Fusies. Van de partijen. Dat is wat de Belgische politiek nodig heeft om de democratie overeind te houden en opnieuw geloofwaardig te worden bij de bevolking.

Geen dag gaat er voorbij of het bedrijfsleven pakt uit met huwelijken. De overgrote meerderheid is geslaagd, weinig scheidingen. Het zorgt voor groei in omzet en winst. Dat er door de fusies ontslagen vallen, valt niet te vermijden. Het is niet de schuld van de fusies maar van een veranderde bedrijfscultuur.

Moderne slaven

Computers hebben een aanzienlijk deel van het werk van de bedienden overgenomen. De banken zijn er een mooi voorbeeld van. Nauwelijks is er nog personeel te vinden in de kantoren en de klanten moeten zichzelf behelpen. En arbeiders vind je enkel nog in de dienstensectoren. Zowel de lagere bedienden als de arbeiders zijn moderne slaven die uitgebuit en net voldoende betaald worden om niet te verhongeren.

De schoonheid van de mechaniek

De arbeidsverschuivingen vallen te vergelijken met de evolutie van het bedrijfsleven in anderhalve eeuw. Tot de jaren vijftig kon je zien hoe machines in elkaar zaten. Ze waren nauwelijks verpakt. Je zag raderwerk, stangen et cetera en hoe ze hand in hand gingen ten bate van het resultaat. Willem Frederik Hermans heeft daar in 1974 al op gewezen met zijn prachtboek(je) Machines in Bikini. Tik- en drukmachines, net als locomotieven, hadden nauwelijks een carrosserie. Je kon diep in de decolleté kijken en makkelijk onder de rokken.

De bewondering voor de schoonheid van de mechaniek van de machines had zich echter al eerder gemanifesteerd. Twee voorbeelden uit de filmwereld: Modern Times (1936) van Charlie Chaplin en The General (1927) van Buster Keaton. De werking van de machines in die films waren balletten.

Eenmaal de computer de macht overnam van de machine kon men niet meer zien hoe een en ander in elkaar stak en werkte. Voor de meerderheid van de gebruiker van de computer – of het nu een laptop, een gsm of een variante ervan is – is dat toestel een buitenaards wezen, een ufo.

De noodzaak aan fusies

Genoeg. Terug naar de politieke partijen en de noodzaak aan fusies. Tot de Tweede Wereldoorlog waren partijen machines. Na de Grote Moord werden ze computers. Geen burger die sinds de jaren zestig meer weet wat de ideologie van een partij is en hoe een politieke kaste in werkelijkheid functioneert. Het is zo uit de hand gelopen dat zelfs partijbesturen geen greep meer hebben op de werking van hun eigen politieke instellingen en zijn afleidingen. Een ongrijpbare kracht heeft de macht overgenomen.

Een nieuwe vergelijking, opnieuw uit de filmwereld, dringt zich op, 2001: A Space Odyssey (1968) van Stanley Kubrick. Halverwege de bestemming heeft de computer de macht overgenomen over het ruimteschip, gedood wie zich daartegen verzette, tot het laatste bemanningslid om zijn vel te redden (maar niet zijn terugkeer naar de aarde), de computer moest binnendringen en de componenten van de hardware uitschakelde. Hij vervolgt zijn weg, tot hij niet meer weet waar hij is, vanwaar hij komt en waarheen hij gaat.

Naaste families

Het gevolg dat partijen even ongrijpbaar zijn als God is de opsplitsing in kleinere partijen. In wezen zijn ze naaste familie van elkaar. Een ingreep waarmee politici opnieuw een boodschap en resultaat trachtten te realiseren. De N-VA is de (nieuwe) CVP (CD&V), de SP (sp.a) is uitgesplitst over het VB én de PvdA, de Groene partij is een mix van rechts, links en midden met maar één doel: de stand van het milieu en het klimaat aanklagen.

Ooit was er een liberale partij. Die is er niet meer. Wel een bourgeoisgemeenschap zonder ideologie en een geweten die zich Open VLD noemt. Die club is egocentrisch en egoïstisch met als vaandel het kapitalisme. Een treffend voorbeeld is Yannick De Clercq, de vader van de Gentse burgemeester Mathias De Clercq. Hij ging, 65 jaar oud, met pensioen als regeringscommissaris bij de Universiteit Gent. Maar een nieuwe functie werd door de partij voor hem bedacht: ‘Directeur Netwerken en Fundraising’. Met een lekkere maandelijkse vergoeding, bovenop zijn al vette pensioen.

Malcontente partijen

Tot slot heb je partijen opgericht door individuen. De meesten onder hen werden door een partijbestuur de wacht aangezegd. Met vrienden en malcontenten richtten ze een nieuwe partij op. Goed voor één tot anderhalf legislatuur. Een enkeling ervan werd door een andere partij met veel poeha en beloftes op vrijheid van spreken als verloren zoon binnengehaald, om kapot gepest te worden, zodat hij verdrinkt in drank en louche affaires en de dumping dus aan zichzelf te danken heeft.

