Het afgelopen decennium werden massa’s liquiditeiten in de economie gestopt. Ik ben de tel kwijt geraakt. Wat ik o.a. nog kan onthouden:

begin maart 2020 verruimde de ECB haar opkoopprogramma voor obligaties om zo de impact van de financiële crisis door het nieuwe coronavirus te verzachten. Het enorme stimuleringspakket van in totaal 1.850 miljard euro blijft gehandhaafd tot ten minste eind maart 2022, en in ieder geval tot de coronacrisis voorbij is;
het Amerikaanse Congres keurde onlangs voor 1.000 miljard USD investeringen in infrastructuur goed, het eerste luik van een pakket van een paar 1.000 miljard USD.

IMF

En dit is maar een stuk van de steun naar aanleiding van de coronacrisis. Het komt boven op de ruime programma’s die reeds ingevoerd werden na de financiële crisis van 2008-2009, en de Europese schuldencrisis van 2012. Nu draagt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) haar steentje hiertoe bij door aan de lidstaten Speciale Trekkingsrechten (STR) toe te wijzen voor een bedrag van 650 miljard dollar. Alvorens we daarop ingaan eerst een bijkomend woordje uitleg.

Het IMF is een in 1944 opgerichte organisatie van de Verenigde Naties voor internationale samenwerking op monetair gebied, bestrijding van financiële crisissen en kredietverlening voor staten met betalingsproblemen. Het is vooral in deze laatste rol dat het IMF de laatste decennia in het nieuws komt. Het verstrekt leningen aan staten die niet aan krediet kunnen komen op de internationale kapitaalmarkten omwille van hun slechte financiële en macro-economische toestand. Als voorwaarde voor dergelijke leningen kan het IMF beleidsverandering binnen deze staten eisen, doorgaans met het oog op bezuinigingen en ‘afslanking’ van nationale overheden.

Argentinië kan daarvan mee spreken: de laatste decennia moest het IMF een paar keer bijspringen. Hierdoor is het volgens critici een belangrijk vehikel geworden voor het verspreiden van een neoliberaal beleid vanuit het Westen naar de ontwikkelingslanden toe. In deze context publiceert het IMF op zijn website regelmatig landenanalyses die van heel hoge kwaliteit zijn, en door veel landenanalisten worden opgevolgd. Het IMF telt 89 leden.

Speciaal Trekkingsrecht (STR)

Een Speciaal Trekkingsrecht (STR) is de rekeneenheid van het IMF. Het is beter gekend in het Engels als ‘Special Drawing Right’ (SDR). Het zijn tegoeden die de lidstaten van het IMF daar aanhouden, en die ze kunnen gebruiken als betaalmiddelen onder de centrale banken. Ze werden in 1969 gecreëerd, o.a. als instrument om de officiële reserves van de leden op te krikken die ontoereikend bleken door de groei van de internationale handel en de financiële ontwikkelingen. De STR is geen zelfstandige munt maar een korfmunt, zoals de ECU (European Currency Unit) was vóór de lancering van de euro.

De STR heeft zo als waarde een gewogen gemiddelde van de USD, de euro, het GBP, de Japanse yen en de Chinese renmimbi/yuan. Deze laatste kwam er pas in 2016 bij omwille van de expansie die de Chinese economie de laatste decennia gekend heeft. De STR is nu ongeveer 1,42 USD waard. De STR heeft dus wel een link met reële munten, wat we totaal niet kunnen zeggen van de zogenaamde cryptomunten. STRs worden enkel als betaalmiddel gebruikt door de overheden en enkele andere specifieke instellingen, maar niet door particulieren om goederen en diensten mee te kopen.

Geldcreatie voor 650 miljard dollar

Zoals een centrale bank creëert het IMF deze STR uit het niets, wat gevaar op inflatie kan leveren. De jongste geldcreatie is de vijfde en de grootste ooit, en verdubbelt de totale hoeveelheid STR in de wereld. Ze heeft als doel om de lidstaten te helpen het hoofd te bieden aan de financiële gevolgen van de pandemie, zoals de financiering van de vaccinatiecampagne en het algemeen economisch herstel.

Het is in feite een cadeau aan de leden van het IMF waardoor opnieuw extra geld in de economie gepompt wordt, zonder dat hun schuldgraad verhoogt. In vergelijking met de bedragen die reeds in de economie werden gepompt is 650 miljard dollar echter niet zo veel. Daarenboven is het tamelijk laat in de crisis omdat daarvoor Trump dwars lag.

