Net voor het afscheid van staatsecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) maakt zijn voorganger Theo Francken (N-VA) de balans op van diens beleid. Naast een aantal positieve punten ziet Francken vooral een explosie van de uitgaven voor opvang en een blokkering inzake terugkeer van afgewezen asielzoekers.

Meer opvangplaatsen zorgen voor aanzuigeffect

Francken begint zijn uitleg met de vaststelling dat het aantal opvangplaatsen onder Mahdi is toegenomen, ondanks de lauwe respons op zijn oproep aan lokale besturen om meer plaatsen te voorzien. Volgens de oud-staatssecretaris creëert zijn opvolger zijn eigen asielcrisis, juist door in te zetten op meer opvangplaatsen. De nadruk die Mahdi legt op voldoende opvang veroorzaakt een aanzuigeffect. Francken bouwde onder zijn bewind het aantal opvangplaatsen af van 33.659 in 2016 tot 23.283 in 2018. Onder Mahdi steeg het aantal, zodat er op dit moment terug 30.490 beschikbaar zijn.

Francken stelt vast dat het aanzuigeffect van de gevoerde politiek als een boemerang in het gezicht van de toekomstige CD&V-voorzitter terugkomt. Ondanks een almaar groeiend aantal plaatsen, lijkt de opvang niet te volstaan. Dat blijkt uit het stijgend aantal procedures tegen de weigering van een opvangplaats. De Brusselse arbeidsrechtbank, die de beroepen tegen het weigeren van een plaats moet behandelen, spreekt volgens de kranten van Mediahuis van een doelbewuste, gecoördineerde en aanhoudende schending van het recht op opvang van asielzoekers. Volgens het rechtsorgaan lijkt deze praktijk gewenst, overwogen en georganiseerd door de staatssecretaris. De Franstalige arbeidsrechtbank heeft bij het Brusselse parket melding gemaakt van mogelijk strafbare feiten en verwijt Fedasil een doelbewuste, gecoördineerde en aanhoudende praktijk waarin de instelling het opvangrecht van asielzoekers schendt.

Groeiend aantal dwangsommen

‘Sinds begin dit jaar werden al meer dan 1400 processen aangespannen tegen Fedasil wegens het niet verlenen van opvang’, weet Francken. ‘In zo’n duizend van die zaken worden dwangsommen uitgesproken. Staatssecretaris Mahdi lijkt zich daar niet aan te storen. Hij komt in elk geval niet met een antwoord op de vragen die wij hem daarover stellen. Hij kan zelfs niet zeggen op basis van welke criteria Fedasil opvang weigert. Ik merk dat de onrust in het entourage van de staatssecretaris toeneemt sinds de Brusselse arbeidsrekening een versnelling hoger schakelt.’

‘Zij vragen een gerechtelijk onderzoek en beschuldigen de diensten van de staatssecretaris van strafbare feiten. Het is nog maar de vraag of er effectief een gerechtelijk onderzoek gestart wordt. Maar als dat gebeurt, zal Mahdi toch op de proppen moeten komen met een betere uitleg dan in het parlement. Wanneer Mahdi volgende week voorzitter wordt, doet hij zijn opvolger met deze affaire geen plezier.’

Op de vraag aan wie de dwangsommen ten goede komen antwoordt Francken duidelijk. ‘Die bedragen gaan naar de klagende partijen. Dat kan een individuele asielzoeker zijn, maar evenzeer een NGO zoals Vluchtelingenwerk Vlaanderen.’ Zo is er het voorbeeld van de burgemeester van Spa die klaagde over de overbezetting van het asielcentrum op haar grondgebied. De staatssecretaris heeft de uitgesproken dwangsom in deze zaak al laten oplopen tot meer dan € 900.000.

Stijgend budget voor opvang, dalend budget voor terugkeer

Francken presenteert heldere cijfers over de budgetten voor opvang. Het geld voor opvang steeg onder Mahdi van € 426 miljoen tot € 680 miljoen. De N-VA-er legt daar de budgetten naast die hij destijds liet dalen van € 579 miljoen in 2016 tot € 253 miljoen in 2018. Hij merkt fijntjes op dat er tijdens het bewind van Mahdi geen sprake was van een internationale asielcrisis. De Oekraïense vluchtelingenstroom die wordt opgevangen valt niet onder deze budgetten en opvangplaatsen.

Daar komt nog de vaststelling bij dat het budget voor terugkeerbeleid van ongewenst geachte personen met 25% kromp. Al is Francken wel zo eerlijk om toe te geven dat zoiets ook te maken heeft met het feit dat het Europese agentschap voor grensbewaking Frontex een groter deel van de repatriëringskosten nu terugbetaalt.

Incidenten in opvangcentra

Onder het beleid van de staatsecretaris is het aantal gewelddadige incidenten in de opvangcentra gestegen. Het is zelfs verdubbeld. Francken hoedt zich ervoor om asielzoekers te stigmatiseren als misdadigers, maar hij wijst er op dat een kleine maar hardnekkige groep de boel verpest. Hij stelt ook vast dat daar niet of onvoldoende tegen wordt opgetreden.

