De federale waterstofstrategie van Tinne Van der Straeten negeert omwille van groene dogma’s bepaalde toepassingen van waterstof. De hele strategie is op maat van Engie, Fluxys, gasrederijen en de bouwers van windmolenparken gemaakt. De ‘groene’ waterstof blijkt ook compleet ontoereikend voor een groen energietransitie.

Op 18 oktober stelde de federale regering haar hernieuwde federale waterstofstrategie voor in het Havenhuis in Antwerpen. Premier Alexander De Croo (Open VLD), federaal minister van energie Tinne Van der Straeten (Groen) en staatssecretaris van relance en wetenschapsbeleid Thomas Dermine (PS) deden dit in de vorm van een feestje met een aantal stakeholders uit de sector. De waterstofstrategie is er niet voor de burger, maar voor ‘stakeholders’, dus de belanghebbenden, of zeg gerust begunstigden.

Noordzee-waterstofnetwerk

De voorziene import van waterstof en -afgeleiden in 2030 is aanzienlijk verhoogd van 3-6TWh in de originele strategie tot 20TWh in het nieuwe plan. Eigenlijk is dit dus gewoon het verhogen van de ambities. De hele strategie begon met een ‘publieke raadpleging’ door de FOD Economie (waar Van der Straeten verantwoordelijke minister is voor de afdeling Energie) van de grote bedrijven. Blijkbaar waren de bedrijven niet ambitieus genoeg in 2021 toen de eerste federale waterstofstrategie uitkwam.

De invoer van waterstof zal gebeuren via waterstofproductie op de Noordzee door de ontwikkeling van een ‘Noordzee elektriciteits-en waterstofnetwerk’. Daarnaast zal via pijplijnen uit Zuid-Europa en Noord-Afrika waterstof komen naar Zeebrugge en zullen waterstofderivaten via schepen worden ingevoerd.

De stakeholders verenigden zich in een Belgian Hydrogen Council. Die waterstofraad groepeert rond Fluxys, Fluvius, Engie, Luminus, TotalEnergies vooral industriële spelers, bouwbedrijven, overheidsbedrijven en zelfs de waterintercommunale Farys.

De Deme Orion Arcadis die windmolens installeert.

Strategische partners

De Port of Antwerp-Bruges (de haven van Antwerpen en Zeebrugge) zal een sleutelrol spelen volgens de regering. De haven doet dat samen met strategische partners DEME, Engie, Exmar, Fluxys en WaterstofNet (het Vlaamse deel van de Hydrogen Council). DEME is een baggeraar en bouwbedrijf dat windmolenparken aanlegt op de Noordzee. Rederij Exmar is een Belgische wereldspeler betreft verschepen van gas. Fluxys is de netbeheerder van het gasnetwerk voor de industrie en leverancier van de intercommunale Fluvius en is daarnaast de uitbater van de LNG-terminal in Zeebrugge. Engie is een energiebedrijf.

Eigenlijk zijn Fluxys en Engie de belangrijkste belanghebbenden. Zij bepalen eigenlijk de strategie samen met Van der Straeten en De Croo.

Groene waterstof

Hoewel de federale overheid inzet op de waterstofstrategie als middel om zogezegd klimaatneutraal te worden heeft ook de Vlaamse regering haar waterstofstrategie. Zo wist Vlaamse overheid een subsidie van 106,3 miljoen euro voor Fluxys, de energieholdings van familie Colruyt, Engie, Ineos en ArcelorMittal, de haven van Gent en de haven van Antwerpen en Zeebrugge binnen te halen van het Europese IPCEI-programma (Important Project of Common European Interest). IPCEI is een enorm pakket EU-subsidies voor grootschalige waterstofprojecten.

Op 28 oktober schonk Tinne Van der Straeten ArcelorMittal een subsidie van 6 miljoen euro voor ‘een innovatief project rond klimaatneutrale staalproductie’ met behulp van waterstof geproduceerd door een elektrolyse. Het moet wel allemaal ‘groene waterstof’ zijn. Dus waterstof geproduceerd met windmolens of zonnepanelen.

