Gisteren een eeuw geleden werd Maurits Coppieters geboren. Zijn leven lang streed hij voor een synthese van de Vlaamse met de sociale beweging. De laatste politieke partij die dat ‘sociaal-flamingantisme’ vertolkte, was Spirit/SLP. Een paar weken terug stelde Jan Peumans (N-VA) zich de vraag of links en Vlaams een onbestaande relatie is.

‘We zijn een niche,’ zegt Gert Verwilt van het netwerk ‘Vlinks’. ‘We zijn niet meer georganiseerd,’ betreurt Nelly Maes. Maes stopte in 2004 met de actieve partijpolitiek als Europees Parlementslid voor Spirit. Ze blijft de emanatie van links Vlaams-nationalisme, maar gelooft er niet meer in. Björn Rzoska, fractievoorzitter voor Groen in het Vlaams Parlement, besluit dat een Vlaams-progressieve samenwerking niet voor morgen is.

Jan Peumans bekijkt het door een historische bril: links in de Vlaamse beweging is al honderd jaar gemarginaliseerd. ‘Ik geloof er niet in,’ zegt hij formeel. Oude rot Ludo Abicht betreurt dat er niets meer is van betekenis, maar gelooft wel dat de coronacrisis nieuwe kansen biedt. Wie nog het minst sceptisch is over samenwerking, is oud-Volksunievoorzitter Bert Anciaux. ‘Ja, er is nog een relatie mogelijk, al stel ik vast dat er een duidelijke breuk is.’ Kortom: Vlaamse beweging is geen sociale beweging. En omgekeerd misschien nog minder.

Ontgoocheling

Nelly Maes had bij de verkiezingen van 2014 nog borden voor Groen én N-VA in haar voortuin staan. Maar in die laatste is ze erg ontgoocheld. ‘Ik reken mij nog tot de beweging die meer zelfbestuur wil, en daarom heb ik altijd N-VA gestemd, nadat Spirit en de SLP zijn verdwenen. Maar wat bakken ze ervan? Pffff… (diepe zucht).’ Maes: ‘De Volksunie was nog een progressieve partij, de N-VA draait dat terug en voert geen beleid op ecologisch of sociaal vlak. En dan de Europese houding van die partij!’ Het zit diep bij de strijdster van vele Vlaamse en progressieve veldslagen.

Een alternatief ziet ze niet. Ook niet bij de andere partijen. Ook niet bij haar oud-partijgenoten van Spirit. ‘Die hebben allemaal voor hun carrière gekozen. Ik zie fractieleiders en burgemeesters, bij sp.a en Groen, maar hun Vlaamse engagement hebben ze opzijgeschoven.’ Maes noemt de oud-strijders van de Volksunie politiek dakloos, al voelt ze wel iets voor de analyse van Ivan De Vadder en Jan Callebaut in Het DNA van Vlaanderen. Samenwerking tussen Groen en N-VA, ‘een vernieuwingspartij en een bestuurspartij.’ ‘Als dat kan in Sint-Niklaas, waarom niet op nationaal vlak?’

Coronacrisis

De marxistische filosoof Ludo Abicht stelt vast dat de Vlaamse beweging uitgerekend nu een uitdaging krijgt voorgeschoteld om zich van haar sociale kant te tonen. Bij de twee vorige uitdagingen heeft ze de boot gemist: ‘bij de integratie van wat toen nog “vreemdelingen” werden genoemd en op ecologisch vlak, al was milieu eerst Volksunie-materie.’ De coronacrisis biedt mogelijkheden, denkt hij, om progressieve en Vlaamse krachten rond te verzamelen: ‘privacy staat onder druk, globalisering wordt in vraag gesteld, ongelijkheid neemt toe, zorgverstrekkers dienen beter ondersteund.’

Hij hoopt alsnog dat de coronacrisis mensen bij elkaar kan brengen. ‘Zoals in de States, in een caucus: politici uit diverse partijen.’ Hij noemt zichzelf geen dromer, en wil hier werk van maken, zoals hij eerder al progressieven en flaminganten samenbracht in de Voorwaartsgroep en de Gravensteengroep. ‘Met die laatste konden we toch meer dan 10 000 handtekeningen verzamelen. Dat moet met een nieuw initiatief ook kunnen,’ hoopt Abicht. Hij rekent alvast op Conner Rousseau, Björn Rzoska, Bart Staes. Bij de N-VA ‘zie ik niet meteen wie, bij de verkozenen’. En er moeten zeker ‘”nieuwe Vlamingen” bij’.

Veelkleurig

Bij dat laatste sluit Gert Verwilt aan. Hij gelooft rotsvast in ecologisch, sociaal én regionalistisch initiatief, al beseft hij dat het maar een niche is. Daar moeten zeker ook ‘nieuwe Vlamingen’ bij betrokken worden. ‘Nederlands is cement van de samenleving, van de integratie. Ik begrijp dan ook niet dat een nationalistische partij als de N-VA inburgerings- en taalcursussen betalend maakt.’ De inclusieve samenleving is ‘een veelkleurige samenleving’. Een sociaal-flamingantisch initiatief moet dat ook zijn. Verwilt is taalcoach voor nieuwkomers in de VDAB, en ziet ook iets in de piste van Jan Callebaut. ‘Die studie bevestigt de these van Vlinks dat er nood is aan een partij zoals in Schotland, Catalonië of Baskenland. Sociaal en federaal, zoals de Volksunie vroeger.’