Van onmin naar haat

Bovenop de verloedering van de partijen heb je de drie gemeenschappen met hun verschillende politieke culturen. De koppigheid waarmee twee ervan hun eigenheid aan elkaar opdringen maakt dat een verstandhouding de laatste vijftig jaar van onmin naar haat evolueerde. Dat heeft ook voor partijen gezorgd. Het FDF, opgericht in 1964, en het Rassemblement Wallon, gesticht in 1968, zijn daar treffende voorbeelden van, net als de Volksunie in zijn oerversie.

Patstelling

Een wat lang verhaal maar waarom fusies noodzakelijk zijn valt er makkelijker door te begrijpen. De versnippering van partijen en het verlies van hun identiteit heeft er namelijk voor gezorgd dat er een patstelling is. Als verwante partijen met getrokken messen tegenover elkaar staan, hoe kan je dan verwachten dat er een verstandhouding is tussen de denksystemen van de moderne democratie?

Een oplossing kan er enkel zijn door een grondige grondwetsherziening. Niet door de opsplitsing van het land in gewesten, maar door het toestaan van partijen met het conservatisme, het liberalisme en het socialisme als fundament. Alle drie kunnen ze clubs hebben waarin variante denkwijzen huizen, zonder dat ze echter recht op een bestaan als politieke partij hebben, en dus niet zelfstandig naar de burger kunnen gaan.

Bij wijze van spreken

Door voor deze weg te kiezen zal elke regeringsvorming eenvoudiger zijn. Een kleinigheid – bij wijze van spreken – als grondwettelijk verankerd is dat een regering gevormd wordt door de twee partijen die de meerderheid uitmaken. Er valt niet te kiezen: de meerderheid is verplicht te regeren. Zowel op gewestelijk niveau als landelijk gebied. De derde partij vormt de oppositie. Die is nodig als controleur van het beleid. Ze kan wantoestanden aanklagen en voor de rechter dagen, maar geen regering laten vallen.

Uitzondering kan gemaakt worden voor het Brusselse gewest. Eenmalig. Bij de grondwetshervorming. Het ontmantelen van de Brusselse baronieën zal de eerste taak zijn om vervolgens van het Brussels een Washington DC maken. De inwoners ervan moeten tot slot bij wet de mogelijkheid krijgen om te gaan kiezen in het Vlaamse, het Waalse of het Duitse Gewest.

Opsplitsing na opsplitsing

Het is toch te gek voor woorden dat we streven naar de Verenigde Staten van Europa, wat de EU ten gronde is, om tegelijk alle bestaande staten op te heffen ten voordele van gewestgebieden. Als dat gebeurt zal dat ten nadele zijn. Want gewesten zullen gaandeweg onderling ruzies met elkaar hebben en streven naar stadstaten en dialectische gebieden, die op hun beurt zullen willen opsplitsen. Een Zuidelijk West-Vlaanderen en een Noordelijk, om het meest voor de hand liggende voorbeeld te noemen. Omdat wie in Brugge Kortrijks spreekt als vreemdeling wordt bekeken, en omgekeerd. En het Turnhouts is niet het Mechels.

Een vorm van staatsgreep

Een grondwetswijziging is dus mijn inziens de enige oplossing. Maar hoe die gerealiseerd met al die partijen die om een habbekrats elkaar in de haren vliegen? Door de politieke overheid onbekwaam tot regeren te verklaren, de macht in handen te geven van de Ministers van Staat, en die in samenspraak met de hoogste gerechtelijke macht tot een grondwetswijziging te laten beslissen. Het is een vorm van staatsgreep, maar een andere mogelijkheid is er niet om uit de patstelling te geraken. Eenmaal die beslissing genomen moet het land worden bestuurd door een Raad van Wijzen. Die hervormen het politieke landschap tot een driepartijenstelsel, zowel op landelijk gebied als op gewestelijk.

Ik wil nog verder gaan. Op langere termijn zouden, ten bate van een efficiënt Europa op politiek en economisch gebied, de landen gewesten moeten worden. En de gewesten taalgebieden.

Dit pleidooi voor een staatshervorming is misschien/vermoedelijk/waarschijnlijk niet perfect. Voor verbetering vatbaar. Maar het is de enige mogelijkheid tot de vorming van een geloofwaardige regering en om de burger opnieuw enthousiast te maken voor het land, zijn volk en zijn leiders. Momenteel is dat enkel het geval op sportgebied, in het bijzonder voetbal. Hoe dat komt? Omdat er maar drie partijen zijn: de twee voetballende en de arbiter(s) bijgestaan door de VAR.

Duitse Gemeenschap

Pleidooi voor een fusie