Viceadmiraal Kay-Achim Schönbach, hoofd van de Duitse marine (officieel ‘Inspekteur der Marine’), heeft zaterdag om zijn vervroegde opruststelling verzocht. Christine Lambrecht, de Duitse minister van Defensie, heeft het verzoek van de 56-jarige militair ingewilligd.

‘Bondgenoot’

In feite vliegt Schönbach de laan uit. Wat is er gebeurd? Tijdens een niet-publieke bespreking met de leden van een denktank in New Delhi had Schönbach zaken over Poetin gezegd die lijnrecht ingaan tegen het officiële discours van de Bondsregering en de NAVO.

Zijn stellingen kwamen hierop neer: Poetin zou enkel respect verlangen en dat ook verdienen; dat hij een invasie in Oekraïne overweegt, zou ‘nonsens’ zijn; de Krim zou definitief verloren zijn; Rusland zou een bondgenoot van het Westen zijn in de confrontatie met China. Dit laatste had Schönbach verkondigd als ‘overtuigd rooms-katholiek’ die gelooft in een goede verstandhouding met een ‘christelijk land’ als Rusland.

Diplomatisch

Er zijn in de Duitse politiek wel nog meer mensen die begrip opbrengen voor de positie van Poetin – in de SPD bijvoorbeeld zitten er aardig wat ‘Russlandversteher’. Alleen, ze denken niet luidop of drukken zich niet zo onverbloemd uit als de viceadmiraal.

Een voorbeeld van meer diplomatisch taalgebruik vinden we terug in het interview dat de Frankfurter Allgemeine Zeitung heeft gevoerd met Markus Söder, voorzitter van de Beierse christendemocraten (CSU) en minister-president van Beieren. De titel ‘Russland ist kein Feind Europas’ [Rusland is geen vijand van Europa] mag dan aan duidelijkheid niet te wensen overlaten, maar voor de rest blijft Söder nog relatief behoedzaam met uitspraken als: ‘Maar voortdurend nieuwe bedreigingen en altijd maar hardere sancties tegen Rusland kunnen alleen niet de oplossing vormen.’

Schokgolf

De viceadmiraal verkeerde in de waan dat zijn woorden niet de gesloten ruimte van de vergaderkamer zouden verlaten. In het tijdperk van smartphone en twitter getuigt dat natuurlijk van naïviteit. Of speculeerde Schönbach er misschien op dat zijn uitspraken een schokgolf zouden creëren en tot een omdenken zouden kunnen leiden? De schokgolf is er gekomen, maar de politiek is onmiddellijk tot tegenactie overgegaan, zowel in Duitsland als in Oekraïne.

Het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken riep de Duitse ambassadeur in Kiev ter verantwoording en stelde dat de uitspraken van de ‘Oppercommandant van de Oorlogsmarine van Duitsland’ onaanvaardbaar zijn (in de Duitse media wordt het woord ‘Kriegsmarine’ geciteerd). Als de Oekraïense zijde inderdaad het woord ‘Kriegsmarine’ (in de Duitse vertaling) heeft gebruikt, kan dit niet anders dan als een schofferen van de Duitsers worden opgevat. De Duitsers het oorlogs- en naziverleden aanwrijven is een beproefde tactiek van buitenlandse politici en media die een appeltje met hen te schillen hebben, denk bijvoorbeeld aan hoe Griekse en Turkse media in de afgelopen jaren de toenmalige bondskanselier Angela Merkel in een nazi-uniform hebben afgebeeld.

‘Kruistocht’

De uitspraken van de Duitse viceadmiraal zitten de officiële vertegenwoordigers van Oekraïne erg hoog. Andrij Melnyk, de ambassadeur van Oekraïne in Berlijn, schuwde niet eens vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog en de misdaden van de Duitse bezetter toen in zijn land. Hij klaagde de ‘Duitse arrogantie en grootheidswaanzin [aan] waarmee een van de hoogst geplaatste koppen van de Bundeswehr droomt van een heilige alliantie met oorlogsmisdadiger Poetin en van een Duits-Russische moderne kruistocht tegen China.’

In feite vormen al die woedende reacties een opstapje naar datgene wat de Oekraïense beleidmakers op de lever ligt, namelijk dat de Duitse regering weigert wapens te leveren aan Oekraïne als ‘oorlogsgebied’ (een restrictief beleid dat ze juist motiveert vanuit de eigen geschiedenis).

Wapenexport

Dmytro Kuleba, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, wond er geen doekjes om: Duitsland heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘fouten begaan tegenover Oekraïne’ en dus zou een deel van zijn verantwoordelijkheid erin bestaan ‘vandaag de juiste beslissingen te nemen’. De ‘juiste beslissingen’, dat betekent: wapenleveringen toestaan opdat Oekraïne zich zou kunnen verdedigen tegen Rusland. De geschiedenis fungeert hier dus als een tweesnijdend zwaard: voor de Duitse regering een reden om voorzichtig om te gaan met wapenexport, voor de Oekraïense juist een aanmaning aan de Duitse om er toch toe over te gaan. De uitspraken van – inmiddels gewezen – viceadmiraal Schönbach vormen intussen ook voor Duitse politici en media de aanleiding om het debat over het wapenexportbeleid te openen.

Dmytro Kuleba

Uitspraken van Duitse viceadmiraal zitten Oekraïne hoog