Daar zit echter het kalf gebonden. Groene waterstof bestaat momenteel nauwelijks. Bijna alle waterstof, die industrieel gebruikt wordt, is afkomstig van aardgas. De federale waterstofstrategie is dus een grote gok die vele miljarden gaat kosten. De ‘waterstofimportcoalitie’ gevormd met vijf grote industriële spelers en publieke stakeholders (DEME, Engie, Exmar, Fluxys en WaterstofNet) zal dat een zorg wezen. Waarom? Omdat het eigenlijke doel het bouwen is van gesubsidieerde windmolenparken en gesubsidieerde electrolyses (om stroom in waterstof om te zetten).

De te bouwen ‘Holland Hydrogen 1’ van Shell.

WEF en Europese Commissie

Vooral de gas- en elektriciteitsbedrijven pushen deze waterstofstrategie. De petroleumindustrie en de aardgasproducenten wordt angstvallig geweerd. Niet enkel in België. De Hydrogen Council die in elke westers land ondertussen bestaat werd opgericht door het World Economic Forum (WEF) en past perfect in plannen van de Europese Commissie om de fossiele brandstoffen te bannen.

In Nederland wou Shell meedoen met de te bouwen waterstoffabriek Holland Hydrogen 1 in Rotterdam, maar de elektriciteitsboeren sloten hen uit voor groene waterstof. Shell bouwt dan maar eigen windmolenparken op de Noordzee zonder subsidies. De Rotterdamse Holland Hydrogen 1 is grootste electrolyse-fabriek om waterstof te produceren. Shell weet wat ze doen want waterstof is een noodzakelijk product in de raffinage van aardolie. Zij hebben de knowhow, die de waterstofimportcoalitie niet heeft. De federale regering beweert dat met tankers van Exmar en ‘kleine aanpassingen’ aan de aardgasinfrastructuur van Fluxys waterstof aardgas kan vervangen. Tegelijk beweerde Alexander De Croo dat waterstof voor auto’s geen toekomst heeft.

Niet voor auto’s of huizen

‘Het is belangrijk dat we daarin de juiste keuzes maken”, benadrukte professor energietechnologie Bart Vermang (imec/UHasselt/EnergyVille) op de website van IMEC. ‘Het is geen goed idee om groene waterstof te verspillen als brandstof voor auto’s of om huizen mee te verwarmen. Als je rechtstreeks elektriciteit kan gebruiken, met zonnepanelen, warmtepompen en elektrische wagens, is dat bijna altijd efficiënter. Maar om koolstofneutraliteit te bereiken in sectoren die moeilijk te elektrificeren zijn, zoals transport over lange afstand, of de staal-en cementindustrie, bestaat er geen alternatief voor groene waterstof.’ Dat laatste is duidelijk een mening.

De waterstof die nu geproduceerd wordt van aardgas of methaan vervangen door ‘groene’ waterstof is de belangrijkste vergroening denkbaar. Alleen vertegenwoordigt de totale hoeveelheid van die ‘zwarte’ of ‘grijze’ waterstof op basis van fossiele brandstoffen liefst 143% van alle groene energie opgewekt door windmolens en zonnepanelen ter wereld. Dus als al die stroom omgezet zou worden in waterstof dan ontbreekt bijna de helft van de benodigde ‘hernieuwbare’ energie. ExxonMobil spreekt daarom van ‘blauwe’ waterstof die nodig zal blijven voor de industrie. Veel critici waarschuwen ook voor het slechte rendement bij het omzetten van stroom in waterstof.

Nucleaire waterstof

De herziening van de federale waterstofstrategie is gestoeld op een aantal aanbevelingen van een studie van Boston Consulting Group (BCG) waarin verschillende sectoren werden ‘bevraagd’. BCG is de voormalige werkgever van Alexander De Croo. De ‘bevraging’ van BCG herkauwt echter vooral stellingen uit de beleidsnota’s van Tinne Van der Straeten die de enquête-opdracht definieerden.

