Er is al lang sprake van, maar onlangs is het weer in de actualiteit gekomen door een artikel in The Wall Street Journal: een eventueel vriendschapsverdrag tussen Israël en Saoedi-Arabië. Maar er liggen verschillende obstakels op de weg.

Ter herinnering : eind jaren ’70 tekenden Egypte en Israël een vredesverdrag (wat nog iets anders is dan een vriendschapsverdrag), in 1994 was het de beurt aan Jordanië. In 2020 tekenden Israël en Bahrein, Marokko en de Verenigde Arabische Emiraten de zogenaamde Abrahamakkoorden. In de ogen van Israël is het nu vooral Saoedi-Arabië dat ontbreekt aan dit lijstje van bevriende landen.

Betere banden met Arabische landen

Indien Saoedi-Arabië mee zou doen, dan zou dat betekenen dat Israël echt aanvaard wordt in het Midden-Oosten, en dat de Palestijnse strijd naar de geschiedenisboekjes wordt verwezen. Wat niet wegneemt dat twee van de vier buurlanden van Israël, namelijk Libanon en Syrië, buiten beeld blijven. Maar Syrië vormt geen militair gevaar voor de Israëlische staat. En Libanon ook niet, behalve de in Libanon actieve gewapende sjiitische militie Hezbollah (Partij van God).

Door zijn relaties uit te breiden met Arabische landen hoopt Israël tevens een front te kunnen vormen tegen Iran, door Israël beschouwd als zijn grootste vijand (ook al waren Israël en Iran bondgenoten tijdens de Iraaks-Iraanse oorlog van 1980-1988).

Saoedi-Arabië stelt een aantal voorwaarden voor een vriendschapsakkoord: Amerikaanse veiligheidsgaranties, hulp voor civiele nucleaire activiteiten, en toegevingen aan de Palestijnen. Dit laatste betekent het terugbrengen van Israëlische koloniale activiteiten in de Westelijke Jordaanoever — door religieuze Joden Judea en Samaria genoemd —, en een perspectief op een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict.

De rol van de VS

Wat betreft de Amerikaanse veiligheidsgaranties: toen een paar jaar geleden de sjiitische Houthi’s vanuit Jemen raketten afvuurden op Saoedi-Arabië, reageerden de Verenigde Staten niet. Dat schoot de Saoedi’s in het verkeerde keelgat. Saoedi-Arabië is er ook niet over te spreken dat de Amerikanen regelmatig het land op de vingers tikken wegens zijn mensenrechtensituatie.

En de vraag van de Amerikanen om de Saoedische olieproductie op te drijven, om zo de olieprijs op de wereldmarkt te reduceren, kan op weinig enthousiasme rekenen van de Saoedi’s. Daar komt bij dat Saoedi-Arabië nucleaire energie wil ontwikkelen, omdat het ook beseft dat de olie in de ondergrond niet eeuwig zal blijven bestaan. Maar zowel Amerikanen als Israëliërs zien liever geen nucleair Arabië.

Iran

Toegevingen aan de Palestijnen zijn moeilijk nu in Israël de meest (extreem)rechtse en nationalistische regering aan de macht is sedert de oprichting van de Joodse staat in 1948. Toch normaliseerden aartsvijanden Iran en Saoedi-Arabië begin dit jaar hun relaties, wat slechts weinigen hadden voorspeld.

Voor Saoedi-Arabië zijn er ook nadelen verbonden aan de eventuele ondertekening van een vriendschapsakkoord met Israël. Want zowel ‘Mohammed met de pet’ als sjiieten zouden dit als verraad aan de Palestijnse zaak beschouwen. Uit zo’n verdrag zouden Iran en haar bondgenoten dus wel een slaatje kunnen slaan. Saoedi-Arabië is ook niet vergeten dat de militaire beloften die werden gedaan aan de Verenigde Arabische Emiraten in het kader van de Abrahamakkoorden, niet werden nageleefd.

Palestijnse kwestie

Die Palestijnen worden volledig buiten de onderhandelingen gehouden, en de vrees van de Palestijnse president Mahmoud Abbas is dat het tot een deal zou komen tussen Israël en Saoedi-Arabië zonder dat het tot een bevredigende oplossing van het Israëlisch-Palestijns conflict is gekomen.

De Palestijnen blijven vasthouden aan het Arabische vredesinitiatief uit 2002, dat erop neerkomt dat er vrede zou komen tussen Israël en de volledige Arabische wereld, in ruil voor een tweestatenoplossing. Daarbij zouden de Joodse nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever worden opgeheven, en zou er een Palestijnse staat komen. Die bestaat dan uit de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, met Oost Jeruzalem als hoofdstad. Israël is nooit ingegaan op dat voorstel, omdat het initiatief uit 2002 ook een aantal eisen bevat met betrekking tot de Palestijnse vluchtelingen, die het onaanvaardbaar vindt.

De Amerikaanse president Joe Biden staat te springen om een akkoord Saoedi-Arabië/Israël te kunnen aankondigen. Dit zou een politiek en diplomatiek succesnummer worden voor de president, en door zo’n akkoord zou men China een hak kunnen zetten. Een China dat actiever is geworden in het Midden-Oosten, en profiteert van het feit dat de Verenigde Staten zich (militair gezien) grotendeels hebben teruggetrokken uit de regio, om zich te kunnen concentreren op hun beleid ten opzichte van China en Rusland. Biden tracht ook te profiteren van de verbeterde relaties tussen de Verenigde Staten en Saoedi-Arabië, terwijl die relaties aan het begin van Biden’s legislatuur bar slecht waren.

Egype

Gaan Israël en Saoedi-Arabië vriendschapsverdrag sluiten ?