‘Onze fractie vraagt al meer dan een jaar om een audit uit te voeren die de oorzaken van de geweldsescalatie in opvangcentra in kaart brengt’, stelt hij. ‘Het gaat vaak om ernstige zaken, zoals seksueel geweld, fysieke of verbale agressie en bedreiging. Maar ook zelfmoordpogingen of gevallen van automutilatie staan op de lijst. Ik merk hoe op dat onderwerp een taboe rust. Wij vinden dat verontrustend, want een verdubbeling van de cijfers is niet niks.’

Ook positieve punten: achterstand bij Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) weggewerkt

Francken is niet te beroerd om ook de positieve resultaten van het beleid van staatssecretaris Mahdi te benoemen. ‘We stellen vast dat de achterstand bij de RVV grotendeels is weggewerkt. Dat is te danken aan de aanwerving van extra magistraten zodat er nu 62 beschikbaar zijn. Die investering heeft duidelijk vruchten afgeworpen.’

‘Al heb ik een belangrijk punt van kritiek. De regering heeft die magistraten voor onbepaalde duur aangesteld, wat in de praktijk neerkomt op een aanstelling voor het leven. Wij hebben vanuit de N-VA-fractie steeds gepleit om het kader slechts tijdelijk uit te breiden. Wat gaan we doen met die magistraten eens de achterstand is weggewerkt? Hopelijk zorgen ze er minstens voor dat er geen nieuwe achterstand wordt opgebouwd.’

Grotere transparantie bij dienst Vreemdelingenzaken (DVZ)

Volgens de Lubbeekse burgemeester heeft Mahdi gezorgd voor een grotere transparantie bij DVZ. ‘Mijnheer Mahdi heeft aan het begin van zijn mandaat beloofd dat de statistieken op de website van de DVZ elke maand up to date zouden zijn. Hij wou de beschikbare cijfers ook uitbreiden. Hij heeft woord gehouden. Dat is een grote stap vooruit voor journalisten en parlementaire medewerkers. Het feit dat die cijfers snel en correct beschikbaar zijn, stelt ons in staat de toestand nauwgezet op te volgen.’

Vooruitgang in Europese dossiers

Francken stelt vooruitgang vast in een aantal Europese dossiers. Al vind hij ook die te klein. Zo slaagde Mahdi er niet in om de landen van eerste registratie permanent verantwoordelijk te maken voor de terugname van asielzoekers die daar al werden geregistreerd. In het Dublinverdrag vervalt die verantwoordelijkheid na zes maanden. Dat werkt misbruik door doorreizende vluchtelingen in de hand.

Ook op het gebied van sancties tegen derde landen die onwillig zijn om hun onderdanen terug te nemen gebeurt er volgens Francken te weinig.

N-VA oplossingen

Tot slot geeft Francken een lijstje mee met oplossingen die de N-VA graag zou toegepast zien. Hij pleit voor het heropstarten van de ontradingscampagnes zoals die gevoerd werden onder zijn bewind. Die heeft Maggie De Block (Open VLD) na het opstappen van de N-VA uit de regering Michel ogenblikkelijk stop gezet.

Francken blijft hameren op de invoering van een Australisch model, met opvang buiten de landsgrenzen en daaraan gekoppeld een beter internationale financiering van degelijke opvang in eigen regio. Gezinshereniging dient verstrengd en volgmigratie moet stopgezet. Qua opvang mag er enkel nog ruimte zijn voor collectieve opvang. Selfies van net aangekomen asielzoekers in hun eigen huis of appartement zorgen voor een sterk aanzuigeffect.

De opvangwet voor Dublin-gevallen, meervoudige asielaanvragers en Unieburgers moet dringend worden aangepast. Het kan niet dat die mensen opvangplaatsen claimen terwijl ze die elders al hebben bekomen. Verder moet de focus meer liggen op subsidiaire bescherming. De vluchtelingenstatus kan maar beter beperkt blijven in de tijd.

Het opdrijven van de strijd tegen asielfraude is nog een stokpaardje van de gewezen staatssecretaris voor Asiel en Migratie. Evenals het bemoeilijken van doorreizen na aankomst in een veilig land. Uiteindelijk vestigt Francken de aandacht op het feit dat de gedwongen terugkeer van families terug moet opstarten. De zaak hieromtrent hangende bij de Raad van State is in juni 2021 ten gronde behandeld. De Belgische staat heeft gelijk gekregen. De repatriëringen zijn dus wettig en perfect mogelijk.

Al acht de Francken het weinig waarschijnlijk dat de Vivaldi-regering van deze punten werk wil maken.

Dublinverdrag

Theo Francken bij afscheid Sammy Mahdi op asiel en migratie: ‘Ik zie een explosie van uitgaven’