Gelukkig publiceerde BCG ook een andere studie of opinie over waterstof. Daarin geven ze een interessant overzicht en een aantal voorspellingen. De ‘Nuclear-Based Hydrogen’ is zelfs volgens BCG de ‘most competitive’ optie. Ze schrijven letterlijk dat kerncentrales combineren met electrolyse de goedkoopste oplossing is: ‘a modern large-scale nuclear plant combined with a solid-oxide electrolyzer that can use both the heat and the power from a nuclear plant might become cost competitive’. Dat staat in de federale waterstofstrategie van Tinne Van der Straeten en Alexander De Croo natuurlijk niet.

Wat er evenmin in staat is dat zelfs mijnbouw en gasboringen een optie blijken: ‘Natural Hydrogen. Mining hydrogen from natural formations offers the potential to provide hydrogen cheaply and efficiently, but the volume of global natural hydrogen reserves is not yet clear. ‘

Natuurlijke waterstof

Waar zit die natuurlijke waterstof? Bij vulkanen vooral aan de ‘mid-oceanic ridges outcrop’. Dus op de plaatsen waar de continentale aardplaten botsen. Pure platentektoniek. Dus langs de ‘assen’ van de Rode Zee, de Golf van Aden en Oost-Afrikaanse Kloof of bijvoorbeeld in IJsland. Dat ontginnen van pure waterstof (H2) is uiteraard geen sinecure, maar het zou goedkoper en efficiënter kunnen zijn dan omzetten van stroom uit windmolens of zonnepalen.

De productie uit ‘hernieuwbare’ energie is dus verre van de meest competitieve oplossing en al evenmin de meest betrouwbare. Dat zijn nochtans kenmerken die meespelen in een industriële logica. Maar daarover zwijgt de waterstofstrategie zedig.

Een vrome wensdroom

Wat zijn de conclusies die men kan trekken uit de studies zoals deze van BCG?

Ten eerste is er te weinig hernieuwbare energie om waterstof te vergroenen en is kernenergie noodzakelijk. Dat is geen probleem, maar voor de leveringszekerheid van elektriciteit zijn de huidige kernreactoren nodig dus moeten er veel meer kerncentrales bijgebouwd worden in plaats van kernreactoren te sluiten.

Ten tweede zou je natuurlijke waterstof kunnen ontginnen, maar die ligt ver van het verbruik en de technologie bestaat nog niet. Bovendien liggen die sites naast vulkanen.

Ten derde kan groene waterstof nauwelijks bijdragen tot de groene energietransitie zolang onvoldoende kan geproduceerd worden om de bestaande ‘grijze’, ‘blauwe’ of ‘zwarte’ waterstof voor industrieel gebruik te vervangen door ‘groene’ waterstof. Wat dat betreft is groene waterstof een vrome wensdroom. Pas als die horde genomen kan worden, kan men praten over bijvoorbeeld staalproductie op basis van waterstof. Het alternatief is waterstof blijven maken van fossiele brandstoffen en ‘groene’ waterstof maken om schepen, vliegtuigen en staalfabrieken van energie te voorzien.

Kortzichtig

Ten vierde lijkt het kortzichtig om bepaalde toepassingen op voorhand uit te sluiten. De uitleg dat waterstof niet nuttig is als brandstof voor verbrandingsmotoren en elektrische auto’s de oplossing zijn is een tikje bizar. Dus massaal batterijen produceren van schaarse aardmetalen zoals lithium (waar niet eens genoeg van is om al die batterijen te produceren als alle verbrandingsmotoren zouden vervangen worden) vraagt het onmogelijke van de westers automobielindustrie.

Het geeft China bovendien een machtspositie die nadelig is voor de Europese automobielindustrie. Het maakt Europa ook geopolitiek afhankelijk van China op een manier waarbij de macht van het oliekartel van OPEC+ of de gasafhankelijkheid van Rusland in het niet vallen. Aangezien verbrandingsmotoren mits kleine aanpassing perfect op waterstof kunnen rijden (en dan niet via dure fuel cells) kan waterstof nauwelijks bijdragen aan de energietransitie tenzij juist dit soort toepassing gekozen wordt boven staalfabrieken op waterstof.

Klein detail: voor de verkiezingen in 2024 zal de invoer van ‘groene’ waterstof vooralsnog nihil zijn.

Electrolyse

Federale waterstofstrategie verzwijgt belangrijke informatie over waterstof