Maandagavond ontving de Duitse kanselier Angela Merkel de Franse president Emmanuel Macron op Slot Meseberg in Brandenburg om tezamen het Franco-Duits Europees economisch herstelplan bekend te maken. Merkel volgt Macron immers in het opendraaien van de subsidiekraan om de Europese economie zogenaamd te herstellen. De kans was echter groot dat het eerder een reddingsboei zou worden voor Franse bedrijven waar de Franse staat aandeelhouder is, zoals PSA Peugeot-Citroën, Renault, Engie, Air France-KLM, Orange… Merkels koele en summiere persconferentie moest verhullen dat Macron zijn wensen voor werkelijkheid nam en Duitsland echter niets toezegde. Macron ving dus bot.

Koude douche

Merkel en Macron troffen elkaar dus maandagavond in het Oost-Duitse Meseberg voor een ‘overleg’. Vooral Macron wou met grote gebaren uitpakken. Op de afsluitende persconferentie hield Merkel zich echter enorm op de vlakte. Merkel zei vooral dat de digitale soevereiniteit versterkt moest worden (een steek naar China). Merkel kondigde aan dat ze de Conference on the Future of Europe zal lanceren, maar voegde en passant ook toe dat het eventueel onder het Frans voorzitterschap in 2022 kan doorgaan. Eigenlijk mag Macron dus zelf betalen voor zijn volgende show. Ze sloot diplomatisch af met een beleefde verwijzing naar het vriendschapsverdrag van Aken getekend op Slot Meseberg.

Na deze koude douche leek Macron wel uit een ander overleg te stappen en begon pompeus dat de wereld vandaag in een ondenkbare situatie zit. ‘Tijdens de crisis hebben we onze sterkte getoond’, aldus Macron ‘We bespraken verschillende zaken en zullen blijven bespreken’, was de eufemistische manier waarop Macron toegaf dat deze bijeenkomst in Meseberg een lege doos bleef voor de Franse verzuchtingen of ambities. ‘De zaken zullen niet gemakkelijker worden’, aldus nog Macron, die aankondigde dat na de brexit de Britten onze markt zullen moeten betreden volgens onze regels. De Duitsers verkochten de Fransen en tik en die deelden er op hun beurt één uit aan de Britten.

Soevereiniteit

Macron kondigde niettemin aan dat Europees geld moet afhankelijk zijn van koolstofneutraliteit in 2050. Dezelfde ochtend in Parijs presenteerde hij al vol bombarie nieuwe Franse klimaatplannen. Macron verwees naar de Franse burgerbevraging in verband met het klimaat van de afgelopen negen maanden (een stunt om de gele hesjes te pacificeren, terwijl die helemaal geen klimaatmaatregelen wilden maar betaalbare benzine en diesel). Net als Merkel begon Macron zeer sterk te hameren op de soevereiniteit qua voedsel, qua gezondheidszorgen, qua industrie… Eigenlijk het Europees programma van het Duitse kabinet.

Macron zei dat ze discussie hadden over het produceren van medicijnen in ‘onze landen’. Om vervolgens meteen te beweren dat ‘onze strategische bedrijven’ in Europa versterkt dienden te worden. Het woord soevereiniteit dook bijna in elke zin één of meer keer op. Uiteraard wil Macron ‘het Europees model’ beschermen en promoten en volgens hem moet er ook Europese soevereiniteit komen. Waarom? Omdat er niet één plaats in de wereld zou zijn die zoveel solidariteit heeft gezien. Zijn oproep voor een sterker en meer verenigd Europa moest verhullen dat hij over de hele lijn bot ving bij Merkel. Het werd ronduit gênant om zien hoe de Franse president van niets iets probeerde te maken.

