Er komen euforische berichten vanuit Jackson Hole, Wyoming, waar de centrale bankiers jaarlijks hun bijeenkomst houden: de centrale banken denken de inflatie naar beneden te kunnen brengen zonder recessie. Vijf vragen aan Ivan Van de Cloot van Stichting Merito over dit bijna-mirakel.

Eind augustus kondigde Jerome Powell, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Fed), een versoepeling van het rentebeleid aan. Eerder al verlaagden de Britse en de Europese Centrale Bank (ECB) de rente. Wat is er aan de hand?

‘Ze hebben het over een “zachte landing”, al zou ik het vel van de beer niet verkopen voor hij geschoten is. Let op: het is mogelijk om de inflatie onder controle te krijgen zonder recessie. Daar zijn genoeg historische voorbeelden van. Alleen vind ik momenteel dat de centrale bankiers en economen wat hoogmoedig zijn en hoog van de toren blazen. Vooral in de Verenigde Staten moet je nog met twee woorden spreken. Daar is de kerninflatie eigenlijk nog te hoog. De Fed gaat uit van haar modellen om te voorspellen dat de inflatie binnen enkele maanden wel op het gewenste niveau belandt. Maar dat zijn voorspellingen.’

‘In Europa is het gebruik van de term “zachte landing” niet bepaald van toepassing, gezien de grote economische problemen. Kijk maar naar de industrie in Duitsland. Dat de ECB victorie kraait alsof de situatie in Europa dezelfde is als in de VS, is totaal ongepast. Dat wijst wel weer op een belangrijk punt: de overmoed van centrale banken, zeker van de ECB. Ik merk dat velen de retoriek van de centrale banken overnemen. Veel mensen zitten in de bubbel van Jackson Hole. Te weinig kritische zin in de markt en maatschappij is altijd een knipperlicht, zeker voor een prudentiële econoom zoals ik.’

Maar stel dat ze toch gelijk krijgen, aan wie of wat hebben we deze zachte landing dan te danken?

‘De dienstensector heeft in heel wat landen de economie in leven gehouden. En het feit dat gezinnen konden teren op spaartegoeden, heeft de consumptie ondersteund. Na een periode van hogere en ontspoorde inflatie daalt die opnieuw naar een beheersbaar niveau. Dat wordt klassiek op 2 procent gelegd. Dat dit zonder recessie kan, zou inderdaad een prestatie zijn. De oorzaak van een recessie lag in het verleden vaak bij renteverhogingen van de centrale banken. Die doen bedrijfsinvesteringen krimpen, waardoor de economie minder oververhit. Hoge rente zorgt ook bij gezinnen voor minder zin om geld te lenen, om bijvoorbeeld een huis te bouwen. De verlaagde activiteit in de bouwsector kan ook een factor zijn in de afkoeling van de oververhitte economie.’

Voor het eerst sinds de coronacrisis steeg in het tweede kwartaal van dit jaar het bruto binnenlands product (bbp) van de OESO-landen. De bedrijfswinsten zijn stevig. Is de recessie definitief vermeden?

‘Zover zijn we nog niet. Delen van de economie in de eurozone zitten wel degelijk in de problemen. Sowieso is het verhaal genuanceerder en complexer. De problemen in de autosector kunnen niet gereduceerd worden tot acties van de ECB. De industrie staat algemeen onder zware druk door de hogere energiekosten. Die hebben ook te maken met het sluiten van kerncentrales en een ondoordachte Europese klimaatpolitiek. Sommige landen in de eurozone doen het economisch veel slechter dan andere. Wat echt in ons nadeel speelt, is dat de Duitse industrie het buitengewoon slecht doet. Het feit dat verschillende landen in dezelfde muntunie economisch divergeren maakt het eenheidsbeleid van de ECB extra problematisch. In België bedraagt de inflatie bijvoorbeeld nog steeds 2,9 procent. De monetaire instanties moeten hier dus helemaal niet hoog van de toren blazen, want hun monetair beleid blijft zeer problematisch.’

Maar op het vlak van de inflatie zijn we mogelijk ontsnapt?

‘Er zijn fouten gemaakt en dat mogen we niet vergeten. De ECB maakte, nog meer dan andere centrale banken, de foute inschatting dat de inflatie erg tijdelijk zou zijn en zich zou beperken tot enkele goederen. Maar talloze sectoren binnen de economie werden besmet. Ik wil duidelijk gezegd hebben dat de toestand in de VS totaal verschilt van die in de eurozone. In sommige landen binnen de muntunie is de inflatie nog wel te hoog. Maar de ECB moet wel voor heel de eurozone beslissen of de rente daalt.

Ondertussen blijft de overheidsschuld stijgen. Heeft dat impact op onze economische toekomst?

‘Talloze economische spelers geloven niet meer dat de centrale bank alles zal doen om de inflatie onder controle te houden. Iedereen weet dat de overheidstekorten te groot zijn en dat de overheden dus alle baat hebben bij een lage rente. Die overheden hebben net te veel schulden kunnen maken door een te laks beleid van de ECB in het verleden. We zitten dus in een vicieuze cirkel.’

‘De centrale banken hebben een geloofwaardigheidsprobleem en dat impliceert dat als de olieprijzen weer stijgen, dit opnieuw doorheen de economie besmettingseffecten oplevert. Bij een groot vertrouwen in de centrale bank zou je in principe kunnen zien dat enkel de oliegoederen tijdelijk aan de inflatie bijdragen. Als een tijdelijke stortbui die komt en gaat, zonder veel overlast. Iedereen vertrouwt dan het vermogen van de centrale banken om die impact te beperken. Economische actoren zullen zich dan ook inhouden om de gestegen prijzen te veel door te rekenen. Ze gaan er sneller vanuit dat er geen inflatiespiraal op gang komt. Ze absorberen die tijdelijke prijzen dan binnen de eigen marges en voorkomen zo een verdere besmetting van de economie.’

‘Het huidige wantrouwen in de centrale banken is vooral het gevolg van het te lang ontkennen dat de huidige inflatiegolf niet van korte duur was. Daarnaast voedt ook de grote overheidsschuld, die de overheden doet snakken naar een lage rente, het wantrouwen rond de bereidheid van de centrale banken om de rente op te trekken wanneer dat nodig is. Voor de ECB komt daar nog eens het besef bij dat de verschillende economieën binnen de muntunie op een ander tempo lopen.’

economen

Ivan Van de Cloot: ‘Centrale banken moeten niet zo hoog van de toren blazen’

Werkloosheid in de privésector dreigt zwaar op te lopen