De Franstalige Brusselse rechtbank van eerste aanleg behandelt op 6 september een procedure van Laurence Massart, eerste voorzitter van het Brusselse hof van beroep, tegen de Belgische staat. Zij vordert in kortgeding dat de Hoge Raad voor Justitie haar zou herbenoemen. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) had immers beslist haar positie als voorzitter van het hof niet te verlengen.

In tweede orde vraagt Massart dat de openverklaring van de functie van voorzitter van het hof wordt uitgesteld tot de Raad van State zich over dit dossier uitspreekt.

Geen Nederlands, toch voorzitter

Vlaamse juristen, die het dossier volgen, vrezen dat het tweetalige hof van beroep van Brussel terug vijf jaar door de Nederlandsonkundige Massart geleid zal worden. ‘Volgens de letter van de wet hoeft de voorzitter van dit hof niet tweetalig te zijn’, stelt Frank Judo, lid van de Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten te Brussel en voorzitter van de Vlaamse Juristenvereniging. ‘Zij worden immers voorgesteld door de Nederlandstalige, dan wel de Franstalige benoemingscommissie van de Hoge Raad van Justitie. Brusselse Vrederechters worden wel geacht tweetalig te zijn en worden benoemd door beide kamers van de benoemingscommissie. Maar een tweetalige voorzitter helpt wel om een degelijk beleid te voeren op het hof. Dat is de voorbije jaren niet gebeurd.’

Laurence Massart heeft wel de assisenzaak over de terreurdaden in Maalbeek en Zaventem succesvol geleid. ‘In zekere zin was dit een vlucht vooruit, want ze was helemaal niet verplicht om voorzitter te zijn van deze assisenrechtbank’, stelt Judo.

Lange voorgeschiedenis

De procedure over de herbenoeming van Massart heeft een lange voorgeschiedenis. Het mandaat van haar voorganger Luc Maes liep op zijn eigen verzoek ten einde in maart 2019. Maes had een Franstalig juridisch diploma. Volgens de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken moeten de opeenvolgende eerste voorzitters van het hof van beroep, en ook van het arbeidshof, van Brussel behoren tot een verschillend taalstelsel.

De opvolger van Maes moest dus volgens de wet, en ook volgens de latere adviezen van het auditoraat van de Raad van State en de arresten hierover, een Nederlandstalige zijn. De verbazing was dus groot toen de vorige minister van Justitie Koen Geens (CD&V) in juni 2018 de plaats van eerste voorzitter van het hof van beroep van Brussel in het Belgisch Staatsblad vacant verklaarde voor kandidaten met een Franstalig rechtendiploma.

Verbijsterde voorzitter

Toenmalig eerste voorzitter Maes schreef een brief aan de minister dat hij ‘met verbijstering’ kennis had genomen van dit bericht en vroeg expliciet om deze fout recht te zetten. Maar hij ving bot. In januari 2019 benoemde Geens de Franstalige en Nederlandsonkundige Massart als eerste voorzitter. Dat gebeurde onder meer met het argument dat de Franstalige eerste voorzitter zijn mandaat niet wilde verlengen en de Nederlandstalige procureur-generaal wél (hoewel de wet dit niet voorschrijft dat beide functies door anderstaligen moeten worden ingenomen). Op een parlementaire vraag hierover antwoordde Geens overigens dat Massart zich voor de Hoge Raad van Justitie had geëngageerd Nederlands te leren.

Haar benoeming werd door een Nederlandstalige magistraat aangevochten voor de Raad van State. De auditeur van de raad gaf hem gelijk. De wet van 1935 voorzag volgens hem wel degelijk in de opvolging van een alternerende opvolging van Nederlandstalige en Franstalige eerste voorzitters van het Brusselse hof van beroep. Dat stelsel was ingevoerd om het taalevenwicht van de tweetalige rechtbank te bewaren.

Procedurefout

Dan maakte de advocaat van de klagende magistraat een zware procedurefout. Nadat de Raad van State besliste over de kwestie een prejudiciële vraag te stellen aan het Grondwettelijk Hof, deed de advocaat ‘afstand van geding’, door niet te vragen om de procedure voort te zetten. Zonder in juridische details te vervallen, kwam het erop neer dat de procedure voor de Raad van State in 2020 niet kon worden voortgezet. Daardoor bleef Laurence Massart definitief benoemd tot 2024.

Minister van Justitie Van Quickenborne weigert haar nu te herbenoemen. Met haar kortgeding wil Massart dus dat de benoemingscommissie haar terug voorstelt als eerste voorzitter. De Belgische staat vecht de ontvankelijkheid en de eis zelf aan. Het kabinet noch de FOD Justitie wensen te reageren.

Non-beleid

Waarnemers wijzen erop dat als de (Franstalige) voorzitter in kortgeding de eis van Massart inwilligt, de kans groot is dat de eveneens Franstalige benoemingscommissie haar voor een tweede keer voordraagt als voorzitter. Het kabinet wenst niet te antwoorden of de minister haar in dat geval zou herbenoemen, zoals het de gewoonte is. Massart haar kennis van het Nederlands is er de voorbije vier jaar niet op vooruitgegaan, aldus een voormalige collega. ‘Dat heeft tot een non-beleid geleid’, klinkt het. ‘Het hof heeft nood aan een voorzitter die met zijn Vlaamse én Franstalige magistraten en ambtgenoten kan overleggen over beleidsbeslissingen.’

Waarnemers stellen dat de consensus tussen beide taalgroepen soms ver zoek is. ‘De ontdubbeling van het hof in een Nederlandstalige en een Franstalige rechtbank wordt een keuze die steeds meer verdedigd wordt’, weet Judo. ‘Zo kunnen beiden een beleid voeren dat voldoende gedragen wordt.’

eerste voorzitter

Voorzitter Brussels hof van beroep kent geen Nederlands maar eist herbenoeming