Groen & Vlaams

Björn Rzoska had de vraag zien aankomen. ‘Ik heb het boek nog niet gelezen, maar wel de grafiek bekeken waarover Callebaut sprak op de boekpresentatie.’ Naar zijn aanvoelen is het te ‘gemakkelijk om de quadranten van beide partijen op te tellen en dan te zeggen 1 + 1 = 3.’ Hij ziet voor Groen meer groeikansen in de richting van het zorgende van de CD&V en Open Vld. Vlaams-groene samenwerking ziet hij dan ook niet morgen meteen gerealiseerd.

Er is ook schroom op de linkerzijde voor de Vlaamse beweging, zegt de groene historicus. Die gaat terug tot de keuze voor collaboratie in de Tweede Wereldoorlog. Die gevoeligheid is vandaag ‘nog altijd latent aanwezig’ zegt Rzoska. ‘ Als je stappen vooruit wil zetten met Vlaams-nationalisten, word je vandaag nog steeds gewezen op de oorlog.’ Al houdt dat Rzoska niet tegen om in Oost-Vlaanderen op provinciaal niveau en in verschillende gemeenten coalities met N-VA en Groen af te sluiten. Maar nationaal ‘ligt het moeilijker; we liggen inhoudelijk te ver uit elkaar. Maar ik sluit nooit pistes uit.’

Peumans denkt er ook zo over. Sinds de oorlog is het nooit meer goed gekomen. De oud-Vlaams Parlementsvoorzitter doctoreert nu op het Vlaams-nationalisme in Limburg en bekijkt het nogal afstandelijk. ‘De N-VA had in de beginjaren een sociale invalshoek, maar ze is een neoliberale partij geworden, voor wie het economische primeert. Ze moet ook over leefbaarheid spreken, over armoede, over ecologie.’ Hij citeert zijn promotor, Bruno De Wever: ‘de N-VA is een partij van de middenklasse, wat daaronder zit, interesseert haar niet.’ Dat ziet hij niet snel veranderen, en samenwerking met links zit er dan ook niet in, ‘zeker niet met de hete adem van het Vlaams Belang in de nek.’

Identiteit

Rzoska vindt wel dat links zich meer zou mogen inlaten met de Vlaamse identiteit. Al vult de fractievoorzitter zijn Vlaamsgezindheid anders in. Hij begrijpt bijvoorbeeld niet waarom rechts ‘vertrekt vanuit de eigen identiteit om anderen te vernederen.’ Dat beledigende, zo besluit hij ‘is mij totaal vreemd. Progressieven moeten identiteit omarmen en invullen. Taal is daarbij een essentieel instrument om mensen een volwaardige positie te geven in onze samenleving.’

Taal is ook een verbindend element voor Bert Anciaux, vandaag senator voor de sp.a. Hij noemt zich communautarist, en plaatst de gemeenschap voorop, vóór de regio. ‘Ik moet nog enkele dag vechten voor respect voor de taalwetgeving in Brussel,’ zegt de oud-Volksunieschepen van de hoofdstad. ‘Dat is een eenzame strijd.’ Links noch Vlaamsgezind Vlaanderen liggen wakker van de Vlaamse gemeenschap, betreurt Anciaux, en dus ook niet van Brussel.

Inclusief

Hij pleit heel sterk voor een intercultureel en inclusief verhaal. Een discours van sociaaleconomische emancipatie heeft in zijn ogen pas zin als dat samengaat met een sociocultureel verhaal, met aandacht voor de identiteit van diverse gemeenschappen. ‘In het begin was de N-VA een sociale en conservatieve partij, en daar had ik respect voor. Maar ik heb een fundamenteel probleem met een economisch liberaal verhaal dat de drijfveer wordt van een identitair verhaal. Dat is niet meer inclusief, maar gaat ervanuit dat iedereen zich voor 100 procent aanpast.’

Anciaux betreurt vandaag dat hij het Sienjaal van Maurits Coppiters geen kans heeft gegeven destijds als VU-voorzitter. ‘Ik had een te groot wantrouwen in het klassieke socialisme toen. Ik had meer de lijn van Norbert De Batselier moeten steunen. De droom van Maurits onderschrijf ik nu nog, maar tot op heden is het niet gelukt.’ En of het ooit nog kan lukken? ‘Het is evolutief, iets maakt dat misschien ooit weer mogelijk. Het is spijtig dat er nu geen bruggen zijn, maar het essentieel dat ze elkaar ooit weer terug tegenkomen.’

Geduld

Veel links-Vlaamse samenwerking zit er dus niet in. 79 is Nelly Maes, en toch vraagt ze om geduld te oefenen. ‘Ooit staan er links weer mensen op die zich wel Vlaamsgezind zullen noemen.’ In de marge van de gesprekken vernemen we nog dat er enkele mensen aan het aftasten zijn om een nieuwe sociale, ecologische regionalistische partij op te richten. Staat er een nieuw Sienjaal in de steigers?

ecologisch

Links & Vlaams? ‘We zijn een niche’