Opkomende economieën en ontwikkelingslanden

Deze actie heeft vooral tot doel om de opkomende economieën en de ontwikkelingslanden te ondersteunen. De STR worden op 23 augustus aan de IMF-leden toegekend op basis van hun gewicht in de wereldeconomie, wat de verdeelsleutel is bij het IMF. Maar slechts 42,2 % zou zo worden toegekend aan de opkomende economieën (bv. Indië, Indonesië) en de middeninkomenslanden (bv. Argentinië, Turkije), waarvan dan nog maar 3,2 % naar de landen met een laag inkomen zal gaan. Nochtans zijn die landen de eerste bedoeling van de geldcreatie. België krijgt op basis van zijn IMF-quotum voor 7,4 miljard euro STR.

Opkomende markten zijn bezig om van ontwikkelingsland uit te groeien naar een economisch ontwikkeld land. Vaak hebben deze landen een hoge economische groei en ook is de infrastructuur er al een stuk beter dan in de ontwikkelingslanden.

Reallocatie

Het IMF onderhandelt nu met de rijkere landen om hun deel van bijna 58 % vrijwillig over te dragen aan de echte noodlijdende landen, vooral omdat ze daar zelf geen echte behoefte aan hebben. De opkomende markten zijn door de coronacrisis harder getroffen, bv. omdat ze minder harde deviezen ontvangen door het feit dat de toeristen niet meer reizen naar hun landen. Maar ze moeten wel vaccins aankopen, schulden afbetalen, grondstoffen invoeren, …

Men denkt daarom aan een transfer van hun STR naar het IMF-trustfonds Poverty Reduction & Growth Trust (PRGT) dat aan de armere landen concessionele leningen toekent aan goedkope financieringsvoorwaarden. De trust beschikt nu over 15 miljard euro, maar het gebruik ervan is wel aan voorwaarden gebonden (zoals hervormingen die gepaard gaan met bezuinigingen en privatiseringen), in tegenstelling tot de nieuwe STR-allocatie. Deze STR kunnen dienen voor de aankoop van vaccins, de terugbetaling van buitenlandse schuld, het ondersteunen van hun munt tegen depreciatie, de ondersteuning van de economie …Er zijn op het ogenblik immers geen condities.

Maar het was beter geweest om direct een doelgerichte STR-allocatie door te voeren gebaseerd op de reële behoeften van de opkomende markten en de ontwikkelingslanden, in plaats van die te baseren op de vaste quota van de IMF-leden.

Verbetering liquiditeit

Als het geld bij de ontwikkelingslanden terechtkomt zal het hun liquiditeitstoestand wel verbeteren. De buitenlandse muntreserves van deze landen gingen fors achteruit door de coronacrisis, van Malawi en Bolivië (allebei – 50 %) tot Kenia, Argentinië en Egypte (- 15 %).

Een liquiditeitsbuffer is voor deze landen noodzakelijk wanneer de westerse landen hun ‘soft’ monetaire politiek laten varen. Op het ogenblik is dit nog niet zo, en kunnen vele ontwikkelingslanden leningen aangaan aan lage rentetarieven. Maar hogere rentevoeten in de rijke landen kunnen tot kapitaalvlucht leiden van de opkomende economieën naar de westerse landen toe, en de liquiditeit bij de eerste onder druk zetten. Ook zullen de mogelijkheden om zich te financieren op de financiële markten in dat geval sterk verdampen.

Een eerste stap, mits voorwaarden

De geste van het IMF is een eerste gebaar naar de opkomende economieën en de ontwikkelingslanden toe, maar men kan zich afvragen of het voldoende zal zijn. Iedereen, ook de rijkere westerse landen, hebben er belang bij dat de pandemie overal en snel ingedijkt raakt.

Maar in tegenstelling tot wat gesteld wordt zijn we van mening dat dit pak geld niet zo maar zonder voorwaarden kan overhandigd worden aan de landen uit de derde wereld. Het verleden heeft genoeg aangetoond dat het gevaar bestaat dat dit kan leiden tot corruptie en (machts)misbruik. Verantwoording, en daaraan gekoppeld controle door de ‘schenkers’, blijft noodzakelijk. In België weten we tot wat decennialange geldtransfers zonder responsabilisering kunnen leiden.

ECU (European Currency Unit)

IMF vuurt bazooka af voor ontwikkelingslanden