Vast Frans-Duits ritueel

Op 19 juni 2018 brachten Merkel en Macron al een keer uit Meseberg ‘La déclaration franco-allemande de Meseberg‘. Frankrijk en Duitsland verklaarden dat ze dezelfde Europese ambitie bezaten. Eigenlijk voegden Macron en Merkel enkele ideologische modewoorden toe aan het vaste discours: duurzame ontwikkeling, strijd tegen klimaatverandering en migratie als een oplosbare uitdaging zien. Macron en Merkel gaven in 2018 reeds aan dat ze ‘Europa’ willen hervormen. Uiteraard bedoelden ze de EU, maar ze beloofden naar de stem van de Europese burgers te zullen luisteren. Van die ‘consultations citoyennes’ kwam echter niets in huis (tenzij in Frankrijk na de betogingen van de gele hesjes). Ook het beloofde ‘democratisch debat’ in aanloop naar de Europese verkiezingen van 2019 kwam er niet. Ondertussen missioneert enkel nog Macron voor hervormingen en kiest Merkel voor de status quo tot na de coronacrisis.

Niettemin orakelde Macron in 2018 dat: ‘Afin d’ancrer notre coopération européenne dans une coopération bilatérale forte, la France et l’Allemagne finaliseront d’ici à la fin de 2018 un nouveau “Traité de l’Élysée”.’ De ambitie zou zijn om zowel economisch, sociaal en fiscaal te convergeren. Uiteraard niet zonder nieuwe hulpmiddelen voor de coopération transfrontalière en al evenmin zonder het leren van mekaars taal te bevorderen. De fiscale, sociale en economische harmonie is een ijdele wensdroom. De ambitie om voor de Europese verkiezingen van 2024 transnationale verkiezingslijsten in te voeren bleek enkel voer voor satire. Het fameuze ‘traité de coopération et d’intégration franco-allemand’ — ook wel het Verdrag van Aken genoemd — kwam er wel en Merkel verwees er fijntjes naar. Eigenlijk was het een trieste poging om het oude Élyséeverdrag uit 1963 tussen Charles De Gaulle en Konrad Adenauer te emuleren. Na-aperij van het belangrijkste vriendschapsverdrag uit de Europese geschiedenis.

Topje voor binnenlands gebruik?

Het symbolische onderonsje van Meseberg werd een flop omdat Merkel haar kar keerde en Macron liet spartelen en verzuipen in zijn retoriek. Op 18 mei 2020 hadden beiden reeds een herstelfonds aan de EU opgedrongen. Allemaal Europees geld om uit te delen. Econoom Geert Noels verwoordde het als volgt op Twitter: ‘Mag ik vragen stellen over de miljoenen die stromen uit overheidskranen? Ondernemerschap stimuleren kan best door kerntaken te vervullen, kader te creëren en efficiënt te werken. Ondernemers die steeds overheidsgeld nodig hebben zijn geen ondernemers.’ Merkel lijkt die boodschap net op tijd begrepen te hebben. Tot Macrons nauwelijks verborgen ontgoocheling.

Wat Macron eigenlijk probeerde, was Merkel inschakelen voor zijn herverkiezing in 2022. Macrons populariteit is momenteel abominabel, terwijl Merkel zich door de coronacrisis wist te herpositioneren van uitbollende gepensioneerde naar een crisismanager. Die sterkere positie brengt echter met zich mee dat Merkel plots fors rekening moet houden met haar coalitiepartner SPD. Dus moet ze op EU-niveau de SPD haar stokpaardjes laten berijden, wil ze op het thuisfront geen stokken in de wielen gestoken krijgen. Haar SPD-ministers moeten dus tijdens het Duitse EU-voorzitterschap Pyrrusoverwinningen behalen wat betreft milieu, klimaat of Europese steun aan Duitse bedrijven. Dat de andere EU-lidstaten die factuur zullen mee mogen betalen, is uiteraard van ondergeschikt belang. De Frans-Duitse Europese motor sputterde maandagavond pijnlijk. Merkel had achter gesloten deuren duidelijk gemaakt dat Duitsland niet mee stapt in megalomane avonturen.

Duits-Frans overleg

Meseberg: Macron, Merkel en megalomanie