid van Herreweghe. Dat klopt, maar een deel van de geldprijs is toch niet om zijn bescheidenheid toegekend, hoop ik. Wat mij betreft is Philippe Herreweghe een heel integer en teder man. Zoals ware wereldberoemde artiesten, genre David Hockney en Bob Dylan: mensen die zich niet hoger achten dan wie het aantal noten of letters van het alfabet niet kent.

Herreweghe noemt zich een hovenier. Waarmee hij bedoelt dat hij een tuin onderhoudt en laat bloeien: de muziektuin van de klassieke muziek. Voor die zelfbenoeming neem ik mijn hoed af.

Digitale Awardshow

De Ultima’s 2020, dus ook de prijs voor Philippe Herreweghe, worden uitgereikt tijdens een digitale Awardshow op dinsdag 18 mei, en vanaf 19 uur gestreamd op VRT NU en uitgezonden door Radio 1. Inschrijven is niet nodig. Die avond krijgt Herreweghe de symbolische cheque van 20.000 euro uit handen van de minister-president. Naar mijn mening een te klein bedrag voor zijn verdiensten. Je kan er geen nieuwe muziektuin voor aanleggen. Of hem uitbreiden. En dat zou hij, Philippe Herreweghe kennende, graag doen. Liever dan het bedrag te besteden aan de oprit van zijn domein in Toscane. Maar goed, maestro Herreweghe, gefeliciteerd.

Andere winnaars

De namen van de andere winnaars van een Ultima waren de redactie bij het ter perse gaan nog niet bekend. Maar Doorbraak houdt u op de hoogte.

dirigent

Philippe Herreweghe bekroond